Bractwo św. Łukasza (Polska)

Bractwo św. Łukasza

Państwo	Polska
Siedziba	Kazimierz Dolny
Data założenia	1925
Zakończenie działalności	1939
Rodzaj stowarzyszenia	artystyczne
Status	historyczne
Zasięg	Rzeczpospolita Polska
Prezes	Jan Zamoyski
brak współrzędnych

Bractwo św. Łukasza – grupa artystyczna, powstała w 1925 i działająca do 1939. Założyli je uczestnicy pierwszego pleneru w Kazimierzu Dolnym: prof. Tadeusz Pruszkowski i jego studenci z warszawskiej Szkoły Sztuk Pięknych – Jan Gotard, Aleksander Jędrzejewski, Edward Kokoszko, Antoni Michalak, Janusz Podoski, Mieczysław Schulz, Jan Wydra i Jan Zamoyski; później dołączyli: Bolesław Cybis, Eliasz Kanarek i Czesław Wdowiszewski, a następnie: Bernard Tadeusz Frydrysiak, Jeremi Kubicki, Antoni Grabarz i Stefan Płużański.

Profil

Artyści grupy, tzw. łukaszowcy, nawiązywali do wzorów malarstwa z XVI i XVII w. Malowali kompozycje historyczne, pejzaże, portrety, sceny rodzajowe i biblijne. W lutym 1928 w Zachęcie otwarta została pierwsza wystawa „Bractwa”, która wzbudziła skrajne reakcje.

Łukaszowcy podejmowali się jako zespół wykonywania zamówień państwowych na dekorację wnętrz, np. statków MS Piłsudski (1934) i MS Batory (1939) oraz Wojskowego Instytutu Geograficznego w Warszawie (1935). Największe zlecenie otrzymali w 1937 od Komitetu Organizacji Polskiego Pawilonu na Światową Wystawę w Nowym Jorku w 1939. Jedenastu malarzy Bractwa stworzyło wspólnie siedem obrazów (o wym. 120×200 cm) przedstawiających najważniejsze wydarzenia z historii Polski; inicjatorem przedsięwzięcia był minister Józef Beck. W pracy nad cyklem obrazów udział wzięli: Bolesław Cybis, Bernard Frydrysiak, Jan Gotard, Aleksander Jędrzejewski, Eliasz Kanarek, Jeremi Kubicki, Antoni Michalak, Stefan Płużański, Janusz Podoski, Tadeusz Pruszkowski i Jan Zamoyski. Artyści pracowali zespołowo w atelier Tadeusza Pruszkowskiego w Kazimierzu Dolnym. Dopełnieniem wystroju Sali Honorowej Pawilonu Polskiego były 4 makaty pn. Jan III Sobieski wg projektu Mieczysława Szymańskiego, wykonane pod kierunkiem Marii Łomnickiej-Bujakowej przez zespół hafciarek ze spółdzielni „Inicjatywa” w Warszawie. Po zakończeniu wystawy, ze względu na trwającą w Europie wojnę, 7 obrazów i 4 makaty zostały zdeponowane w uczelni jezuickiej Le Moyne College w Syracuse w USA, gdzie od 1958 były prezentowane w tamtejszej bibliotece. Dzięki wieloletnim staraniom Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego po 83. latach obrazy oraz makaty powróciły do Polski. Prace trafiły do zbiorów Muzeum Historii Polski w Warszawie.

Upamiętnienie

29 września 2022 w Muzeum Narodowym w Warszawie otwarto wystawę przygotowaną przez Muzeum Historii Polski pt. „Łukaszowcy – Wielki powrót”.

W skład cyklu wchodzą następujące obrazy:

• Spotkanie Bolesława Chrobrego z Ottonem III u grobu św. Wojciecha (1000)
• Przyjęcie chrześcijaństwa przez Litwę (1386)
• Nadanie przywileju jedlneńskiego (1430)
• Unia Lubelska (1569)
• Uchwalenie konfederacji warszawskiej o wolności religijnej (1573)
• Odsiecz Wiednia (1683)
• Konstytucja 3 Maja (1791)

Bibliografia

• Baranowicz Z., Bractwo św. Łukasza, [w:] Polskie życie artystyczne w latach 1915-1939, red. A. Wojciechowski, Ossolineum 1974, s. 587-588
• Marcinkowska M., Czekamy na powrót polskich dzieł, "Spotkania z zabytkami" 2007, nr 11
• Zamoyski J., Łukaszowcy: Malarze i malarstwo Bractwa św. Łukasza, Warszawa 1989
• Bractwo św. Łukasza w Culture.pl.
• Łukaszowcy – Wielki powrót, Katalog wystawy, Warszawa 2022

Linki zewnętrzne

• RobertR. Wójcik RobertR., Historia Polski w siedmiu odsłonach. Lubelskie akcenty na Światowej Wystawie w Nowym Jorku w 1939 r., „Ziemia Lubelska”, 2001 .
• Katalog II Wystawy Bractwa Świętego Łukasza 1929 r.
• Manifest na siedmiu płótnach