Budynek Komendy Wojewódzkiej Policji we Wrocławiu

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Budynek Komendy Wojewódzkiej Policji
Polizeipresidium
Symbol zabytku nr rej. A/2284/475/Wm z 30.03.1992[1]
Ilustracja
Budynek Komendy Wojewódzkiej Policji
Państwo

 Polska

Miejscowość

Wrocław

Adres

ul. Podwale 31-33

Kondygnacje

pięć

Rozpoczęcie budowy

1927

Ukończenie budowy

1929

Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum po lewej na dole znajduje się punkt z opisem „Budynek Komendy Wojewódzkiej Policji”
51,104997°N 17,027886°E/51,104997 17,027886
Multimedia w Wikimedia Commons

Budynek Komendy Wojewódzkiej Policji – zabytkowy budynek, znajdujący się przy ulicy Podwale 31-33 we Wrocławiu.

Historia budynku[edytuj | edytuj kod]

Fasad północna z widocznymi filarami i rzeźbami postaci ludzkich

Pierwsza siedziba Prezydium Policji, powstałej w 1809 roku, znajdowała się przy obecnej ulicy Biskupiej. W latach 1811–1928 Prezydium zajmowało budynek przy ulicy Szewskiej 49 w pałacu Piastów legnicko-brzeskich[2]. W drugiej dekadzie XX wieku w Prezydium Policji zatrudnionych było 2209 pracowników, którzy prócz siedziby głównej zajmowali dodatkowe dziesięć budynków na terenie miasta Wrocławia[2]. Z tego powodu zapadła decyzja wybudowania nowej, większej siedziby. Przed 1914 rokiem władze Prezydium zakupiło teren dawnego ogrodu Eichborna, na końcu którego, przy ulicy ul. Kościuszki 2-4, do 1907 roku, stała rodzinna willa. Zakupiony teren znajdował się pomiędzy ulicą: Podwale, Łąkową, Druckiego-Lubeckiego i Muzealnej[3]. Lokalizacja była bardzo dogodna, ale teren stanowił poważne wyzwanie dla architektów i budowniczych: na obszarze tym znajdowały się dawne stawy parkowe, a grunt nośny znajdował się na głębokości 11 metrów, oraz pozostałości po dawnych wrocławskich fortyfikacjach[4].

Pierwszy projekt budynku został sporządzony w 1917 roku. Proponowana budowla miała mieć cztery skrzydła równoległe do osi ulic oraz jedno skrzydle wewnętrzne. Elewacja miała być wykonana w stylu neobarokowym, podobnie jak dekoracje wnętrz. Projekt został odrzucony przez ówczesnego inwestora takich inwestycji – pruskiego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych[4]. W 1919 roku Max Berg i Ludwig Moshamer zaproponowali wzniesieniu na tym obszarze jednego z czterech projektowanych przez siebie wieżowców. Budynek zaprojektowano na planie czworokąta z trzema wewnętrznymi dziedzińcami doświetlającymi poszczególne trakty. Bryła złożona była z czterokondygnacyjnych zwartych budynków i jednego dwudziestopięciopiętrowego budynku w kształcie walca umieszczonego od strony Promenady przy ul. Podwale. Projekt nie został przyjęty, ale stanowił wzór dla powstałych w kolejnych latach budynków Miejskiej Kasy Oszczędności w Rynku i Urzędu Poczty przy ul. Krasińskiego[5][6].

Realizacja ostatecznego projektu została rozpoczęta w maju 1927 roku; w 1927 zakończono prace przy skrzydle od ulicy Druckiego-Lubeckiego, pod koniec 1928 roku ukończono prace. Otwarcie nowej siedziby miało miejsce 11 stycznia 1929 roku[5][a].

Opis architektoniczny[edytuj | edytuj kod]

Do 1925 roku powstały jeszcze dwa projekty nowej siedziby, ale ostatecznie wybrano projekt wrocławskiego architekta Rudolfa Fernholza przy współpracy rządowego mistrza budowlanego Malwitza[7][8]. Realizację projektu powierzono biurze Pruskiego Zarządu Budownictwa Lądowego[8]. Projekt nowej siedziby wykonano według ścisłych wytycznych odnoszących się do tego typu budowli i ich funkcji; była określona liczba pomieszczeń dla poszczególnych wydziałów policji, ich wielkość w zależności od stanowiska pracującego w nim pracownika, powierzchnia pokoju była określana w zależności od ilości otworów okiennych. W całym budynku miało być 590 okien. Zgodnie z tymi wytycznymi bryła Prezydium złożona była z dwóch trzytraktowych budynków frontowych – od ul. Podwale i od ulicy Druckieg-Lubeckiego – i czterech równoległych do siebie skrzydeł w formie łuków, zewnętrznych od strony ulicy Muzealnej i Łąkowej oraz wewnętrznych. Każde skrzydło było dodatkowo połączone ze sobą łącznikami[7][9]. W ten sposób powstało pięć wewnętrznych dziedzińców: centralny od strony ulicy Druckiego-Lubeckiego i cztery mniejsze (więzienne, mieszkalne i dwa oświetlające korytarze zachodnich skrzydeł). Elewacja każdego skrzydła miała inny charakter. Cały budynek na wysokości pierwsze kondygnacji otoczony jest cokołem powstałym z (na przemian, co dwie warstwy) nieco wysuniętych i cofniętych cegieł, tworzących w ten sposób cieniujące się poziome pasy. Okna tej kondygnacji są cofnięte i umieszczone w głębokich wnękach. Okna na trzech kolejnych piętrach są umieszczone w licu fasady, a mniejsze okna ostatniej piątej kondygnacji, oddzielone niewielkim gzymsem międzykondygnacyjnym, stanowią część fryzu koronującego budynek[10][6].

Najbardziej reprezentatywna była fasada główna, północna, najlepiej widoczna od ulicy Podwale, ale i z reprezentacyjnego „Schloßplatz”, obecnie placu Wolności. Wejście główne stanowił portyk wsparty na czterech ogromnych filarach o wysokości 13,1 metra każdy, na których umieszczono ponadnaturalnej wielkości rzeźby rzymskich wojowników. Autorem rzeźb był Felix Kupsch[11][7][6]. Za filarami znajdowały się dwa biegi schodów zewnętrznych prowadzących do głównego portalu ozdobionego terakotowymi reliefami wykonanymi w Ullersdorf, a zaprojektowanych również przez Kupscha. Nad portykiem głównym znajduje się wydatne zębate nadproże. Do holu głównego prowadziły podwójne drzwi z nadświetlem, wykonane z brązu, a po jego obu stronach umieszczono dodatkowe dwa rzędy okien[11]. Pośrodku elewacji umieszczono nadbudówkę w formie attyki, dwustopniowej w części nad portykiem. Narożniki frontowej fasady zostały zaakcentowane poprzez cofnięcie ostatnich osi i umieszczenie w ich miejsce podobnych do tych frontowych pojedynczych filarów opartych na wysuniętej na boki kondygnacji przyziemia. W wysuniętej części partii cokołu przy zbiegu ulic Łąkowej i Podwale w 1929 roku umieszczono rzeźbę z brązu autorstwa Felixa Kupscha[12][7].

Elewacja południowa od ulicy Druckiego-Lubeckiego miał długość osiemdziesięciu metrów. Była zaprojektowana skromnie z jedynym akcentem pośrodku: dwukondygnacyjną bramą wjazdową i z bocznymi wejściami. Elewacja zachodnia i wschodnia są wygięte w łuk. Do zachodniej dodano narożny wykusz wsparty na czterech kolumnach z wejściem bocznym do budynku. Elewacje wewnętrzne wokół dziedzińca są w większości gładko otynkowane. Na dziedzińcu więziennym znajdują się dwie płaskorzeźby przedstawiające sceny związane z obowiązkami zawodowymi policjantów[13][14].

Wnętrza budynku[edytuj | edytuj kod]

Hol wejściowy, klatki schodowe oraz sale posiedzeń i gabinet prezydenta policji zostały zaprojektowane jako bardzo reprezentacyjne pomieszczenia. Hol i korytarz przed salą posiedzeń utrzymany został w stylu art-deco; ściany, kolumny, pilastry oraz osłony grzejników zostały pokryte jasną, zielono-turkusową szkliwioną ceramiką o formach krystaliczno-pryzmatycznych. Okna wypełniały szyby wykonane z matowego, piaskowego szkła. Ściany na klatkach schodowych były ozdobione ostrokątnymi, geometrycznymi formami i abstrakcyjnymi ornamentami. W sali posiedzeń, na ścianach znajdowały się hebanowe boazerie oraz alegoryczne egipskie freski autorstwa wrocławskiego malarza i witrażysty Ludwiga Petera Kowalskiego(inne języki) (1891–1967). Pozostałe pomieszczenia biurowe były pozbawione ozdób[15][6].

Budynek wyposażony był w centralne ogrzewanie, dwie sieci telefoniczne (jedną do komunikacji z posterunkami policji w całym mieście, drugą do komunikacji ogólnej), czujniki przeciwpożarowe oraz windy osobowe dla interesantów i dla komunikacji wewnętrznej. Na dziedzińcu głównym znajdował się duży zegar z cyferblatem o średnicy trzech metrów[15].

Po 1945[edytuj | edytuj kod]

Budynek podczas działań wojennych 1945 roku nie uległ zniszczeniu. Pełni tę samą funkcję co przed II wojną światową[10].

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Według Jerzego Ilkosza budowa budynku miała miejsce w latach 1925–1927. Inne źródła i opracowania nie potwierdzają tych dat[6]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo dolnośląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023.
  2. ↑ a b Markowska 1998 ↓, s. 411.
  3. ↑ Markowska 1998 ↓, s. 412.
  4. ↑ a b Markowska 1998 ↓, s. 413.
  5. ↑ a b Markowska 1998 ↓, s. 414.
  6. ↑ a b c d e Harasimowicz 1997 ↓, s. 125.
  7. ↑ a b c d Eysymontt 2011 ↓, s. 605.
  8. ↑ a b Markowska 1998 ↓, s. 415.
  9. ↑ Markowska 1998 ↓, s. 417.
  10. ↑ a b Markowska 1998 ↓, s. 420.
  11. ↑ a b Markowska 1998 ↓, s. 421.
  12. ↑ Markowska 1998 ↓, s. 422.
  13. ↑ Markowska 1998 ↓, s. 423.
  14. ↑ Eysymontt 2011 ↓, s. 606.
  15. ↑ a b Markowska 1998 ↓, s. 423–424.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Jan Harasimowicz (red.): Atlas architektury Wrocławia t.I. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 1997.
  • Rafał Eysymontt, Jerzy Ilkosz, Agnieszka Tomaszewicz, Jadwiga Urbanik (red.): Leksykon architektury Wrocławia. Wrocław: Via Nova, 2011.
  • Anna Markowska, Agnieszka Tomaszewicz: „Budynek prezydium policji we Wrocławiu” w: Architektura Wrocławia Tom IV Gmach. Wrocław: Instytut Historii Architektury, Sztuki i Techniki Politechniki Wrocławskiej, 1998.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Budynek_Komendy_Wojewódzkiej_Policji_we_Wrocławiu&oldid=70318777”