Przejdź do zawartości

Burgenlandzcy Chorwaci

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Niemiecko-chorwacka tablica z nazwą miejscowości

Chorwaci burgenlandzcy (chorw. Gradišćanski Hrvati[a], niem. Burgenlandkroaten) — mniejszość chorwacka żyjąca w Burgenlandzie, austriackim kraju związkowym przy granicy węgierskiej[1].

Mieszkają rozproszeni w ok. 50 miejscowościach nie tworząc spójnego terenu zasiedlenia[1]. Ich liczba jest określana na 35[1]–50 tysięcy ludzi. Szacuje się, że dodatkowe 12 tysięcy mieszka w sąsiednim Wiedniu[1]. Wg badań z 2007 r. średnia wieku mieszkańców deklarujących narodowość chorwacką była o 8 lat wyższa niż średnia krajowa Austrii[1]. Niewielka liczba burgenlandzkich Chorwatów mieszka także na sąsiedniej Słowacji (m.in. Jarovce i Čunovo) oraz w północno-zachodnich Węgrzech (m.in. Bezenye).

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Około 100 tysięcy Chorwatów[2] osiedliło się na terenie Burgenlandu od połowy XVI stulecia, w efekcie migracji wywołanych przez turecki podbój Królestwa Węgier i będącej jego składową Chorwacji[1]. Od 1848 (Wiosna Ludów) trwał renesans tożsamości chorwackiej[1]. Po I wojnie światowej w czasie konferencji pokojowej w Wersalu istnienie enklaw chorwackich na pograniczu austriacko-węgierskim stało się jednym z argumentów delegacji czeskiej ku utworzeniu tzw. korytarza czeskiego, który miał rozdzielać Austrię i Węgry oraz łączyć Czechosłowację z Jugosławią[3]. W 1934 r. powstało w Wiedniu „Chorwacko-Burgenlandzkie Stowarzyszenie Kulturalne” oraz „Chorwacki Klub Akademicki”[1].

Od 1955 r. prawa mniejszości chorwackiej[b] chroni artykuł 7. austriackiego traktatu państwowego, gwarantując im dostęp do edukacji we własnym języku na poziomie podstawowym i średnim, status dodatkowego języka urzędowego oraz dwujęzyczne tablice i inskrypcje na zamieszkanych przez nich obszarach[4].

Zróżnicowanie językowe Chorwatów w Burgelandzie

Język

[edytuj | edytuj kod]
 Osobny artykuł: Język burgenlandzko-chorwacki.

Miejscowi Chorwaci posługują się starszą odmianą chorwackiego[2], głównie dialektem czakawskim. Ich dialekty są jednak dosyć zróżnicowane[5]. Widoczne są wpływy węgierskiego i niemieckiego[2]. Imiona są zapisywane po węgiersku, co jest skutkiem madziaryzacji prowadzonej po 1867 roku, gdy Burgenland pozostawał częścią Zalitawii[c]. W ciągu ostatnich pokoleń następuje bardzo szybki proces zaniku języka chorwackiego[1]. UNESCO klasyfikuje burgenladzką odmianę chorwackiego jako zagrożoną[2][6].

  1. Po chorwacku Burgeland określa się nazwą Gradišće.
  2. Artykuł 7. traktatu państwowego poza chorwacką odnosi się także do mniejszości słoweńskiej żyjącej w Styrii i Karyntii[4].
  3. Tereny Burgenlandu stały się administracyjną częścią Austrii dopiero po I wojnie światowej w 1921 roku.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b c d e f g h i Bericht 2007 ↓, s. 12.
  2. a b c d e f g h i j Heike Hausensteiner: Stirbt der Krowodnrock aus?. Wiener Zeitung, 2012-11-26. [dostęp 2022-02-14].
  3. Petr Jokeš: Czesi. Przewodnik po historii narodu i państwa. Kraków: Avalon, 2020, s. 288. ISBN 978-83-7730-439-6. (pol.).
  4. a b State Treaty for the re-establishment of an independent and democratic Austria. Signed at Vienna, on 15 May 1955 (ang. • fr. • niem. • ros.), 15 maja 1955, s. 5 [dostęp 2022-02-10] [zarchiwizowane z adresu 2017-07-09].
  5. Bericht 2007 ↓, s. 255.
  6. Christopher Moseley (ed.): UNESCO Atlas of the World's Languages in Danger. UNESCO Publishing, 2010. [dostęp 2022-02-14]. Cytat: Definitely endangered
  7. Katharina Tyran: Identität ist nicht festgeschrieben. 2016-07-08. [dostęp 2022-06-16].

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]