Cedr libański

Cedr libański
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	nagonasienne
Klasa	iglaste
Rząd	sosnowce
Rodzina	sosnowate
Rodzaj	cedr
Gatunek	cedr libański
	Nazwa systematyczna
	Cedrus libani A. Rich.; Class. Hist. Nat. III. 299 (1823)
Synonimy
	Pinus cedrus L.;
	Pinus cedrus L.;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; narażony na wyginięcie
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Cedr libański (Cedrus libani A. Rich.) – gatunek zimozielonych drzew z rodziny sosnowatych.

Występowanie

Naturalnie występuje w łańcuchach górskich Taurusu i Antytaurusu, na terenie Libanu, Syrii i Turcji. Rośnie w lasach na wysokości do 1300–1500 m n.p.m., wraz z jodłą syryjską (Abies cilicica) i jałowcem cuchnącym (Juniperus foetidissima)^[6]. Od czasów starożytnych był intensywnie wycinany jako cenny materiał budulcowy, tak, że obecnie jest rzadki^[7]. Jest uprawiany w wielu krajach świata, w Europie tylko w regionach o łagodnym klimacie, w Europie Zachodniej nieraz tworzy całe zagajniki^[8]. Sprowadzony został do Europy w XVI wieku^[9].

Morfologia

Pokrój: Młode drzewa mają stożkową koronę, u starszych rozrasta się ona szeroko i górą jest raczej płaska. Drzewo osiąga wysokość do 42 m. Pędy bardzo delikatnie omszone, mniej, niż u cedru atlaskiego. Kora czarnobrunatna, gęsto spękana i pręgowana^[9]. Może żyć 2–3 tysięcy lat, a średnica pnia może dochodzić do 2–3 m^[7].
Liście: Ciemnozielone, bardzo miękkie, zebrane w pęczki po 10–20 sztuk. Wyrastają głównie na krótkopędach. Mają długość 1,5–3,5 cm^[8].
Kwiaty: Rozdzielnopłciowe. Kwiaty męskie zebrane są wyprostowane, żółte kłosy, kwiaty żeńskie w jajowate wyprostowane kłosy o czerwonej barwie^[8].
Szyszki: Beczułkowate, o długości 8–10 cm i dość płaskim wierzchołku^[8].

Udział w kulturze

W Biblii hebrajskie słowo erez wymienione jest kilkadziesiąt razy i badacze roślin biblijnych na ogół są zgodni, że oznacza ono cedr libański. Nie wykluczone jednak, że słowem tym opisano również niektóre inne rodzaje drzew iglastych: jałowca, jodłę, sosnę, czy nawet tamaryszka. W Księdze Izajasza (35,2) cedr nazywany był „chwałą Libanu”, w poezji symbolizował dostojeństwo, siłę i majestat (Ez 31,2-9). Najbardziej kojarzony z cedrem jest król Salomon, który rozprawiał o drzewach „od cedrów na Libanie aż do hizopu rosnącego na murze” (1 Krl 4,33). Do budowy Świątyni Jerozolimskiej sprowadził duże ilości drewna cedrów libańskich (1 Krl 5,20), a oprócz tego wzniósł budowlę z drewna cedrowego nazywaną „Domem Lasu Libanu” (1 Krl 7,2). Cedry nie rosły w Izraelu, kupował je od Hirama I, króla Tyru (1 Krl 5,1-10; 7,1-8) i płacił za nie pszenicą, jęczmieniem, oliwą i winem (2 Krn 2,14-15). Hareuveni twierdzi, że nie tylko do budowy świątyni użył drewna cedrów, ale także zasadził je na dziedzińcu świątyni, o czym świadczyć ma tekst w Księdze Psalmów (92,13-14): „Sprawiedliwy zakwitnie jak palma, rozrośnie się jak cedr na Libanie. Zasadzeni w domu Pańskim rozkwitną na dziedzińcach naszego Boga”^[7].
Cedr występuje w herbie Libanu^[9].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-11] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Pinales : Pinaceae, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-11] (ang.).
↑ M.J.M.M.J.M. Christenhusz M.J.M.M.J.M. i inni, A new classification and linear sequence of extant gymnosperms, „Phytotaxa”, 19 (1), 2011, s. 55–70, DOI: 10.11646/phytotaxa.19.1.3 (ang.).
↑ ^a ^b The Plant List. [dostęp 2014-11-20].
↑ Cedrus libani, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ Karel Šťastný, Vladimír Bejček: Życie w górach. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Delta W-Z, 1993. ISBN 83-85817-01-8.
↑ ^a ^b ^c Zofia Włodarczyk: Rośliny biblijne. Leksykon. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2011. ISBN 978-83-89648-98-3.
↑ ^a ^b ^c ^d Joachim Mayer, Heinz-Werner Schwegler: Wielki atlas drzew i krzewów. Oficyna Wyd. „Delta W-Z”. ISBN 978-83-7175-627-6.
↑ ^a ^b ^c Johnson Owen, Dawid More: Drzewa. Multico Oficyna Wydawnicza. ISBN 978-83-7073-643-9.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-11] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Pinales : Pinaceae, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-11] (ang.).

[christenhusz2011-3] M.J.M.M.J.M. Christenhusz M.J.M.M.J.M. i inni, A new classification and linear sequence of extant gymnosperms, „Phytotaxa”, 19 (1), 2011, s. 55–70, DOI: 10.11646/phytotaxa.19.1.3 (ang.).

[TPL-4] The Plant List. [dostęp 2014-11-20].

[iucn-5] Cedrus libani, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[6] Karel Šťastný, Vladimír Bejček: Życie w górach. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Delta W-Z, 1993. ISBN 83-85817-01-8.

[rb-7] Zofia Włodarczyk: Rośliny biblijne. Leksykon. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2011. ISBN 978-83-89648-98-3.

[drzewa-8] Joachim Mayer, Heinz-Werner Schwegler: Wielki atlas drzew i krzewów. Oficyna Wyd. „Delta W-Z”. ISBN 978-83-7175-627-6.

[owen-9] Johnson Owen, Dawid More: Drzewa. Multico Oficyna Wydawnicza. ISBN 978-83-7073-643-9.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]