Chołatczachl
61°45′18″N 59°25′21″E/61,755000 59,422500| Państwo | |
|---|---|
| Położenie | |
| Pasmo | |
| Wysokość |
1096,7 m n.p.m. |
Położenie na mapie Rosji  | |
Położenie na mapie obwodu swierdłowskiego  | |
| 61°45′18″N 59°25′21″E/61,755000 59,422500
| |
Chołatczachl (ros. Холатчахль; mans. Холат-Сяхл, Chołat-Siachł) – wznosząca się na wysokość 1096,7 m n.p.m. góra w Uralu Północnym, położona na granicy Republiki Komi i obwodu swierdłowskiego.
Geografia
[edytuj | edytuj kod]Administracyjnie Chołatczachl położona jest w okręgu miejskim Iwdel w obwodzie swierdłowskim. Jest częścią grzbietu Pojasowego Kamiena, 14 km na południe od niej znajduje się szczyt Otorten[1]. Zarysy góry są miękkie, podobnie jak innych szczytów Uralu. Na górze występuje niewielka liczba wychodni serycytu – łupków kwarcytowych tworzących grupy niskich skał. Szczyt i zbocza pokryte są rozproszonymi łupkami, które pod koniec lat 20. XX wieku były częściowo nagie, porośnięte głównie porostami, a tylko w niewielkim stopniu trawą i krzewami jagodowymi[2]. Na początku XXI wieku zaobserwowano, że do wysokości 700–750 m n.p.m. góra porośnięta jest lasem powyżej którego występują obszary roślinności tundrowej[1][3]. Na szczycie znajduje się niewielki całkowicie płaski obszar[4].
Etymologia
[edytuj | edytuj kod]Nazwa góry pochodzi z języka mansyjskiego. W pracach rosyjskojęzycznych poświęconych Uralowi zapisywana jest jako Chole-Czachl (Холе-Чахль)[5], Chołat-Siachl (Холат-Сяхль)[4][6], Chołat-Siachł (Холат-Сяхл)[7], Chołat-Siachył (Холат-Сяхыл)[8], Chołatsiachył (Холатсяхыл)[9] i Sołatczachł (Солатчахл)[1]. Według tłumaczenia zaproponowanego w 1929 przez Wierę Warsanofjewą, „Chołat-Siachł” oznaczać ma „Martwy Szczyt” (ros. Мёртвая вершина, Miortwaja wierszyna)[2], ponieważ nie żyją na nim żadne zwierzęta, a roślinność ogranicza się jedynie do piargu i porostów[9]. Innym wariantem tłumaczenia nazwy jest „Góra Umarłych” (ros. Гора мертвецов, Gora miertwiecow)[6][10], mająca nawiązywać do podań Mansów o wielkiej powodzi i ludziach, którzy dawno temu zginęli na szczycie Chołatczachlu[9][11]. Jak jednak wskazują rosyjscy badacze, ani takie tłumaczenie, ani podania nie występowały w żadnych pracach geograficznych i etnograficznych na temat Uralu przed 1959 rokiem, a zaczęły pojawiać się dopiero po tragedii na Przełęczy Diatłowa[5].
W dokumentach ze śledztwa prowadzonego w sprawie śmierci grupy Diatłowa góra nazywana jest „szczytem 1079” (ros. высота 1079, wysota 1079), zgodnie z oznaczeniem jej wysokości na mapach topograficznych sporządzonych przed 1963 rokiem[12][13]. Na nowszych mapach wysokość góry to 1096,7 m n.p.m.[14]
Chołatczachl w kulturze popularnej
[edytuj | edytuj kod]Chołatczachl pojawia się w utworach kultury popularnej związanych z tragedią grupy Diatłowa, takich jak chociażby film fabularny Tragedia na Przełęczy Diatłowa (2013)[15], gra komputerowa Kholat (2015)[16] czy serial telewizyjny Martwa góra: Tragedia na Przełęczy Diatłowa (2020)[17].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Rundkwist 2009 ↓, s. 456.
- ↑ a b Warsanofjewa 1929 ↓, s. 91.
- ↑ Rundkwist 2013 ↓, s. 592.
- ↑ a b Warsanofjewa 1932 ↓, s. 140.
- ↑ a b Jakimienko 2009 ↓, s. 12.
- ↑ a b Olesowa 1962 ↓, s. 35.
- ↑ Matwiejew 1984 ↓, s. 124–125, 272.
- ↑ Matwiejew 1990 ↓, s. 128.
- ↑ a b c Matwiejew 1990 ↓, s. 303–304.
- ↑ Matwiejew 1990 ↓, s. 288.
- ↑ Slinkina 2011 ↓, s. 247–252.
- ↑ «Высота 1079»: гипотезы гибели группы Дятлова. [w:] Дзен [on-line]. 2019-11-29. [dostęp 2024-05-05].
- ↑ Wasilij Tiempałow: Decyzja o wszczęciu postępowania kryminalnego. Cytat: „26 февраля 1959 г. Прокурор г. Ивдель Темпалов ознакомившись с данными об обнаружении трупов студентов – туристов на высоте 1079”.
- ↑ Уральские горы: где находятся на карте России, фото, легенды, отзывы туристов. [w:] Komsomolskaja prawda [on-line]. Komsomoł. (ros.).
- ↑ Tragedia na Przełęczy Diatłowa (2013). [w:] naEkranie.pl [on-line]. [dostęp 2024-05-05]. (pol.).
- ↑ Kholat (PC). [w:] Gry-Online [on-line]. Webedia. [dostęp 2024-05-05].
- ↑ Igor Rakowski-Kłos: Zbiorowa halucynacja, eksperymenty wojskowe, zemsta tubylców. Teorii na temat tej tragedii jest już 75. [w:] wyborcza.pl [on-line]. Agora, 2021-10-29. [dostęp 2024-05-04]. (pol.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Солатчахл. W: Nikołaj Rundkwist, Zadorina Wiktorowna: Свердловская область. Иллюстрированная краеведческая энциклопедия: от А до Я. Екатеринбург: Kwist, 2009. ISBN 978-5-85383-392-0. (ros.).
- Wiera Warsanofjewa. Географический очерк бассейна Уньи (окончание). „Северная Азия: общественно-научный журнал”. 4 (28), s. 90–106, 1929. (ros.).
- Солатчахл. W: Nikołaj Rundkwist, Zadorina Wiktorowna: Урал: Иллюстрированная краеведческая энциклопедия. Екатеринбург: Uralskij raboczij, 2013. ISBN 978-5-85383-523-8. (ros.).
- Геоморфологические наблюдения на Северном Урале. W: Wiera Warsanofjewa: Известия Государственного географического общества. T. 64. 1932, s. 105–171. (ros.).
- Walentin Jakimienko. Прекрасная Холатчахль. „Уральский следопыт”. 9, s. 10–16, 2009. (ros.).
- Мансийские оронимы Северного Урала. W: G.I. Olesowa: Вопросы топономастики: Доклады кружка сравнительно-исторического языкознания. Aleksandr Matwiejew (red.). Свердловск: Laboratorium Typologii Uralskiego Uniwersytetu Państwowego, 1962. (ros.).
- Холат-Сяхл. W: Aleksandr Matwiejew: От Пай-Хоя до Мугоджар: названия уральских хребтов и гор. Свердловск: Sriednie-Uralskoje kniżnoje izdatielstwo, 1984. (ros.).
- Холат-Сяхл. W: Aleksandr Matwiejew: Вершины Каменного Пояса: Названия гор Урала. Челябинск: Jużno-Uralskoje kniżnoje izdatielstwo, 1990. ISBN 5-7688-0296-7. (ros.).
- Холатсяхыл. W: Aleksandr Matwiejew: Географические названия Урала: Топонимический словарь. Екатеринбург: Sokrat, 2008. ISBN 978-5-88664-299-5. (ros.).
- Холат-Сяхл. W: Tatjana Slinkina: Мансийские оронимы Урала. Jewdokija Rombandiejewa (red.). Ханты-Мансийск: Nowosti Jugry, 2011. ISBN 978-5-4422-0003-4. (ros.).