Chrobotek kubkowaty
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
chrobotek kubkowaty |
| Nazwa systematyczna | |
| Cladonia pyxidata (L.) Hoffm. Deutschl. Fl., Zweiter Theil (Erlangen): 121 (1796) | |
.JPG)
Chrobotek kubkowaty (Cladonia pyxidata (L.) Hoffm.) – gatunek grzybów należący do rodziny chrobotkowatych (Cladoniaceae)[1]. Ze względu na współżycie z glonami zaliczany jest do porostów[2].
Systematyka i nazewnictwo[edytuj | edytuj kod]
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Cladonia, Cladoniaceae, Lecanorales, Lecanoromycetidae, Lecanoromycetes, Pezizomycotina, Ascomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w roku 1753 Karol Linneusz nadając mu nazwę Lichen pyxidatus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w roku 1796 Georg Franz Hoffmann, przenosząc go do rodzaju Cladonia[1].
- Cenomyce pyxidata (L.) Ach. 1810
- Cladonia conchata Nyl. 1860
- Cladonia neglecta (Flörke) Spreng. 1827
- Lichen pyxidatus L. 1753)
Nazwa polska według Krytycznej listy porostów i grzybów naporostowych Polski[2].
Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]
Na podłożu tworzy plechę pierwotną złożoną z drobnych lub dość dużych łuseczek o długości 2–5 mm i szerokości 1–3 mm. Są one wcinane lub karbowane, na górnej powierzchni mają barwę od oliwkowej do brunatnej, na dolnej są białawe. Mogą być trwałe lub zanikające. Z plechy tej wyrastają podecja o wysokości 5-20(30) mm i szerokości 8–12 mm. Podecja są zazwyczaj pojedyncze, rzadziej tworzą 2-3 pięterka (proliferacja), przy czym wyższe pięterka wyrastają z brzegu niższych. Dolna część podecjów jest pokryta ciągłą korą, natomiast w górnej części i w zagłębieniach kieliszków kora tworzy areolki lub brodawki. Na podecjach brak urwistków, brak też łusek, lub co najwyżej występują tylko u ich podstawy. Podecja mają barwę szarą, oliwkową lub brunatnozielonawą[4]. Reakcje barwne: Pd + czerwone, K –[5]. Reakcje barwne: plecha Pd+ czerwony, K–[5].
Zazwyczaj na brzegach kieliszków wyrastają brązowe pyknidia. Są zanurzone w plesze i wewnątrz zawierają bezbarwną, galaretowatą substancję[4]. Na brzegach kieliszków częste są też brązowe apotecja, występujące pojedynczo lub w grupach po kilka. Mają średnicę 0,5–5 mm i są siedzące lub mają krótkie trzoneczki. W jednym worku powstaje po 8 bezbarwnych, jednokomórkowych zarodników o rozmiarach 9-15 × 3,5-4 μm[5].
Kwasy porostowe: wytwarza kwas protocetrariowy[4].
Występowanie i siedlisko[edytuj | edytuj kod]
Występuje na wszystkich kontynentach świata, również na Antarktydzie, w Arktyce i na wielu wyspach[6]. W Polsce występuje pospolicie na terenie całego kraju[5].
Spotykany jest w lasach iglastych i mieszanych oraz na terenach otwartych. Rośnie na piaszczystej lub próchnicznej glebie, u podstawy pni drzew, czasami także na słomianych dachach[5]. Preferuje gleby kwaśne. Najliczniej występuje na obszarach o klimacie zimnym i umiarkowanym[4].
Gatunki podobne[edytuj | edytuj kod]
- chrobotek rozetkowy (Cladonia pocillum). Rośnie na podłożu wapiennym i łuski jego plechy pierwotnej tworzą duże rozetki,
- chrobotek strzępiasty (Cladonia fimbriatum). Ma bardziej wysmukłe podecja i bez areolek.
- chrobotek kieliszkowaty (Cladonia chlorophaea), często tworzy piętrowe podecja[5].
Najbardziej podobny jest chrobotek rozetkowy i czasami trudno jest te dwa gatunki odróżnić. Niektórzy lichenolodzy podają w wątpliwość odrębność gatunkową chrobotka rozetkowego, uważając go tylko za związany z wapiennym podłożem ekotyp chrobotka kubkowatego[4]. Przeprowadzone w USA badania genetyczne w obrębie form zaliczanych do C. pocillum i C. pyxidata wykazały jednak istnienie odrębności genetycznej między tymi gatunkami, oraz że C. pocillum wywodzi się z linii rozwojowej C. pyxidata (był on jego przodkiem). Na obecnym poziomie wiedzy należy uznać odrębność tych gatunków, tym bardziej, że występują one w różnych siedliskach[7]. Morfologicznie chrobotek kubkowaty od chrobotka rozetkowego odróżnia się mniejszymi i nie błyszczącymi łuskami plechy podstawowej, brakiem różowych odcieni na podecjach i zazwyczaj kulistymi apotecjami. Odróżnienie po tych cechach możliwe jest jednak tylko na świeżych okazach, okazy zielnikowe są trudne lub niemożliwe do rozróżnienia[8].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Index Fungorum. [dostęp 2013-11-12]. (ang.).
- ↑ a b Wiesław Fałtynowicz: The Lichenes, Lichenicolous and allied Fungi of Poland.Krytyczna lista porostów i grzybów naporostowych Polski. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2003. ISBN 83-89648-06-7.
- ↑ Species Fungorum. [dostęp 2013-11-12]. (ang.).
- ↑ a b c d e North American Lichen Herbaria. [dostęp 2012-10-29].
- ↑ a b c d e f Hanna Wójciak: Porosty, mszaki, paprotniki. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010. ISBN 978-83-7073-552-4.
- ↑ Discover Life Maps. [dostęp 2014-04-18].
- ↑ Rhonda Kotelko and Michele D. Piercey-Normore. Cladonia pyxidata and C. pocillum; genetic evidence to regard them as conspecific. [dostęp 2015-04-12].
- ↑ Images of British Lichens. Cladonia pocillum. [dostęp 2015-06-08].