Dawne polskie patenty żeglarskie

patent jachtowego sternika morskiego z 1949 r.

Stopnie żeglarskie w Polsce pojawiły się wraz z uzyskaniem niepodległości po pierwszej wojnie światowej, jednakże początkowo miały charakter klubowy. W 1932 roku organizacje harcerskie wprowadziły „harcerskie stopnie żeglarskie morskie i rzeczne”, zatwierdzone przez ówczesne Ministerstwo Przemysłu i Handlu. Polski Związek Żeglarski po powstaniu w 1924 roku zajmował się głównie działalnością sportową i z czasem jako system powszechny przejęty został używany przez harcerzy. Zgodnie z rozkazem Naczelnika Harcerzy L.7 z 10 marca 1939 roku [W.U. Nr 3/39] stopnie żeglarskie wyglądały wówczas w następujący sposób:

• Stopnie harcerskie:
  • kajakarz i żeglarz
• Stopnie sportowe PZŻ:
  • żeglarz morski
  • sternik jachtowy żeglugi śródlądowej
  • sternik jachtowy żeglugi morskiej
  • kapitan jachtowy żeglugi morskiej

Nie jest do końca jasne czy żeglarz jachtowy był wewnętrznym stopniem harcerskim, jednakże najprawdopodobniej wszystkie te stopnie obowiązywały także w pierwszych latach po wojnie, do czasu nowych regulacji.

Zestawienie chronologiczne

1951–1956

15 stycznia 1951 GKKF zatwierdził regulamin sportowych stopni żeglarskich.

lp.	nazwa stopnia	wymagania	uprawnienia
1	żeglarz		pełnienie funkcji wykwalifikowanej załogi na jachtach śródlądowych bez ograniczeń prowadzenie jachtów do 9 m² przystosowanych dla początkujących w żegludze dziennej do 3° B, na akwenie określonym przez władze sekcji żeglarskiej.
2	sternik III klasy		pełnienie na jachcie funkcji wykwalifikowanej załogi w żegludze po morskich wodach osłoniętych; samodzielne prowadzenie do 15 m² żagla w rejonie ustalonym przez SŻ WKKF danego województwa, a także poza tym akwenem pod kontrolą sternika II klasy; udział w regatach jako prowadzący jacht w granicach swoich uprawnień.
3	sternik II klasy		samodzielne prowadzenie wszystkich jachtów po wodach śródlądowych bez ograniczeń; startowanie we wszystkich w regatach śródlądowych; prawo do ubiegania się o stopień instruktora i szkolenia w zakresie posiadanego stopnia.
4	sternik I klasy		prowadzenie jachtu do 60 m² żagla po morskich wodach osłoniętych; pełnienie funkcji oficerskich w rejsach pełnomorskich na jachtach do 150 m² żagla; prawo do ubiegania się o stopień instruktora i szkolenia w zakresie posiadanego stopnia..
5	kapitan II klasy		prowadzenie jachtu do 150 m² żagla w rejsach po Morzu Bałtyckim – z wyłączeniem Sundu, Bełtów oraz Zatoki Botnickiej; pełnienie funkcji oficerskich bez ograniczeń szkolenie w zakresie posiadanego stopnia.
6	kapitan I klasy		prowadzenie jachtów po wodach morskich bez ograniczeń; szkolenie w zakresie swego stopnia.

1957-1969

W związku z powołaniem PZŻ w roku 1956 (na fali odwilży) ustalono nowy regulamin stopni.

lp.	nazwa stopnia	wymagania	uprawnienia
1	żeglarz		pełnienie funkcji kwalifikowanej załogi na jachtach bez ograniczeń.
2	sternik jachtowy		prowadzenie każdego jachtu po wodach śródlądowych.
3	sternik morski		prowadzenie jachtów do 80 m² żagla po wodach wewnętrznych; pełnienie funkcji oficera w rejsach morskich.
3a	sternik morski z poszerzonymi uprawnieniami (wprowadzony ok. roku 1962/1963)		prowadzenie jachtów w rejsach krajowych, pełnienie funkcji oficera w rejsach morskich.
4	kapitan jachtowy		prowadzenie jachtów morskich bez ograniczeń. prowadzenie rejsów zagranicznych – po przeprowadzeniu 2 rejsów krajowych w rejsach poza Bałtyk obowiązkowo: dwóch kapitanów w rejsach ponad 11 osób – 3 kapitanów

1970–1981

Patent jachtowego sternika morskiego z 1970 r. – awers

Patent jachtowego sternika morskiego z 1970 r. – rewers

1 stycznia 1970 – 27 stycznia 1981.

Zarządzenie przewodniczącego GKKFiT z 25 sierpnia 1969: Sportowe stopnie żeglarskie i motorowodne (M.P.69.42.338; zmiany M.P.74.31.189)

lp.	nazwa stopnia	wymagania	uprawnienia
	bez stopnia	–	do 19 września 1974 – brak uprawnień od 20 września 1974 – jachty do 7 m² ożaglowania
1	żeglarz jachtowy	ukończenie 10 lat.	pełnienie funkcji „członka załogi” na jachtach żaglowych; prowadzenie, po śródlądziu, w porze dziennej, jachtów żaglowych do 15 m², pod nadzorem instruktora.
2	sternik jachtowy	żeglarz jachtowy i ukończenie 16 lat, lub ukończenie 18 lat; 300 km stażu w rejsach po śródlądowych drogach wodnych.	prowadzenie, po śródlądziu, jachtów żaglowych bez ograniczeń; prowadzenie, po morskich wodach wewnętrznych, niezatapialnych jachtów żaglowych do 20 m² w porze dziennej.
2a	sternik jachtowy (pełne uprawnienia)	sternik jachtowy 500 Mm stażu w rejsach na jachtach balastowych po wodach morskich bez egzaminu	pełnienie funkcji „członka wykwalifikowanej załogi” na jachtach żaglowych w rejsach morskich; prowadzenie, po śródlądziu, jachtów żaglowych bez ograniczeń; pełnienie funkcji oficerskich (bez I oficera), w rejsach po Morzu Bałtyckim (do 10°E i 61°N), na jachtach żaglowych do 100 m²; prowadzenie po morskich wodach wewnętrznych jachtów żaglowych do 30 m².
3	jachtowy sternik morski	przepłynięcie 1000 Mm w rejsach pełnomorskich po uzyskaniu sternika jachtowego.	prowadzenie każdego jachtu żaglowego po wodach śródlądowych, pełnienie, bez ograniczeń, funkcji oficerskich, prowadzenie, po morskich wodach wewnętrznych jachtów żaglowych, do 80 m² żagla.
4	jachtowy kapitan żeglugi bałtyckiej	ukończenie 20 lat; posiadanie jachtowego sternika morskiego 1500 Mm w 2 rejsach pełnomorskich z zawinięciem do 5 portów morskich jako oficer; 200 Mm balastowym jachtem żaglowym po morskich wodach wewnętrznych jako prowadzący lub bycie instruktorem w morskim ośrodku żeglarskim przez jeden turnus; egzamin.	Prowadzenie jachtów żaglowych do 100 m² żagla i motorowych poniżej 17 m długości po Morzu Bałtyckim (do 10°E i 61°N), bez prawa przekraczania granic obcych wód terytorialnych. uprawnienia mogły być indywidualnie rozszerzane (przez PZŻ w porozumieniu z UM) na inne wyraźnie określone wody morskie.
5	jachtowy kapitan żeglugi wielkiej	ukończenie 21 lat; bycie jachtowym kapitanem żeglugi bałtyckiej; 2000 Mm w 3 rejsach pełnomorskich z zawinięciem do 5 portów morskich jako prowadzący; 1 rejs poza 10°E z wejściem do portu na wodach pływowych, jako oficer.	Prowadzenie jachtu żaglowego oraz motorowego, o długości do 21 m po wszystkich akwenach.
5a	jachtowy kapitan żeglugi wielkiej (pełne uprawnienia)	jachtowy kapitan żeglugi wielkiej staż 2000 mil morskich jako oficer na jachtach powyżej 21 metrów długości bez egzaminu	Prowadzenie każdego jachtu (żaglowego czy motorowego) po wszystkich akwenach.

1981–1985

Patent żeglarza jachtowego z roku 1984 – awers

28 stycznia 1981 – 21 października 1985

Zarządzenie Przewodniczącego GKKFiS z 8 stycznia 1981 r. w sprawie stopni żeglarskich i motorowodnych. (M.P.81.2.7)

lp.	nazwa stopnia	wymagania	uprawnienia
	brak stopnia	–	do 7 m²; lub do 3,68 kW (5 KM)
A	żeglarz lodowy	ukończenie 10 lat; ukończenie szkolenia.	prowadzenie ślizgów lodowych o powierzchni żagla do 8 m². do ukończenia 16 lat pod nadzorem instruktora
B	sternik lodowy	ukończone 16 lat. odbycie szkolenia. posiadanie patentu żeglarza lodowego (dla młodszych niż 18 lat)	prowadzenie ślizgów lodowych bez ograniczeń.
1	żeglarz jachtowy	ukończenie 10 lat; ukończenie szkolenia.	pełnienia funkcji „wykwalifikowanego członka załogi” na jachtach żaglowych; prowadzenie jachtów żaglowych o powierzchni ożaglowania do 15 m², w porze dziennej i pod nadzorem po wodach śródlądowych i akwenach treningowych.
1a	żeglarz jachtowy (pełne uprawnienia)	posiadanie stopnia żeglarza jachtowego; ukończenie 16 lat. bez egzaminu.	pełnienia funkcji „wykwalifikowanego członka załogi” na jachtach żaglowych; prowadzenia jachtów żaglowych o powierzchni ożaglowania do 20 m² powierzchni pomiarowej, po wodach śródlądowych i akwenach treningowych.
2	sternik jachtowy	ukończenie 16 lat. patent żeglarza jachtowego dla młodszych niż 18 lat.	prowadzenie jachtów żaglowych po wodach śródlądowych bez ograniczeń prowadzenie w porze dziennej jachtów żaglowych niezatapialnych o powierzchni ożaglowania do 40 m² w żegludze po morskich wodach wewnętrznych i morzu terytorialnym,
2a	sternik jachtowy (pełne uprawnienia)	posiadanie stopnia sternika jachtowego staże 200 godzin pływania w rejsach pełnomorskich. bez egzaminu.	prowadzenie jachtów żaglowych po wodach śródlądowych bez ograniczeń prowadzenie jachtów żaglowych o powierzchni ożaglowania do 40 m² po morskich wodach wewnętrznych i morzu terytorialnym, pełnienia funkcji oficerskich, z wyjątkiem funkcji I oficera, na jachtach żaglowych o powierzchni ożaglowania do 150 m², w rejsach, do których prowadzenia uprawniony jest jachtowy kapitan żeglugi bałtyckiej, pełnienie funkcji oficerskich na jachtach żaglowych o powierzchni ożaglowania do 80 m², w rejsach po morskich wodach wewnętrznych i morzu terytorialnym.
3	jachtowy sternik morski	ukończenie 18 lat, posiadanie stopnia sternika jachtowego z pełnymi uprawnieniami zaliczenie co najmniej 400 godzin pływania w rejsach pełnomorskich, w tym 100 godzin pełnienia funkcji oficerskich.	prowadzenie jachtów żaglowych i motorowo-żaglowych po wodach śródlądowych bez ograniczeń, prowadzenia jachtów żaglowych o powierzchni ożaglowania do 80 m² motorowo-żaglowych o długości całkowitej pokładu do 12 m i mocy silników do 110,3 kW (odpowiednio 150 KM) po morskich wodach wewnętrznych i morzu terytorialnym, pełnienia funkcji oficerskich na jachtach żaglowych i motorowo-żaglowych bez ograniczeń, pełnienie, po ukończeniu 21 lat, funkcji oficerskich bez ograniczeń na jachtach motorowych, zastrzeżenie: funkcję I oficera może pełnić dopiero po odbyciu w charakterze oficera jednego rejsu o czasie pływania co najmniej 200 godzin i po uzyskaniu stopnia jachtowego sternika morskiego, obsługa użytkowa silników o mocy do 110,3 kW (150 KM).
4	jachtowy kapitan żeglugi bałtyckiej	ukończenie 21 lat, posiadanie stopnia jachtowego sternika morskiego, pełnienie funkcji oficerskich co najmniej w dwóch rejsach pełnomorskich o łącznym czasie pływania nie mniejszym niż 500 godzin, samodzielne prowadzenie jachtu balastowego w rejsie po wodach wewnętrznych o łącznym czasie pływania nie mniejszym niż 100 godzin albo samodzielne prowadzenie przez kandydata jachtów balastowych w czasie pełnienia funkcji instruktora w morskim ośrodku żeglarskim wyznaczonym przez Polski Związek Żeglarski, wejście do trzech portów polskich morza otwartego w czasie rejsów, w których kandydat pełnił funkcje oficerskie.	prowadzenia jachtów żaglowych i motorowo-żaglowych – o powierzchni ożaglowania do 150 m² i długości całkowitej poniżej 17 m na akwenach: Morza Bałtyckiego ograniczonego od zachodu południkiem 10°E, innych mórz zamkniętych, na których skok pływu nie przekracza 0,5 m, pomiędzy portami jednego państwa, jeżeli jacht – rozpoczyna żeglugę, żegluje i kończy żeglugę na obszarze morza terytorialnego tego państwa, a żegluga uprawiana w sposób ciągły nie przekracza 500 mil morskich, pełnienie funkcji oficerskich na jachtach żaglowych i motorowych bez ograniczeń, prowadzenia jachtów żaglowych i motorowo-żaglowych po wodach śródlądowych bez ograniczeń, obsługi użytkowej silników o mocy do 110,3 kW (odpowiednio 150 KM).
5	jachtowy kapitan żeglugi wielkiej	posiadanie stopnia jachtowego kapitana żeglugi bałtyckiej, samodzielne prowadzenie co najmniej trzech rejsów pełnomorskich o łącznym czasie pływania nie mniejszym niż 800 godzin, pełnienie funkcji oficerskiej w rejsie po wodach pływowych z zawinięciem do portu pływowego, po uzyskaniu stopnia jachtowego sternika morskiego, wejście do trzech portów polskich morza otwartego w czasie rejsów, w których kandydat pełnił funkcję prowadzącego.	prowadzenie jachtu żaglowego i motorowo-żaglowego o długości całkowitej pokładu do 21 m po wodach morskich i śródlądowych; obsługa użytkowa silników o mocy do 110,3 kW (odpowiednio 150 KM)
5a	jachtowy kapitan żeglugi wielkiej (pełne uprawnienia)	posiadanie stopnia jachtowego kapitana żeglugi wielkiej; staż oficerski 500 godzin pływania na jachtach żaglowych i motorowo-żaglowych o długości całkowitej pokładu ponad 21 m; zgoda urzędu morskiego.	prowadzenie każdego jachtu żaglowego i motorowo-żaglowego. obsługa użytkowa silników o mocy do 110,3 kW (odpowiednio 150 KM)

1985–1996

Patent sternika jachtowego z roku 1986 – awers

Patent st.j. z 1986 – pełne uprawnienia – 1988

21 października 1985 – 7 lipca 1996

Zarządzenie Przewodniczącego GKKFiS z 31 lipca 1985 r. w sprawie stopni żeglarskich i motorowodnych. (M.P.85.29.201)

lp.	nazwa stopnia	wymagania	uprawnienia
	brak stopnia	–	jachty do 7 m² powierzchni ożaglowania lub do 3,68 kW (5 KM) mocy silnika
A	żeglarz lodowy	ukończenie 10 lat; ukończenie szkolenia.	prowadzenie ślizgów lodowych o powierzchni żagla do 8 m². do ukończenia 16 lat pod nadzorem instruktora
B	sternik lodowy	ukończenie 16 lat. patent żeglarza lodowego dla młodszych niż 18 lat	prowadzenie ślizgów lodowych bez ograniczeń.
1	żeglarz jachtowy	ukończenie 10 lat; ukończenie szkolenia.	pełnienia funkcji wykwalifikowanego członka załogi na jachtach żaglowych; prowadzenie jachtów żaglowych o powierzchni ożaglowania do 15 m², w porze dziennej i pod nadzorem po wodach śródlądowych i akwenach treningowych.
1a	żeglarz jachtowy (pełne uprawnienia)	posiadanie stopnia żeglarza jachtowego; ukończenie 16 lat. bez egzaminu	pełnienia funkcji wykwalifikowanego członka załogi na jachtach żaglowych; prowadzenia jachtów żaglowych o powierzchni ożaglowania do 20 m² powierzchni pomiarowej, po wodach śródlądowych i akwenach treningowych.
2	sternik jachtowy	ukończenie 16 lat. patent żeglarza jachtowego dla młodszych niż 18 lat.	prowadzenie jachtów żaglowych po wodach śródlądowych bez ograniczeń prowadzenie w porze dziennej jachtów żaglowych niezatapialnych o powierzchni ożaglowania do 40 m² w żegludze po morskich wodach wewnętrznych i morzu terytorialnym,
2a	sternik jachtowy (pełne uprawnienia)	posiadanie stopnia sternika jachtowego staż 200 godzin pływania w rejsach pełnomorskich. bez egzaminu.	prowadzenie jachtów żaglowych po wodach śródlądowych bez ograniczeń prowadzenie jachtów żaglowych o powierzchni ożaglowania do 40 m² po morskich wodach wewnętrznych i morzu terytorialnym, pełnienia funkcji oficerskich, z wyjątkiem funkcji I oficera, na jachtach żaglowych o powierzchni ożaglowania do 150 m², w rejsach, do których prowadzenia uprawniony jest jachtowy kapitan żeglugi bałtyckiej, pełnienie funkcji oficerskich na jachtach żaglowych o powierzchni ożaglowania do 80 m², w rejsach po morskich wodach wewnętrznych i morzu terytorialnym.
3	jachtowy sternik morski	ukończenie 18 lat, posiadanie stopnia sternika jachtowego z pełnymi uprawnieniami zaliczenie co najmniej 400 godzin pływania w rejsach pełnomorskich, w tym 100 godzin pełnienia funkcji oficerskich.	prowadzenie jachtów żaglowych i motorowo-żaglowych po wodach śródlądowych bez ograniczeń, prowadzenia jachtów żaglowych o powierzchni ożaglowania do 80 m² i motorowo-żaglowych o długości całkowitej pokładu do 12 m i mocy silników do 110,3 kW (odpowiednio 150 KM) po morskich wodach wewnętrznych i morzu terytorialnym, pełnienia funkcji oficerskich na jachtach żaglowych i motorowo-żaglowych bez ograniczeń, pełnienie, po ukończeniu 21 lat, funkcji oficerskich bez ograniczeń na jachtach motorowych. zastrzeżenie: funkcję I oficera może pełnić dopiero po odbyciu w charakterze oficera jednego rejsu o czasie pływania co najmniej 200 godzin i po uzyskaniu stopnia jachtowego sternika morskiego, obsługa użytkowa silników o mocy do 110,3 kW (150 KM).
4	jachtowy kapitan żeglugi bałtyckiej	ukończenie 21 lat, posiadanie stopnia jachtowego sternika morskiego, pełnienie funkcji oficerskich co najmniej w dwóch rejsach pełnomorskich o łącznym czasie pływania nie mniejszym niż 500 godzin, samodzielne prowadzenie jachtu balastowego w rejsie po wodach wewnętrznych o łącznym czasie pływania nie mniejszym niż 100 godzin albo samodzielne prowadzenie przez kandydata jachtów balastowych w czasie pełnienia funkcji instruktora w morskim ośrodku żeglarskim wyznaczonym przez Polski Związek Żeglarski, wejście do trzech portów polskich morza otwartego w czasie rejsów, w których kandydat pełnił funkcje oficerskie;	prowadzenie jachtów żaglowych i motorowo-żaglowych – o powierzchni ożaglowania do 150 m² i długości całkowitej poniżej 17 m na akwenach: Morza Bałtyckiego ograniczonego od zachodu południkiem 10°E, innych mórz zamkniętych, na których skok pływu nie przekracza 0,5 m, pomiędzy portami jednego państwa, jeżeli jacht – rozpoczyna żeglugę, żegluje i kończy żeglugę na obszarze morza terytorialnego tego państwa, a żegluga uprawiana w sposób ciągły nie przekracza 500 mil morskich, pełnienie funkcji oficerskich na jachtach żaglowych i motorowych bez ograniczeń, prowadzenia jachtów żaglowych i motorowo-żaglowych po wodach śródlądowych bez ograniczeń, obsługa użytkowej silników o mocy do 110,3 kW (odpowiednio 150 KM).
5	jachtowy kapitan żeglugi wielkiej	posiadanie stopnia jachtowego kapitana żeglugi bałtyckiej, samodzielne prowadzenie co najmniej trzech rejsów pełnomorskich o łącznym czasie pływania nie mniejszym niż 800 godzin, pełnienie funkcji oficerskiej w rejsie po wodach pływowych z zawinięciem do portu pływowego, po uzyskaniu stopnia jachtowego sternika morskiego, wejście do trzech portów polskich morza otwartego w czasie rejsów, w których kandydat pełnił funkcję prowadzącego.	prowadzenie jachtu żaglowego i motorowo-żaglowego o długości całkowitej pokładu do 21 m po wodach morskich i śródlądowych; obsługa użytkowa silników o mocy do 110,3 kW (odpowiednio 150 KM)
5a	jachtowy kapitan żeglugi wielkiej (pełne uprawnienia)	posiadanie stopnia jachtowego kapitana żeglugi wielkiej; staż oficerski 500 godzin pływania na jachtach żaglowych i motorowo-żaglowych o długości całkowitej pokładu ponad 21 m; zgoda urzędu morskiego.	prowadzenie każdego jachtu żaglowego i motorowo-żaglowego. obsługa użytkowa silników o mocy do 110,3 kW (odpowiednio 150 KM)

1996–1997 (brak przepisów)

7 lipca 1996 – 24 września 1997

Przez prawie 14 miesięcy nie było podstaw prawnych istnienia stopni żeglarskich.

1997–2005

patent jachtowego sternika morskiego z 2005 r.

24 września 1997 – 1 grudnia 2005

Stopnie te zostały wprowadzone Rozporządzeniem Rady Ministrów z 12 września 1997 r. w sprawie uprawiania żeglarstwa.

lp.	nazwa stopnia	wymagania	uprawnienia
A	żeglarz lodowy	ukończenie 12 roku życia, odbycie kursu szkoleniowego.	prowadzenie ślizgów lodowych, o powierzchni pomiarowej żagla do 6 m², pod nadzorem.
B	sternik lodowy.	ukończenie 16 roku życia. posiadanie patentu żeglarza jachtowego dla młodszych niż 18 lat. odbycie kursu szkoleniowego.	prowadzenie ślizgów lodowych bez ograniczeń.
	brak stopnia		prowadzenie jachtów żaglowych do 10 m² po wodach śródlądowych bez ograniczeń prowadzenie jachtów żaglowych do 10 m² po wodach morskich do 2 Mm od brzegu, w porze dziennej. jachty motorowe do 5 kW (6,80 KM) po wodach śródlądowych bez ograniczeń i po wodach morskich do 2 Mm od brzegu, w porze dziennej
1	żeglarz jachtowy	ukończenie 12 roku życia, odbycie kursu szkoleniowego.	prowadzenie jachtów żaglowych po wodach śródlądowych pod nadzorem; prowadzenia jachtów żaglowych niezatapialnych, w regatach i na treningu pod nadzorem, po wodach morskich.
1a	żeglarz jachtowy pełne uprawnienia	żeglarz jachtowy; ukończenie 16 lat.	prowadzenie jachtów żaglowych po wodach śródlądowych, prowadzenia jachtów żaglowych niezatapialnych, w regatach i na treningu pod nadzorem, po wodach morskich.
2	sternik jachtowy	ukończenie 16 roku życia posiadanie patentu żeglarza jachtowego dla młodszych niż 18 lat; odbycie kursu szkoleniowego; odbycie co najmniej 2 rejsów po wodach morskich w czasie co najmniej 200 godzin.	prowadzenie jachtów żaglowych po wodach śródlądowych, prowadzenie jachtów żaglowych o powierzchni pomiarowej żagli do 40 m² po morskich wodach wewnętrznych i w żegludze po wodach morskich do 20 Mm od brzegu.
3	jachtowy sternik morski	ukończenie 18 roku życia, posiadanie patentu sternika jachtowego, udział minimum w 3 rejsach morskich w czasie co najmniej 600 godzin żeglugi, po uzyskaniu patentu sternika jachtowego. przynajmniej jeden z tych rejsów musi odbywać się po wodach pływowych o skoku pływu powyżej 1,5 m.	prowadzenie jachtów żaglowych po wodach śródlądowych, prowadzenie jachtów żaglowych o powierzchni pomiarowej żagli do 80 m² po wodach morskich.
4	kapitan jachtowy	posiadanie patentu jachtowego sternika morskiego, udział minimum w 2 rejsach morskich w czasie co najmniej 1000 godzin żeglugi, po uzyskaniu patentu jachtowego sternika morskiego, w tym: co najmniej 400 godzin samodzielnego prowadzenia jachtu.	prowadzenie jachtów żaglowych po wodach śródlądowych i morskich bez ograniczeń.

2005–2006 (brak przepisów)

1 grudnia 2005–24 czerwca 2006

Przez prawie 7 miesięcy nie było podstaw prawnych istnienia stopni żeglarskich.

2006–2007

awers patentu żeglarza jachtowego z roku 2006

24 czerwca 2006–31 grudnia 2007

Wraz z nową ustawą o kulturze fizycznej i wynikającym z niej wydanym 9 czerwca 2006 r. rozporządzeniem ministra w sprawie uprawiania żeglarstwa zostały wprowadzone bardzo istotne zmiany w systemie patentów i uprawnień żeglarskich. Z głównych zmian należy wymienić:

• kryterium uprawnień zmieniono z powierzchni ożaglowania na długość kadłuba,
• zlikwidowano stopnie związane z żeglarstwem lodowym,
• wprowadzono zakres bezpatencia,
• egzaminy i kursy są wymagane tylko dla stopni żeglarza oraz sternika jachtowego, natomiast wszystkie wyższe stopnie uzyskuje się poprzez odbycie stażu

lp.	nazwa stopnia	wymagania	uprawnienia
	brak stopnia		prowadzenie jachtów żaglowych o długości kadłuba do 5 m prowadzenie jachtów motorowych o mocy do 5 kW (6,80 KM)
1	żeglarz jachtowy	ukończenie 12 roku życia, ukończenie szkolenia, zdanie egzaminu na stopień żeglarza jachtowego.	Pod nadzorem (prowadzonym w określonych przez rozporządzenie Ministra Sportu warunkach) osoby pełnoletniej, posiadającej stopień żeglarza jachtowego lub wyższy (do ukończenia 16 roku życia): prowadzenie jachtów żaglowych bez lub z pomocniczym napędem mechanicznym po wodach śródlądowych, prowadzenie jachtów żaglowych bez lub z pomocniczym napędem mechanicznym o długości całkowitej do 8,5 m po wodach morskich w strefie 2 Mm od brzegu w porze dziennej.
1a	żeglarz jachtowy pełne uprawnienia	żeglarz jachtowy; ukończenie 16 lat.	prowadzenie jachtów żaglowych bez lub z pomocniczym napędem mechanicznym po wodach śródlądowych, prowadzenie jachtów żaglowych bez lub z pomocniczym napędem mechanicznym o długości całkowitej do 8,5 m po wodach morskich w strefie 2 Mm od brzegu w porze dziennej.
2	sternik jachtowy	ukończenie 18 roku życia, ukończenie szkolenia, odbycie co najmniej 2 rejsów po wodach morskich o łącznym czasie co najmniej 200 godzin, zdanie egzaminu na stopień sternika jachtowego.	prowadzenie jachtów żaglowych bez lub z pomocniczym napędem mechanicznym po wodach śródlądowych, prowadzenie jachtów żaglowych bez lub z pomocniczym napędem mechanicznym o długości całkowitej do 12 m po: wodach Morza Bałtyckiego i innych mórz zamkniętych innych wodach morskich w strefie do 20 mil morskich od brzegu.
3	jachtowy sternik morski	ukończenie 18 roku życia i posiadanie stopnia sternika jachtowego, odbycie co najmniej trzech rejsów pełnomorskich w czasie co najmniej 600 godzin żeglugi po uzyskaniu stopnia sternika jachtowego, w tym: 200 godzin żeglugi na statkach o długości od 12 do 18 m, jeden rejs powyżej 100 godzin żeglugi po wodach pływowych z zawinięciem co najmniej do dwóch portów, o średnim skoku pływu powyżej 1,5 m.	prowadzenie jachtów żaglowych bez lub z pomocniczym napędem mechanicznym po wodach śródlądowych, prowadzenie jachtów żaglowych bez lub z pomocniczym napędem mechanicznym o długości całkowitej do 18 m po wodach morskich.
4	kapitan jachtowy	posiadanie stopnia jachtowego sternika morskiego, odbycie co najmniej sześciu rejsów pełnomorskich w czasie co najmniej 1200 godzin żeglugi, po uzyskaniu stopnia sternika jachtowego, w tym: 400 godzin samodzielnego prowadzenia statku o długości całkowitej od 10 do 18 m po uzyskaniu stopnia jachtowego sternika morskiego, jeden rejs powyżej 100 godzin żeglugi na statku o długości całkowitej powyżej 20 m.	prowadzenie jachtów żaglowych po wodach śródlądowych i morskich bez ograniczeń.

2008–2010

1 stycznia 2008–15 października 2010

Ustawa z dnia 23 sierpnia 2007 r. o zmianie ustawy o sporcie kwalifikowanym oraz niektórych innych ustaw wraz z wydanym 9 czerwca 2006 r. rozporządzeniem Ministra Sportu w sprawie uprawiania żeglarstwa nie wprowadza istotnych zmian w stopniach żeglarskich. Rozszerzono natomiast zakres bezpatencia, co umożliwiło prowadzenie o połowę większych jachtów bez konieczności posiadania żadnych dokumentów, między innymi bardzo popularnych na śródlądziu jachtów klasy Omega.

lp.	nazwa stopnia	wymagania	uprawnienia
	brak stopnia		prowadzenie jachtów żaglowych o długości kadłuba do 7,5 m prowadzenie jachtów żaglowych o mocy silnika do 10 kW (13,60 KM)		INNE DOKUMENTY		uprawnienia do uprawiania żeglarstwa uzyskane w innym państwie, pozwalają uprawiać żeglarstwo na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w zakresie posiadanych uprawnień potwierdzonych stosownym dokumentem.
1	żeglarz jachtowy	ukończenie 12 roku życia, ukończenie szkolenia, zdanie egzaminu na stopień żeglarza jachtowego.	prowadzenie jachtów żaglowych bez lub z pomocniczym napędem mechanicznym po wodach śródlądowych, prowadzenie jachtów żaglowych bez lub z pomocniczym napędem mechanicznym o długości całkowitej do 8,5 m po wodach morskich w strefie 2 Mm od brzegu w porze dziennej pod nadzorem osoby pełnoletniej, osoba nadzorująca musi posiadać stopień żeglarza jachtowego lub wyższy, nadzór prowadzony jest w określonych przez rozporządzenie Ministra Sportu warunkach.
1a	żeglarz jachtowy pełne uprawnienia	żeglarz jachtowy; ukończenie 16 lat.	prowadzenie jachtów żaglowych bez lub z pomocniczym napędem mechanicznym po wodach śródlądowych, prowadzenie jachtów żaglowych bez lub z pomocniczym napędem mechanicznym o długości całkowitej do 8,5 m po wodach morskich w strefie 2 Mm od brzegu w porze dziennej.
2	sternik jachtowy	ukończenie 18 roku życia, ukończenie szkolenia, odbycie co najmniej 2 rejsów po wodach morskich o łącznym czasie co najmniej 200 godzin, zdanie egzaminu na stopień sternika jachtowego.	prowadzenie jachtów żaglowych bez lub z pomocniczym napędem mechanicznym po wodach śródlądowych, prowadzenie jachtów żaglowych bez lub z pomocniczym napędem mechanicznym o długości całkowitej do 12 m po: wodach Morza Bałtyckiego i innych mórz zamkniętych innych wodach morskich w strefie do 20 mil morskich od brzegu.
3	jachtowy sternik morski	ukończenie 18 roku życia i posiadanie stopnia sternika jachtowego, odbycie co najmniej trzech rejsów pełnomorskich w czasie co najmniej 600 godzin żeglugi po uzyskaniu stopnia sternika jachtowego, w tym: 200 godzin żeglugi na statkach o długości od 12 do 18 m, jeden rejs powyżej 100 godzin żeglugi po wodach pływowych z zawinięciem co najmniej do dwóch portów, o średnim skoku pływu powyżej 1,5 m.	prowadzenie jachtów żaglowych bez lub z pomocniczym napędem mechanicznym po wodach śródlądowych, prowadzenie jachtów żaglowych bez lub z pomocniczym napędem mechanicznym o długości całkowitej do 18 m po wodach morskich.
4	kapitan jachtowy	posiadanie stopnia jachtowego sternika morskiego, odbycie co najmniej sześciu rejsów pełnomorskich w czasie co najmniej 1200 godzin żeglugi, po uzyskaniu stopnia sternika jachtowego, w tym: 400 godzin samodzielnego prowadzenia statku o długości całkowitej od 10 do 18 m po uzyskaniu stopnia jachtowego sternika morskiego jeden rejs powyżej 100 godzin żeglugi na statku o długości całkowitej powyżej 20 m.	prowadzenie jachtów żaglowych po wodach śródlądowych i morskich bez ograniczeń.

2010–2012

16 października 2010 r. – 15 października 2012

Wraz z uchwaloną 25 czerwca 2010 r. nową ustawą o sporcie ważność straciły dotychczasowe przepisy regulujące tę dziedzinę. Ustawa stanowiła, iż zachowują ważność dotychczasowe patenty, pozostawiła zakres bezpatencia w niezmienionym kształcie, a także wprowadziła nowelizację ustawy z dnia z 21 grudnia 2000 r. o żegludze śródlądowej, na podstawie której w drodze rozporządzenia ministra miał być określony system patentów i uprawnień żeglarskich. Ministerstwo Sportu i Turystyki nie wydało odpowiedniego rozporządzenia, w związku z tym obowiązywało dotychczasowe rozporządzenie dotyczące stopni żeglarskich, jednak tylko do 15 października 2012 (tego dnia minął dwuletni termin).

lp.	nazwa stopnia	wymagania	uprawnienia
	brak stopnia	w przypadku jachtów przeznaczonych do najmu, wymagane jest odbycie szkolenia z zakresu bezpieczeństwa na wodzie.	prowadzenie jachtów żaglowych o długości kadłuba do 7,5 m prowadzenie jachtów motorowych o mocy silnika do 10 kW (13,60 KM) uprawianie turystyki wodnej na jachtach motorowych o mocy silnika do 75 kW (101,97 KM) i o długości kadłuba do 13 m, których prędkość maksymalna ograniczona jest konstrukcyjnie do 15 km/h
	INNE DOKUMENTY		uprawnienia do uprawiania żeglarstwa uzyskane w innym państwie, pozwalają uprawiać żeglarstwo na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w zakresie posiadanych uprawnień potwierdzonych stosownym dokumentem.
1	żeglarz jachtowy	ukończenie 12 roku życia, ukończenie szkolenia, zdanie egzaminu na stopień żeglarza jachtowego.	prowadzenie jachtów żaglowych bez lub z pomocniczym napędem mechanicznym po wodach śródlądowych,
1a	żeglarz jachtowy pełne uprawnienia	żeglarz jachtowy; ukończenie 16 lat.	prowadzenie jachtów żaglowych bez lub z pomocniczym napędem mechanicznym po wodach śródlądowych, prowadzenie jachtów żaglowych bez lub z pomocniczym napędem mechanicznym o długości całkowitej do 8,5 m po wodach morskich w strefie 2 Mm od brzegu w porze dziennej pod nadzorem osoby pełnoletniej, osoba nadzorująca musi posiadać stopień żeglarza jachtowego lub wyższy, nadzór prowadzony jest w określonych przez rozporządzenie Ministra Sportu warunkach.
2	sternik jachtowy	ukończenie 18 roku życia, ukończenie szkolenia, odbycie co najmniej 2 rejsów po wodach morskich o łącznym czasie co najmniej 200 godzin, zdanie egzaminu na stopień sternika jachtowego.	prowadzenie jachtów żaglowych bez lub z pomocniczym napędem mechanicznym po wodach śródlądowych, prowadzenie jachtów żaglowych bez lub z pomocniczym napędem mechanicznym o długości całkowitej do 12 m po: wodach Morza Bałtyckiego i innych mórz zamkniętych innych wodach morskich w strefie do 20 mil morskich od brzegu.
3	jachtowy sternik morski	ukończenie 18 roku życia i posiadanie stopnia sternika jachtowego, odbycie co najmniej trzech rejsów pełnomorskich w czasie co najmniej 600 godzin żeglugi po uzyskaniu stopnia sternika jachtowego, w tym: 200 godzin żeglugi na statkach o długości od 12 do 18 m, jeden rejs powyżej 100 godzin żeglugi po wodach pływowych z zawinięciem co najmniej do dwóch portów, o średnim skoku pływu powyżej 1,5 m.	prowadzenie jachtów żaglowych bez lub z pomocniczym napędem mechanicznym po wodach śródlądowych, prowadzenie jachtów żaglowych bez lub z pomocniczym napędem mechanicznym o długości całkowitej do 18 m po wodach morskich.
4	kapitan jachtowy	posiadanie stopnia jachtowego sternika morskiego, odbycie co najmniej sześciu rejsów pełnomorskich w czasie co najmniej 1200 godzin żeglugi, po uzyskaniu stopnia sternika jachtowego, w tym: 400 godzin samodzielnego prowadzenia statku o długości całkowitej od 10 do 18 m po uzyskaniu stopnia jachtowego sternika morskiego jeden rejs powyżej 100 godzin żeglugi na statku o długości całkowitej powyżej 20 m.	prowadzenie jachtów żaglowych po wodach śródlądowych i morskich bez ograniczeń.

2012–2013 (brak przepisów)

16 października 2012–30 kwietnia 2013

16 października minął dwuletni okres na wydanie nowego rozporządzenia w związku z czym stare straciło ważność. Nowe rozporządzenie zostało ogłoszone 16 kwietnia 2013 i weszło w życie 1 maja 2013.

2013 – obecnie

awers patentu kapitana jachtowego z 2013 roku.

od 1 maja 2013

Od 1 maja 2013 obowiązuje bieżący system patentów:

lp.	nazwa patentu	wymagania	uprawnienia
	brak		prowadzenie jachtów żaglowych o długości kadłuba do 7,5 m prowadzenie jachtów motorowych o mocy silnika do 10 kW (13,60 KM) uprawianie turystyki wodnej na jachtach motorowych o mocy silnika do 75 kW (101,97 KM) i o długości kadłuba do 13 m, których prędkość maksymalna ograniczona jest konstrukcyjnie do 15 km/h
	INNE DOKUMENTY		uprawnienia do uprawiania żeglarstwa uzyskane w innym państwie, pozwalają uprawiać żeglarstwo na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w zakresie posiadanych uprawnień potwierdzonych stosownym dokumentem.
1	żeglarz jachtowy	ukończenie 14 roku życia, zdanie egzaminu z wymaganej wiedzy i umiejętności.	prowadzenie jachtów żaglowych (które mogą być wyposażone w pomocniczy napęd mechaniczny) po wodach śródlądowych, prowadzenie jachtów żaglowych (które mogą być wyposażone w pomocniczy napęd mechaniczny) o długości kadłuba do 12 m po morskich wodach wewnętrznych oraz pozostałych wodach morskich w strefie do 2 Mm od brzegu, w porze dziennej. (uprawnienia do uzyskania 14 roku życia (zmiana przepisów) realizowane muszą być pod nadzorem)
2	jachtowy sternik morski	ukończenie 18 roku życia, odbycie co najmniej dwóch rejsów po wodach morskich w łącznym czasie co najmniej 200 godzin żeglugi, zdanie egzaminu z wymaganej wiedzy i umiejętności.	prowadzenie jachtów żaglowych (które mogą być wyposażone w pomocniczy napęd mechaniczny) po wodach śródlądowych, prowadzenie jachtów żaglowych (które mogą być wyposażone w pomocniczy napęd mechaniczny) o długości kadłuba do 18 m po wodach morskich, motorowodnego sternika morskiego: prowadzenie jachtów motorowych po wodach śródlądowych, prowadzenie jachtów motorowych o długości kadłuba do 18 m po wodach morskich.
3	kapitan jachtowy	posiadanie patentu jachtowego sternika morskiego, po uzyskaniu patentu jachtowego sternika morskiego odbycie co najmniej sześciu rejsów po wodach morskich w łącznym czasie co najmniej 1200 godzin żeglugi, w tym: co najmniej 400 godzin samodzielnego prowadzenia jachtu o długości kadłuba powyżej 7,5 m co najmniej jeden rejs powyżej 100 godzin żeglugi na jachcie o długości kadłuba powyżej 20 m jeden rejs powyżej 100 godzin żeglugi po wodach pływowych z zawinięciem do co najmniej dwóch portów pływowych.	prowadzenie jachtów żaglowych (które mogą być wyposażone w pomocniczy napęd mechaniczny) po wodach śródlądowych i morskich bez ograniczeń. kapitana motorowodnego: prowadzenie jachtów motorowych po wodach śródlądowych i morskich bez ograniczeń.

Podstawa prawna

• Zarządzenie Przewodniczącego GKKFiT z dnia 25 sierpnia 1969 r. w spr. sportowych stopni żegl. i motorowodnych (M.P. z 1969 r. nr 42, poz. 338)
  • Zarządzenie Przewodniczącego GKKFiT z dnia 27 sierpnia 1974 r. zmieniające zarządz. w spr. sportowych stopni żeglarskich i motorowodnych (M.P. z 1974 r. nr 31, poz. 189)
• Zarządzenie Przewodniczącego GKKFiS z dnia 8 stycznia 1981 r. w spr. stopni żeglarskich i motorowodnych (M.P. z 1981 r. nr 2, poz. 7)
• Zarządzenie Przewodniczącego GKKFiS z dnia 31 lipca 1985 r. w spr. stopni żeglarskich i motorowodnych. (M.P. z 1985 r. nr 29, poz. 201)
  • Zarządzenie Przewodniczącego Komitetu do Spraw Młodzieży i Kultury Fizycznej z 9 maja 1989 r. zmien. zarz. w sprawie stopni żeglarskich i motorowodnych (M.P. z 1989 r. nr 15, poz. 113)
• Ustawa z dnia 18 stycznia 1996 r. o kulturze fizycznej. (Dz.U. z 1996 r. nr 25, poz. 113)
  • Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 12 września 1997 r. w sprawie uprawiania żeglarstwa. (Dz.U. z 1997 r. nr 112, poz. 729)
• Ustawa z dnia 15 kwietnia 2005 r. o zmianie ustawy o kulturze fizycznej oraz ustawy o żegludze śródlądowej (Dz.U. z 2005 r. nr 85, poz. 726)
• Ustawa z 23 sierpnia 2007 r. o zmianie ustawy o sporcie kwalifikowanym oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2007 r. nr 171, poz. 1208)
• Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o sporcie kwalifikowanym (Dz.U. z 2005 r. nr 155, poz. 1298). Rozporządzenia wykonawcze do ustawy:
  • Rozporządzenie Ministra Sportu z 9 czerwca 2006 r. w sprawie uprawiania żeglarstwa (Dz.U. z 2006 r. nr 151, poz. 1088)
• Ustawa z dnia 25 czerwca 2010 r. o sporcie (Dz.U. z 2020 r. poz. 1133) (ważność poprzednich patentów)
• Ustawa z 21 grudnia 2000 r. o żegludze śródlądowej (Dz.U. z 2019 r. poz. 1568) (art. 37a)
  • Rozporządzenie Ministra Sportu i Turystyki z 9 kwietnia 2013 r. w sprawie uprawiania turystyki wodnej (Dz.U. z 2013 r. poz. 460)

Zobacz też

• Patenty żeglarskie

Bibliografia

• kpt. Krzysztof Kwaśniewski: O stopniach .... (kawałek historii).
• phm. Wiktor Wróblewski: Zmiany w systemie stopni żeglarskich. 2005-12-20. [dostęp 2012-01-03].