Dinozaury w kulturze
Odkąd słowo „dinozaur” zostało ukute w 1842, istniało wiele obrazów dinozaurów w kulturze. Dinozaury przedstawiane w filmach, książkach, telewizji, sztuce i innych mediach służyły rozrywce i edukacji. Przedstawienia obejmują realistyczne, jak w programach dokumentalnych przełomu XX i XXI wieku, i fantastyczne, jak filmy o potworach lat 50. i 60. Ludzie zaczęli interesować się dinozaurami m.in. z powodu wielkich rozmiarów niektórych gatunków.
Przedstawienia dinozaurów w kulturze były ważnym środkiem przedstawiania odkryć naukowych społeczeństwu. Wzrostowi zainteresowania dinozaurami podczas odrodzenia dinozaurów towarzyszyły przedstawienia przez artystów wykorzystujących najnowszą wiedzę o dinozaurach i przedstawiających ruchliwe i opierzone dinozaury, kiedy tylko te idee się pojawiły. Obrazy dinozaurów stworzyły też lub umocniły błędne poglądy na temat dinozaurów i innych prehistorycznych zwierząt, jak nieścisłe ukazywanie „prehistorycznego świata”, gdzie różne wymarłe zwierzęta (od permskiego dimetrodona do mamutów i jaskiniowców) żyły razem, oraz dinozaury toczące ciągłe walki. Inne nieporozumienia wzmocnione przez przedstawienia popkulturowe pochodzą z przestarzałych poglądów naukowych, jak nazywanie „dinozaurami” źle dostosowanych rzeczy lub powolne i głupie dinozaury.
Dinozaury w kulturze masowej do roku 1900[edytuj | edytuj kod]
Kiedy zostały odkryte pierwsze kości dinozaurów, ludzie myśleli, że mogą to być kości mitycznych zwierząt np. protoceratopsy brano za gryfy[1]. Odkrycie szczątków protoceratopsa spowodowało strach wśród mieszkańców Pustyni Gobi. Miejscowi myśleli właśnie, że to kości umarłego potwora.
Termin „dinozaur” wprowadził Richard Owen w 1842 roku. W 1824 roku odkryto szkielet megalozaura. Myślano, że to kości chimery. Pod koniec XIX wieku rozpoczęła się rywalizacja Edwarda D. Cope’a i Othniela C. Marsha, zwana wojną o kości. Razem odkryli ponad kilkaset nowych gatunków wymarłych zwierząt. Od tej pory dinozaury zostały na zawsze w kulturze. Ten sam Owen urządził bankiet wewnątrz modelu iguanodona.
Dinozaury w kulturze masowej od 1900 do 1930 roku[edytuj | edytuj kod]
Od kiedy powstał film, często pojawiały się w nim dinozaury. Przykładem może być krótki film Gertie the dinosaur, który został wyreżyserowany przez Winsora McCaya w 1912 roku[2]. Opowiada on o diplodoku. Diplodoki bardzo często pojawiały się w filmach. W tym samym roku Arthur Conan Doyle napisał powieść Zaginiony świat, która zyskała wielu fanów na całym świecie. W 1925 roku została po raz pierwszy zekranizowana.
Dinozaury w kulturze masowej od 1930 do 1970 roku[edytuj | edytuj kod]
W czasie II wojny światowej dinozaury tymczasowo zniknęły z kultury. W gazetach nie pojawiały się informacje o nowych, zaskakujących gatunkach dinozaurów, ale pojawiały się informacje o sytuacji na froncie. Dinozaury powróciły do kultury w czasie zimnej wojny. W niektórych fabułach pojawia się wątek, że kiedy wybuchnie wojna jądrowa, promieniowanie może wskrzesić dawno wymarłe gady. Taki scenariusz miał miejsce w serii filmów o Godzilli.
Lata 1960–1970 to epoka rewolucyjnych odkryć. Spowodowane to były m.in. postępem techniki.
Dinozaury w kulturze masowej od 1970 roku do dziś[edytuj | edytuj kod]
W chwili kiedy telewizory były popularne jak radio, tworzono filmy dokumentalne m.in. o dinozaurach. Telewizje National Geographic oraz Discovery Channel tworzą je do dziś. W 1990 roku napisano powieść Park Jurajski, a trzy lata później nakręcono adaptację filmową książki, która doczekała się pięciu kontynuacji.
Dinozaury są też często wykorzystywane w filmach fabularnych, głównie osadzonych w gatunku horroru. Prawdopodobnie już na zawsze pozostaną w kulturze masowej.
Obraz w społeczeństwie[edytuj | edytuj kod]
Dinozaury są zwykle przedstawiane w kulturze popularnej jako groźne bestie[3]. Jest kilka typowych przedstawień dinozaurów: „zaginione światy” na współczesnej ziemi; podróż w czasie do czasów dinozaurów; utwory edukacyjne dla dzieci[2]; historie z prehistorycznego świata (często z jaskiniowcami)[4]; i dinozaury szalejące we współczesnym świecie[5].
Jednym z najbardziej znanych dinozaurów jest tyranozaur, który długo był uważany za największego drapieżnego dinozaura.
Kreacjoniści twierdzą, że opowieści o smokach świadczą o tym, że dinozaury żyły obok ludzi[6].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Adrienne Mayor: The First Fossil Hunters: Paleontology in Greek and Roman Times. Princeton: Princeton University Press, 2000. ISBN 0-691-05863-6.
- ↑ a b Dinosaurs in fiction. W: William A.S. Sarjeant: Mesozoic Vertebrate Life. Bloomington and Indianapolis: Indiana University Press, 2001, s. 504–529. ISBN 0-253-33907-3.
- ↑ Dinosaurs and the media. W: Donald F. Glut, Brett-Surman, Michael K.: The Complete Dinosaur. Bloomington and Indianapolis: Indiana University Press, 1997, s. 675–706. ISBN 0-253-33349-0.
- ↑ Dinosaurs in the public eye. W: Spencer G. Lucas: Dinosaurs: The Textbook. Wyd. 3rd. Boston: McGraw-Hill, 2000, s. 247–260. ISBN 0-07-303642-0.
- ↑ David Lambert, and the Diagram Group: The Dinosaur Data Book. New York: Avon Books, 1990, s. 290–301. ISBN 0-380-75896-2.
- ↑ Obrazy dinozaurów stworzone przez człowieka. www.creationism.org. [dostęp 2010-06-06].