Dolní oblast Vítkovice

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Zabudowania dawnej huty widziane z punktu widokowego na terenie wielkiego pieca nr 1

Dolní Vítkovice (pol. Dolny obszar Witkowic[1], Dolne Witkowice[2]) – narodowy zabytek kultury Republiki Czeskiej znajdujący się w pobliżu centrum Ostrawy, w Witkowicach. Zabytek obejmuje obszar dawnej huty Witkowice z unikalnym zespołem architektury przemysłowej. W jego skład wchodzą trzy powiązane ze sobą kompleksy przemysłowe: kopalni węgla, koksowni i wielkiego pieca[3]. Nazywany jest nieformalnie "Ostrawskimi Hradčanami"[4]. Zabytek jest wpisany na Europejską Listę Dziedzictwa Kulturowego[5]. W 2016 r. roczna liczba odwiedzających zabytek przekroczyła 1 300 tys. turystów[6].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Jako pierwszy z inicjatywą założenia huty w Witkowicach wystąpił 9 grudnia 1828 r. arcybiskup ołomuniecki Rudolf. W połowie września 1830 r. rozpoczęła działalność huta Rudolfa. Rok później powstała tu koksownia. Pierwszy wielki piec został zapalony w 1836 roku, drugi dwa lata później. W 1852 r. w pobliżu huty powstała kopalnia Hlubina. Z biegiem czasu w Witkowicach powstało kolejnych sześć wielkich pieców, które stopniowo wyłączano aż do ostatniego spustu surówki 27 września 1998 roku[3]. Kopalnia Hlubina zakończyła pracę jeszcze wcześniej, w 1992 r.[6]

Po zamknięciu huty[edytuj | edytuj kod]

Po zakończeniu produkcji żelaza toczyła się dyskusja, co zrobić z dawnym terenem przemysłowym. Pomysł jego rozbiórki odrzucono - przeważyła opinia o potrzebie rewitalizacji budynku i zachowaniu go jako zabytku techniki dla przyszłych pokoleń. W czerwcu 2002 r. Dolní oblast Vítkovice uznano za narodowy zabytek kultury Republiki Czeskiej. W grudniu 2008 roku, jako jeden z czterech czeskich zabytków, został dodany do listy europejskiego dziedzictwa kulturowego[5].

We wrześniu 2009 roku projekt rewitalizacji i nowego wykorzystania wielkich pieców i innych zabytkowych budynków otrzymał dotację z Unii Europejskiej i Czech, w wysokości pół miliarda koron[7]. W 2012 roku zakończono pierwszą część projektu i udostępniono zwiedzającym trzy obiekty zabytkowego kompleksu: wielki piec nr 1, VI magazyn energii oraz zbiornik gazu[8]. Natomiast w pięciu dawnych budynkach kopalni Hlubina rozmieszczono lokale gastronomiczne, kino, klub[2]. Na terenie zabytku odbywają się regularnie festiwale muzyczne, koncerty i plenerowe spektakle teatralne[2].

Obiekty wchodzące w skład zabytku[edytuj | edytuj kod]

Koksownia i wielkie piece

Wielki piec nr 1[edytuj | edytuj kod]

Historia pieca sięga roku 1871, kiedy to w miejscu dzisiejszego wielkiego pieca nr 1, z kilkoma przerwami, uruchomiono pierwszy wielki piec typu szkockiego. W ciągu następnych trzech lat zbudowano nowy piec o większej mocy. W latach 1910 - 1911 przeszedł gruntowną modyfikację, wprowadzono pochyłą windę napędzaną silnikiem parowym. Piec uzyskał swój ostateczny kształt po remoncie kapitalnym w 1988 roku. W tym czasie był jednym z najnowocześniejszych tego typu w Europie i przy maksymalnej wydajności był w stanie wyprodukować do 300 000 ton żeliwa specjalnego i odlewniczego. Ostatni spust surówki miał miejsce 27 września 1998 roku. Według projektu architekta Josefa Pleskota w latach 2011 - 2012 piec został przystosowany do zwiedzania, stworzono w nim trasę turystyczną, z ekspozycją nt. wytopu żelaza i kolejnych etapów produkcji. 20 marca 2012 trasa została otwarta dla publiczności[9][10].

W 2015 roku na szczycie pieca zbudowano wielofunkcyjną nadbudowę (wieżę widokową, bar i kawiarnię) o nazwie Bolt Tower[2].

Zbiornik gazu[edytuj | edytuj kod]

Sala wielofunkcyjna Gong

Budowę tzw. mokrego zbiornika gazu rozpoczęto 22 listopada 1922 roku, a zakończono w ciągu czternastu miesięcy, w styczniu 1924 roku. Zbiornik gazu o powierzchni 50 000 m2 zbierał oczyszczony gaz wielkopiecowy i utrzymywał ciśnienie w sieci gazowej. Gaz wielkopiecowy, jako produkt uboczny produkcji żelaza, był odprowadzany do pylnika, gdzie był oczyszczany i w 80% pozbawiony pyłu, a następnie wprowadzony do oczyszczalni gazu, gdzie został oczyszczony z pozostałości pyłu. Oczyszczony gaz służył do ogrzewania nagrzewnic wiatrowych, ogrzewał komory koksownicze pieca koksowniczego oraz służył jako paliwo do silników gazowych dmuchaw tłokowych. Wraz z zaprzestaniem eksploatacji wielkich pieców w 1998 roku zakończono eksploatację zbiornika gazu. Według projektu architekta Josefa Pleskota prace przygotowawcze do przebudowy budynku rozpoczęły się w listopadzie 2010 roku. Dzwon zbiornika gazu został podniesiony o 1492 cm w okresie od 13 do 23 stycznia 2011 r., a we wnętrzu umieszczono nowy budynek, w tym sale konferencyjne, foyer, szatnię, galerię i salę przeznaczoną dla 1500 gości. Wielofunkcyjna hala została otwarta 1 maja 2012 roku i otrzymała nazwę Gong[11].

VI magazyn energii[edytuj | edytuj kod]

Zbudowany w latach 30. XX wieku jako zadaszone pomieszczenie dla pary gazowych dmuchaw tłokowych z lat 1938 i 1948, które wytwarzały sprężone powietrze za pomocą gazu żużlowego. Został on następnie poprowadzony przez zewnętrzną rurę do wielkiego pieca nr 1, gdzie przy wstępnie ogrzanej temperaturze do 1200 °C sprzyjał spalaniu w produkcji surówki.

Na podstawie projektu Heleny i Václava Zemánków oraz w końcowej fazie architekta Zdenka Fránka, VI magazyn energii został przekształcony w interaktywną wystawę poświęconą tradycjom technicznym regionu. Wystawa została otwarta jesienią 2012 roku. Oprócz ekspozycji w budynku znajdowała się również przestrzeń dydaktyczna[12].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Dolní Vítkovice [online], www.ostravainfo.cz [dostęp 2022-04-15] (pol.).
  2. ↑ a b c d 20 km od polskiej granicy znajduje się miejsce, którego możemy pozazdrościć Czechom [online], Onet Podróże, 29 lipca 2019 [dostęp 2022-04-15] (pol.).
  3. ↑ a b Dolní oblast Ostrava - Vítkovice [online], web.archive.org, 20 kwietnia 2006 [dostęp 2022-04-15] [zarchiwizowane z adresu 2006-04-20].
  4. ↑ Ostravské Hradčany se těší velkému zájmu diváků
  5. ↑ a b Železné město Vítkovice se stalo památkou evropského dědictví
  6. ↑ a b About Dolní Vitkovice [online], Dolní Vítkovice [dostęp 2022-04-15] (ang.).
  7. ↑ Aktuality - Projekt obnovy vysokých pecí získal půlmiliardovou dotaci [online], web.archive.org, 30 września 2009 [dostęp 2022-04-15] [zarchiwizowane z adresu 2009-09-30].
  8. ↑ Projekt - NOVÉ VÍTKOVICE | Dolní oblast VÍTKOVICE - Národní kulturní památka [online], web.archive.org, 22 marca 2014 [dostęp 2022-04-15] [zarchiwizowane z adresu 2014-03-22].
  9. ↑ VOLF, Petr. 1492: Příběh Dolních Vítkovic. Praha: Prostor - architektura, interiér, design, o. p. s., 2013, str. 145. ISBN 978-80-87064-10-8.
  10. ↑ PAVLIŇÁK, Petr. Dolní Vítkovice dnes. Ostrava: Výtvarné centrum Chagall, 2012, str. 55-56. ISBN 978-80-86171-42-5.
  11. ↑ PAVLIŇÁK, Petr. Dolní Vítkovice dnes. Ostrava: Výtvarné centrum Chagall, 2012, str. 58-64. ISBN 978-80-86171-42-5.
  12. ↑ PAVLIŇÁK, Petr. Dolní Vítkovice dnes. Ostrava: Výtvarné centrum Chagall, 2012, str. 66-68. ISBN 978-80-86171-42-5.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Dolní_oblast_Vítkovice&oldid=72647400”