Don Carlos (dramat)

Don Carlos

Don Karlos, Infant von Spanien

Don Karlos, Lipsk, 1787
Autor	Friedrich Schiller
Typ utworu	dramat
Wydanie oryginalne
Miejsce wydania	Niemcy
Język	niemiecki
Data wydania	1787
Wydawca	Lipsk, Georg Joachim Goeschen Verlag
Pierwsze wydanie polskie
Data wydania polskiego	1842
Wydawca	Wilno, J. Zawadzki
Przekład	W. Merlini

Don Carlos – dramat wierszem w pięciu aktach autorstwa Friedricha Schillera, pisany w latach 1783–1787.

Bohater tytułowy to Don Carlos, książę Asturii, syn hiszpańskiego króla Filipa II, panującego w drugiej połowie XVI wieku. Dramat jest oparty na historycznych wydarzeniach bardzo luźno - prawdziwy Don Carlos był obłąkanym nieszczęśnikiem, na którego zdrowiu psychicznym mściły się wieki małżeństw między spokrewnionymi Habsburgami (miał np. tylko sześciu prapradziadków zamiast maksymalnych szesnastu), a nie nękanym przez dwór idealistą zakochanym w odebranej mu przez ojca narzeczonej. Mimo to większość osób dramatu stanowią postaci historyczne – z ważniejszych wymyślony przez Schillera jest tylko markiz Posa, mało znaczący z początku przyjaciel infanta, okazujący się pod koniec być może najważniejszym bohaterem Don Carlosa jako inteligentny i altruistyczny wyraziciel liberalnych poglądów autora.

Na podstawie sztuki napisano kilka oper, z których najbardziej znany jest Don Carlos, francuska opera Giuseppe Verdiego.

Treść

Tekst suflera z prapremiery sztuki

Osoby

• Filip II, król Hiszpanii
• Elżbieta de Valois, jego żona
• Don Carlos, następca tronu
• Aleksander Farnese, książę Parmy, siostrzeniec króla
• Infantka Klara Eugenia, dziecko trzyletnie
• Księżna Olivarez, ochmistrzyni
• Damy dworu królowej:
  • Markiza Mondekar
  • Księżniczka Eboli
  • Hrabina Fuentes
• Grandowie hiszpańscy:
  • Markiz Posa, kawaler maltański
  • Książę Alba
  • Hrabia Lerma, naczelnik gwardii przybocznej
  • Książę Feria, kawaler Złotego Runa
  • Książę Medina Sidonia, admirał
  • Don Raymond Taxis, naczelnik poczt
• Ojciec Domingo, spowiednik króla
• Wielki Inkwizytor
• Przeor klasztoru kartuzów
• Paź królowej
• Don Ludwik Merkado, lekarz królowej
• więcej dam i grandów, paziowie, oficerzy, strażnicy i inni

Przekłady polskie

1. W. Merlini: Don Carlos. – Wilno : J. Zawadzki, 1842
2. Michał Budzyński (1811-1864): Dzieła dramatyczne Fryderyka Szyllera, wydał J. N. Bobrowicz. T. 2 (wyd. w 4 tomach). – Lipsk : Księgarnia Zagraniczna, 1844 ; Wyd. II : Don Karlos (wierszem), przekł. M. B. – Bruxella : Zygmunt Gerstmann, 1862. (Dzieła Dramatyczne Fryderyka Schillera ; t. 2) (Biblioteka domowa : zbiór najlepszych utworów piśmiennictwa polskiego dawnych i nowych ; t. 13)
3. ?: Fryderyka Schillera Dzieła poetyczne i dramatyczne, zebrał i wydał Albert Zipper. – Lwów : Nakł. Księgarni H. Altenberga, [1885]. T. 1. (edycja 6 tomowa)  ; Wyd. II: Fryderyka Schillera Dzieła poetyczne i dramatyczne, zebrał i wydał Albert Zipper. – Stanisławów : Nakł. Włodzimierza Doboszyńskiego, [1906]. T. 1 (edycja 6 tomowa)
4. Jan Kanty Turski (1833-1870): Don Karlos. – Kraków : J. Bensdorf, 1865 ; Wyd. II: Tarnów : M. Fenichl, 1878
5. Lucjan Bylczyński: Don Karlos. – Stanisławów : Wyd. Nakł. własnym, 1846
6. ?: Don Carlos. – Lwów : Księgarnia Polska A. D. Bartoszewicza, 1885. (Biblioteka Mrówki ; 222-224) ; Wyd. II: tamże, 1925
7. Jan Kasprowicz (1860-1926): Don Karlos. – Lwów, 1895 [rkps.]
8. Konstanty Goniewski: Don Karlos. Infant hiszpański. Poemat dramatyczny. – Złoczów : W. Zukerkandl, [1896]. (Biblioteka Powszechna) ; Wyd. II: Dzieła wybrane. T. 2, wybór trzytomowy pod red. B. Płaczkowskiej, wstęp i przypisy Adolf Sowiński. – Warszawa : PIW, 1955 ; Wyd. III: Wybór pism. T. 2 (wyd. w 2 t.). – Warszawa : PIW, 1975. (Biblioteka Klasyki Polskiej i Obcej)
9. Kazimiera Iłłakowiczówna (1892-1983): Don Karlos. Infant hiszpański. – Warszawa : Gebethner i Wolff, 1933. (Biblioteka Uniwersytetów Ludowych i Młodzieży Szkolnej ; 112) ; Wyd. II: 1935 ; Wyd. III: Don Carlos. – Warszawa : PIW, 1954
10. Zbigniew Krawczykowski (?-1985) : Dzieła wybrane, wybór, wstęp i oprac. Stefan H. Kaszyński. – Warszawa : PIW, 1985 ; Wyd. II: Dzieła wybrane, wybór, wstęp i oprac. Stefan H. Kaszyński. T. 2 (wydanie w 2 t.). – Poznań : Wydaw. Poznańskie, 2006

Linki zewnętrzne

• Don Carlos w serwisie Wolne Lektury
• Wydania dzieła w bibliotece Polona