Dziennik Poznański
 Strona tytułowa z 25 lutego 1872 | |
| Częstotliwość |
dziennik |
|---|---|
| Państwo | |
| Pierwszy numer | |
| Ostatni numer | |
| OCLC | |
„Dziennik Poznański” – pismo, a następnie gazeta informacyjno-publicystyczna, wydawane w latach 1859–1939 i 1991–1999.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Założony przez Hipolita Cegielskiego, „Dziennik Poznański” reprezentował początkowo – jako jedyne pismo polskie w zaborze pruskim – tendencje liberalno-ziemiańskie, bliskie białym z Królestwa Polskiego, a od przełomu lat 60. i 70. XIX w. umiarkowanie konserwatywne i ugodowe, szerząc ideę pracy organicznej[1][2]. Był adresowany do ziemiaństwa i inteligencji[2]. Kierowali nim kolejno: Władysław Bentkowski, Hipolit Cegielski, Józef Jagielski i Franciszek Dobrowolski[3]. W latach 1866–1870 redaktorem naczelnym był Teodor Żychliński[4]. Do współpracowników w początkowym okresie należeli Leon Wojciech Chrzanowski, Leon Kapliński, Andrzej Edward Koźmian, Henryk Nakwaski i Henryk Schmitt[5]. Według relacji Władysława Bentkowskiego już w styczniu 1859 pod wpływem Macieja Mielżyńskiego i ks. Brzezińskiego Cegielski próbował odejść od uzgodnionej wcześniej postępowej linii pisma, po czym odstąpił od redagowania artykułów i zajął się stroną administracyjną i finansową. Bentkowski kierował redakcją do czasu włączenia się w powstanie styczniowe w lutym 1863, a redaktorem odpowiedzialnym był od początku Ludwik Jagielski[6]. W 1860 czołowymi akcjonariuszami „Dziennika” byli Edward Poniński i Arnold Skórzewski[7].
W 1859 pismo podało do wiadomości tajny okólnik nadprezydenta Prowincji Poznańskiej Eugena von Puttkamera, w którym wzywał radców ziemiańskich do sformowania w wyborach zjednoczonego bloku antypolskiego ponad podziałami politycznymi[8]. Na początku lat 60. „Dziennik Poznański” występował po stronie włoskiego ruchu narodowego wobec Państwa Kościelnego, ścierając się na tym tle z „Przeglądem Poznańskim” i „Tygodnikiem Katolickim” ks. Aleksego Prusinowskiego[9].
W 1872 pismo zainicjowało powstanie Towarzystwa Oświaty Ludowej, a w 1880 – Towarzystwa Czytelni Ludowych[2]. W 1908, zapewne wobec poparcia ze strony postępowego skrzydła niemieckiego mieszczańskiego ruchu kobiecego dla sprawy polskiej, zachęcało do udziału w prelekcjach niemieckiej działaczki praw kobiet i reformatorki seksualnej Helene Stöcker[10].
Pod koniec XIX w. nakład „Dziennika Poznańskiego” liczył 3 tys. egzemplarzy, co sytuowało go wśród najważniejszych pism w kraju[2], a w 1918 osiągnął 12 tys. egzemplarzy[11]. W okresie powstania wielkopolskiego objętość nie przekraczała czterech stron; gazeta nie była ilustrowana[11]. W skład zarządu spółki akcyjnej Drukarnia Dziennika Poznańskiego, która wydawała „Dziennik” od 1887, wchodzili w okresie II Rzeczypospolitej m.in. senator z ramienia Narodowo-Chrześcijańskiego Stronnictwa Ludowego (1922–1927) i rektor Uniwersytetu Poznańskiego (1929–1931) Stanisław Kasznica, prezes Ziemstwa Kredytowego Józef Żychliński oraz wojewoda poznański (1929–1934) Roger Raczyński[11].
Po przewrocie majowym pismo sprzyjało obozowi sanacyjnemu[3].
Tytuł został reaktywowany na krótko w III RP, ukazując się w latach 1991–1999.
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]- Przechadzki po mieście – publikowane na łamach „Dziennika Poznańskiego”
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Władysław Marek Kolasa, Statystyka i geografia prasy polskiej 1832–1918, „Zeszyty Prasoznawcze”, 58 (4), 2015, s. 869, 879.
- ↑ a b c d Władysław Marek Kolasa, Jerzy Jarowiecki, Najważniejsze polskie gazety do wybuchu pierwszej wojny światowej w kontekście zabezpieczenia ich dla potomnych (charakterystyka, badania, zasoby), [w:] Artur Jazdon, Aldona Chachlikowska (red.), Gazety. Zasoby, opracowanie, ochrona, digitalizacja, promocja/informacja. Materiały z międzynarodowej konferencji naukowej, Poznań, 19–21 października 2006, Poznań 2006, s. 41.
- ↑ a b Zygmunt Boras, Lech Trzeciakowski, W dawnym Poznaniu, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań, 1971, s. 88.
- ↑ Dziennik Poznański / red. Ludwik Jagielski [online], katalogi.bn.org.pl [dostęp 2025-05-10].
- ↑ Karwowski 1919 ↓, s. 47–48.
- ↑ Karwowski 1919 ↓, s. 47–49.
- ↑ Karwowski 1919 ↓, s. 49.
- ↑ Karwowski 1919 ↓, s. 41.
- ↑ Karwowski 1919 ↓, s. 79–80.
- ↑ Agnieszka Szudarek, O potrzebie transnarodowego spojrzenia na „kwestię kobiecą” pod zaborem pruskim na przełomie XIX i XX wieku, „Czasopismo Naukowe Instytutu Studiów Kobiecych”, 8, 2020, s. 33–34.
- ↑ a b c Karol Szaładziński, Przenikają z ulicy odgłosy strzałów. Mundur i broń Wojsk Wielkopolskich 1918–1920, część II, Poznań: Wydawnictwo Miejskie Posnania, 2014, s. 7.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Stanisław Karwowski, Historya Wielkiego Księstwa Poznańskiego, t. 2, Poznań: Drukarnia Uniwersytecka, 1919.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Roman Sidorski, Początki powstania styczniowego w „Dzienniku Poznańskim” w magazynie Histmag.
- Archiwum czasopisma
- Wydania czasopisma w bibliotece Polona