Ernest Breiter
 Ernest Teodor Breiter | |
| Pełne imię i nazwisko |
Ernest Teodor Breiter |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia | |
| Data i miejsce śmierci | |
| poseł do Rady Państwa XI kadencji, członek Ukraińskiej Rady Narodowej Zachodnioukraińskiej Republiki Ludowej | |
| Przynależność polityczna |
socjalista |
Ernest Teodor Breiter (22 października 1865 w Dawidowie, zm. 18 listopada 1935 w Wiedniu) – polski publicysta, niezależny socjalista, poseł do austriackiej Rady Państwa (1901-1918) członek Ukraińskiej Rady Narodowej Zachodnioukraińskiej Republiki Ludowej (1918-1919)
Syn przedsiębiorcy robót kolejowych Wacława Breitera[1]. Ukończył gimnazjum im. Franciszka Józefa we Lwowie (1876-1882), a następnie odbył studia filozoficzno-historyczne na uniwersytetach we Lwowie (1886-1888), Wrocławiu, Berlinie (1888-1889), Wiedniu (1889) i Krakowie (1889-1890) nie uzyskując dyplomu[2]. Przewodniczący Wydziału Czytelni Akademickiej we Lwowie w 1888[3]. Następnie w latach 1889-1890 działał w Krakowie, gdzie był jednym z przywódców studenckiej grupy "Ognisko", od 1890 był prezesem krakowskiej Czytelni Akademickiej.[4]
W 1895 założył a następnie redagował czasopismo „Monitor” we Lwowie, w którym występował jako obrońca pokrzywdzonych i cenzor moralności publicznej. Piętnował w nim nadużycia władz i osób prywatnych. Zyskał tym zyskał sobie dużą popularność wśród części ludności Lwowa i gmin podmiejskich[1]. Na jej fali zdobył mandat poselski do parlamentu austriackiego X kadencji (31 stycznia 1901 – 30 stycznia 1907) w kurii V (powszechnej) w okręgu nr 1 (Lwów), a następnie po wprowadzeniu wyborów powszechnych uzyskał mandat do austriackiej Rady Państwa XI kadencji (17 lutego 1907 – 30 marca 1911) i XII kadencji (17 lipca 1911 – 28 października 1918) z okręgu wyborczego 2 (Lwów)[5][6]. W parlamencie był najpierw członkiem Klubu Ruskiego a następnie działał od 1905 jako niezrzeszony niezależny socjalista)[2]. W trakcie pełnienia tej funkcji poddawał stosunki w Galicji i postępowanie władz krajowych namiętnej krytyce. Zwalczał Koło Polskie, dał się poznać jako anarchizujący radykał, wykazywał wiele umiejętności w skomplikowanych przetargach politycznych. Zgłaszał liczne interpelacje, zwłaszcza w latach 1901-1902 i 1905, bronił chłopów i robotników rolnych wschodniej Galicji[4].Był przedmiotem licznych awantur, skarg, tudzież wyroków sądowych, o ile mu nietykalność poselska nie zapewniała bezkarności. Zarzucano mu też publicznie, przytaczając dowody, uprawianie szantażu oraz przejaskrawianie faktów czy ich fałszowanie[1]. Nie należał do żadnej partii politycznej, lecz określał się jako "niezależny socjalista". Z przewódcami Polskiej Partii Socjaldemokratycznej m.in. z Ignacym Daszyńskim miał ostre starcia[1]. Mimo to do końca swej działalności poselskiej cieszył się popularnością w niektórych ośrodkach robotniczych we wschodniej Galicji[4].
Po wybuchu I wojny światowej w 1915 został wywieziony jako zakładnik przez Rosjan do Kijowa. Rozwinął tam szeroką działalność na rzecz pomocy jeńcom austriackim. Po powrocie do Lwowa był w latach 1918–1919 członkiem Ukraińskiej Rady Narodowej ZURL, jak również rządu Zachodnioukraińskiej Republiki Ludowej. Jedyny polski polityk, który poparł niepodległość Zachodnioukraińskiej Republiki Ludowej, w związku z czym po przegranej przez nią wojnie polsko-ukraińskiej udał się na emigrację do Austrii[1]. Współpracownik emigracyjnego rządu Sydora Hołubowycza. Utrzymywał się z działalności handlowej i zmarł w niedostatku. Żonaty z Janiną z Trojanowskich, małżeństwo było bezdzietne[2].
Był autorem m.in. biografii Władysława Opolczyka[7][8].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e Zygmunt Lasocki: Breiter Ernest Teodor (1865–1935). W: Polski Słownik Biograficzny. T. II/1, zeszyt 1. Kraków, 1936, s. 425-426.
- ↑ a b c Parlament Österreich Republik, Franz Adlgasser, Kurzbiografie Breiter, Ernest Teodor - Parlamentarier 1848-1918 online [08.08.2024]
- ↑ Z czytelni akademickiej. „Kurier Lwowski”. Dodatek do Nr 331, s. 3, 28 listopada 1887.
- ↑ a b c Jerzy Myśliński, Breiter Ernest Teodor (1865-1935), Słownik biograficzny działaczy polskiego ruchu robotniczego, t. 1 A-D, Warszawa 1978, s.236
- ↑ Józef Buszko, Polacy w parlamencie wiedeńskim – 1848-1918, Warszawa 1996, s. 415, 423, 437
- ↑ „Gazeta Lwowska”. 139, s. 1, 21 czerwca 1911.
- ↑ Władysław Opolczyk- bohater czy zdrajca?
- ↑ Władysław książę Opolski
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Wybory we Lwowie. „Nowości Illustrowane”. 25, s. 4, 15, 24 czerwca 1911.
- Zygmunt Lasocki: Breiter Ernest Teodor (1865–1935). W: Polski Słownik Biograficzny. T. II/1, zeszyt 1. Kraków, 1936, s. 425—426.
- Енциклопедія українознавства. T. 1. Lwów, 2000, s. 172. ISBN 5-7707-4048-5. (ukr.)
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Publikacje Ernesta Breitera w bibliotece Polona