Ethem Nejat
| |
| Data urodzenia |
1883 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
28 stycznia 1921 |
| Partia |
Turecka Socjalistyczna Partia Robotników i Chłopów (1919-1920) |
Ethem Nejat, niekiedy zapisywane Edhem Nejad (osm. أدهم نژاد; ur. 1883, zm. 28 stycznia 1921 na Morzu Czarnym) – turecki edukator, działacz komunistyczny i rewolucjonista. Jeden z założycieli Komunistycznej Partii Turcji.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Działalność edukacyjna
[edytuj | edytuj kod]Przebywał we Francji, gdy ustanowiono drugą erę konstytucyjną. Po jej ogłoszeniu powrócił do Stambułu i zaczął pracować jako nauczyciel[1]. W tym czasie był autorem w gazecie „Ziraat” i „Trade Newspaper”[2].
Jego pierwszym obowiązkiem jako nauczyciela był 1909 w Dyrekcji Administracyjnej Alasonya. Po roku został mianowany dyrektorem szkoły nauczycielskiej[3]. W 1913 został mianowany odpowiednio dyrektorem w różnych szkołach nauczycielskich w Bursie i Izmirze. W pierwszych dniach I wojny światowej pełnił obowiązki Dyrektora ds. Edukacji w Eskişehir[4], następnie w Adanie i Izmirze. Przez pewien czas odbywał również ochotniczą służbę wojskową. W 1918 już po zakończeniu wojny, mianowany Nadzorcą Edukacji w Stambule[5].
Działalność polityczna
[edytuj | edytuj kod]Początkowo związany był ze środowiskiem panturkistycznym. Był jednym z pierwszych członków Ogniska Tureckiego, które powstało 12 marca 1912 pod przewodnictwem Ahmeta Ferita[6]. W 1918 rząd osmański wysłał go do Niemiec, gdzie związał się ze środowiskiem komunistycznym i uczestniczył w niemieckiej rewolucji spartakusowskiej wraz z Partią Robotników i Chłopów, którą założył z tureckimi studentami i robotnikami przebywającymi w Niemczech. Zostali wezwani z powrotem do Turcji w 1919, gdzie zmienili nazwę partii na Turecką Socjalistyczną Partię Robotników i Chłopów (tur. Türkiye İşçi ve Çiftçi Sosyalist Fırkası, TİÇSF)[7].
Założenie Komunistycznej Partii Turcji
[edytuj | edytuj kod]10 września 1920 w Baku odbył się kongres założycielski Komunistycznej Partii Turcji (TKP)[8], na którym zgromadzili się przedstawiciele trzech lewicowych środowisk. Były to: Turecka Socjalistyczna Partia Robotników i Chłopów (tur. Türkiye İşçi ve Çiftçi Sosyalist Fırkası, TİÇSF), Zielona Armia (tur. Yeşil Ordu, YO) oraz grupa tureckich komunistów z ZSRR (w dużej mierze składająca się z tureckich jeńców wojennych, którzy zostali zwerbowani przez bolszewików), w tym Süleyman Nuri. Łącznie kongres składał się z 74 delegatów[9]. Mustafa Suphi został wówczas wybrany na przewodniczącego partii, a Nejat na sekretarza generalnego[8].
Powrót do Turcji i zamordowanie
[edytuj | edytuj kod]Po kongresie założycielskim Nejat udał się do Anatolii. Był jednym z 15 komunistów (w tym również Mustafa Suphi), którzy wyruszyli do Turcji, aby dołączyć do tureckiej wojny o niepodległość. Po napotkaniu wrogości w Erzurum komuniści próbowali powrócić. Zostali jednak zamordowani po wypłynięciu z Trabzonu w nocy 28 stycznia 1921. Prawdopodobnie dokonała tego grupa zwolenników İsmaila Envera z obawy, że komuniści mogliby ujawnić plany działań politycznych Envera w Moskwie, a ostatecznie skorzystać z pomocy bolszewików w przejęciu władzy w Turcji i pokonaniu Tureckiego Ruchu Narodowego[10].
Publikacje
[edytuj | edytuj kod]W latach 1911-1914 Ethem Nejat wydawał czasopismo edukacyjne „Yeni Fikir”. W tym samym okresie publikował także artykuły w innych czasopismach edukacyjnych, takich jak „Terbiye” i „Muallim” oraz w magazynie rolniczym „Toprak”[11]. Jego artykuły publikowano w wielu czołowych gazetach i czasopismach tamtego okresu: „Tanin”, „Tasvir-i Efkar”, „Sırat-ı Müstakim/Sebîlürreşâd”, „Siper-i Saika”, „Ulum-u İctimaiye”, „Sa’y-u Amel„, „Çocuk Dünyası”, „Talebe Defteri”, „Türk Kadını”, „İfham”, „Yeni Dünya”[2][12][13][14].
Książki
[edytuj | edytuj kod]- Türklük Nedir ve Terbiye Yolları (1913)
- Çiftlik Müdürü (1913)
- Yiğit Türkler (1913)
- Terbiye-i İptidaiye Islahatı (1915)
- Çocuklarımızı Nasıl Büyütmeliyiz (1916)[11]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Ethem Nejat, Türklük Nedir ve Terbiye Yolları, Faruk Öztürk (red.), Kızılelma Yayıncılık, 2 sierpnia 2001, s. 38, ISBN 978-975-8334-07-0 [dostęp 2024-07-31].
- ↑ a b Mete Tunçay, Türkiye'de Sol Akımlar 1908-1925 (Cilt 1), İletişim Yayınları, 2019, s. 142, ISBN 978-975-05-0711-3.
- ↑ Ethem Nejat, Sanat ve Toplum, „Gezinti”, 1, 1978, s. 124.
- ↑ Mete Tunçay, Ethem Nejat Bey Eskişehir'de Ne Yaptı?, „Tarih ve Toplum”, 61, 1989, s. 40-41.
- ↑ Mete Tunçay, Edhem Nejad'ın Seçim Beyannamesi, „Toplumsal Tarih”, 209, 2011, s. 64-66.
- ↑ Turhan Feyizoğlu, Mustafa Suphi : Türk ocağı'ndan Türk Komünist Partisi'ne, İstanbul : Ozan Yayıncılık, 2007, s. 21, ISBN 978-9944-143-01-1 [dostęp 2024-07-31] (tur.).
- ↑ Mehmet Salih Erkek, Bir meşrutiyet aydını: Ethem Nejat, 1887-1921, Kitap Yayınevi, 2012, ISBN 978-605-105-097-3 [dostęp 2024-07-31] (tur.).
- ↑ a b Özgür Mutlu Ulus, The Army and the Radical Left in Turkey: Military Coups, Socialist Revolution and Kemalism, I.B.Tauris, 2011, s. 132-134, ISBN 978-1848854840.
- ↑ Glossary of People: Su [online], marxists.org [dostęp 2024-07-29] (ang.).
- ↑ Abdullah Köktürk, Who Killed Mustafa Suphi? [online], aynahaber.org, 2019 [dostęp 2024-07-31] (ang.).
- ↑ a b Yavuz Sinan, ON THE UNKNOWN STORIES OF A TURKIST AND EDUCATIONIST INTELLECTUAL ETHEM NEJAT, „The Journal of International Social Research”, 12 (67), 2019, s. 151–163, DOI: 10.17719/jisr.2019.3708, ISSN 1307-9581 [dostęp 2024-07-31] (ang.).
- ↑ Mehmet Salih Erkek, The First Nationalist Education Journal in Ottoman Empire: Yeni Fikir, „History Studies International Journal of History”, 4 (1), 0, s. 324–334, DOI: 10.9737/hist_473 [dostęp 2024-07-31] (ang.).
- ↑ Yunus Yilmaz, Turanci Sosyalist - Ethem Nejat, Ileri Yayinlari, 2012, ISBN 978-6055452377.
- ↑ Ethem Nejat (1887-1921) [online], ataturkansiklopedisi.gov.tr [dostęp 2024-08-01] (tur.).