Fantasmagoria (spektakl)
Fantasmagoria (z gr. phantasma „duch” i agora „miejsce zebrań”) – XVIII-wieczny typ spektaklu, odmiana latarni magicznej, prezentująca publiczności obrazy duchów, zmarłych (np. polityków, pisarzy lub krewnych widzów), potworów, przerażających postaci itp. Ich rolą było wzbudzenie strachu w publiczności, co zbliża fantasmagorię do współczesnych horrorów. Szczególnie popularna była we Francji i Niemczech[1].
Fantasmagorie Philidora[edytuj | edytuj kod]
Rozwój tej odmiany latarni magicznej wiązał się z postacią Paula Philidora (Paula de Philipsthal), który w 1792 roku zaprezentował ruchomą latarnię magiczną; dzięki temu urządzenie mogło być oddalane i zbliżane do ekranu, tym samym zwiększając lub zmniejszając obraz i pozorując wrażenie ruchu (przy przesuwaniu obraz zachowywał ostrość, dzięki możliwości dopasowania soczewek). Umożliwiło to m.in. stworzenie efektu strasznej postaci zbliżającej się w stronę publiczności, co budziło przerażenie obserwatorów[2]. Philidor twierdził, że jego działalność nie służyła tylko rozrywce, ale miała na celu demaskację wszystkich tych, którzy utrzymywali, że potrafią rzeczywiście przywoływać duchy z zaświatów; Philidor nie ukrywał, że wywoływane przez niego zjawy są jedynie złudzeniem optycznym i wyjaśniał publiczności w jaki sposób uzyskiwał obrazy zjaw i duchów[3].
Fantasmagorie Robertsona[edytuj | edytuj kod]
W 1797 roku Étienne-Gaspard Robert (znany pod nazwiskiem Robertson) zaczął prezentować w Paryżu swoje fantasmagorie[4]. Udoskonalił on znacznie osiągnięcia Philidora, m.in. poprzez wynalezienie fantaskopu – ruchomego urządzenia, które mogło wyświetlać nie tylko slajdy, ale też powiększone obrazy umieszczonych wewnątrz siebie przedmiotów (np. czaszek)[5]. W czasie pokazów mógł wykorzystywać kilka takich urządzeń, dodatkowo korzystając z pomocy kilku asystentów i żywych aktorów oraz posługując się maskami, lalkami, efektami dźwiękowymi wytwarzanymi na żywo (np. odgłosami burzy, dzwonów, krzykami, muzyką itp.) i innymi efektami scenicznymi (np. dymem)[6]. Dodatkowo udało mu się uzyskać bardzo ostre obrazy, dzięki zsynchronizowaniu ruchu urządzeń wyświetlających obrazy z ustawieniami soczewki[5]. Ponadto występy poprzedzało wprowadzenie Robertsona, zapowiadające pojawienie się duchów i zjaw[7]. Scenariusze fantasmagorii Robertsona opowiadały m.in. o przygotowaniach do sabatu czarownic, wiedźmach z Makbeta, kuszeniu świętego Antoniego, ożywianiu zmarłych czy o tematach patriotycznych (np. upadek Robespierre'a) itp.[8][9]
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ The History of the Discovery of Cinematography 1750-1799. [dostęp 2010-11-11]. (ang.).
- ↑ Paul Clee: Before Hollywood: from shadow play to the silver screen. New York: Clarion Books, 2005, s. 37. ISBN 978-0-618-44533-2.
- ↑ Paul Clee: Before Hollywood: from shadow play to the silver screen. New York: Clarion Books, 2005, s. 39. ISBN 978-0-618-44533-2.
- ↑ Andrzej Gwóźdź: Skąd się (nie) wzięło kino, czyli parahistorie obrazu w ruchu. Chronologia. W: Kino nieme. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, 2010, s. 72. ISBN 978-83-242-1297-2.
- ↑ a b Paul Clee: Before Hollywood: from shadow play to the silver screen. New York: Clarion Books, 2005, s. 41. ISBN 978-0-618-44533-2.
- ↑ Paul Clee: Before Hollywood: from shadow play to the silver screen. New York: Clarion Books, 2005, s. 41-44. ISBN 978-0-618-44533-2.
- ↑ Paul Clee: Before Hollywood: from shadow play to the silver screen. New York: Clarion Books, 2005, s. 43. ISBN 978-0-618-44533-2.
- ↑ Paul Clee: Before Hollywood: from shadow play to the silver screen. New York: Clarion Books, 2005, s. 44. ISBN 978-0-618-44533-2.
- ↑ Margot Berthold: The history of world theater: from the English restoration to the present. New York: Continuum, 1999, s. 269. ISBN 978-0-8264-1167-9.