Fidżyjka ognistobrzucha

Fidżyjka ognistobrzucha
	Prosopeia personata
	(G. R. Gray, 1848)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	papugowe
Rodzina	papugi wschodnie
Podrodzina	damy
Plemię	Platycercini
Rodzaj	Prosopeia
Gatunek	fidżyjka ognistobrzucha
Synonimy
	Coracopsis(?) personata G. R. Gray;
	Coracopsis(?) personata G. R. Gray;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; bliski zagrożenia
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Fidżyjka ognistobrzucha^[3], fidżijka ognistobrzucha^[4] (Prosopeia personata) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny papug wschodnich (Psittaculidae). Występuje na Viti Levu (południowo-zachodnie Fidżi), prawdopodobnie dawniej również na Ovalau. Bliski zagrożenia wyginięciem.

Taksonomia

Po raz pierwszy gatunek opisał George Robert Gray na łamach Proceedings of the Zoological Society of London w 1848. Miejsce odłowienia holotypu błędnie wskazał jako Nową Gwineę. Nowemu gatunkowi nadał nazwę Coracopsis(?) personata. Okaz pochodził z inwentarza Edwarda Smitha-Stanleya, 13. hrabiego Derby^[5]. Obecnie (2020) Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny umieszcza fidżyjkę ognistobrzuchą w rodzaju Prosopeia^[6]. Jest to gatunek monotypowy^[6]^[7].

Morfologia

Długość ciała wynosi około 47 cm^[7], masa ciała blisko 322 g^[8]. Wymiary dla nieokreślonej liczby osobników: długość skrzydła 236–248 mm u samców, 225–238 mm u samic; długość ogona 223–259 mm u samców, 215–245 mm u samic; długość górnej krawędzi dzioba 30–34 mm u samców, 25–28 mm u samic^[9]. Dymorfizm płciowy objawia się w mniejszym dziobie u samic. Większość upierzenia zielona. Przód głowy i okolice oka są czarne. Od dolnej części piersi po obszar między nogami ciągnie się żółta plama, której barwa w tył przechodzi w pomarańczową. Krawędzie chorągiewek zewnętrznych lotek niebieskie. Spód ogona brązowoczarny. Dziób i nogi czarne, tęczówka pomarańczowoczerwona. Osobniki młodociane wyróżniają się bledszym dziobem, czarnym polem z przodu głowy i brązową tęczówką^[8].

Zasięg występowania

Viti Levu (południowo-zachodnie Fidżi), prawdopodobnie dawniej zamieszkiwały również Ovalau^[7] i Mbau^[8].

Ekologia i zachowanie

Środowiskiem życia tych ptaków są lasy – pierwotne, a także wtórne, zarośla w okolicach wsi, namorzyny i ogrody. Odnotowywano ją od wybrzeży do 1200 m n.p.m.^[8] (według BirdLife International występuje na dowolnej wysokości^[10]). Jest to towarzyski ptak – obserwowany jest w parach i grupach liczących do 40 osobników; rzadko widuje się samotne ptaki. Fidżyjki ognistobrzuche żywią się owocami i nasionami, w tym fig. Zjadają również owoce roślin uprawnych – kasztany Inocarpus fagifer, gujawy i mango – kwiaty bananowców, gąsienice i dojrzewające ziarna zbóż. Pożywienia szukają przeważnie w koronach drzew^[8].

Lęgi

Okres lęgowy trwa od lipca do września. Gniazdo znajduje się w dziupli drzewa. Odnotowywano 2 jaja w zniesieniu, jednak lokalne doniesienia mówią o 3–4 młodych w grupach rodzinnych^[7]. Najdłużej żyjący osobnik w niewoli przeżył prawie 11 lat^[8].

Status

IUCN uznaje fidżyjkę ognistobrzuchą za gatunek bliski zagrożenia wyginięciem (NT – Near Threatened) nieprzerwanie od 2006 (stan w 2020). Wcześniej, w latach 2004 i 2000 otrzymał rangę narażonego (VU – Vulnerable). Zagrożeniem dla tych papug jest wycinka lasów – na Vitu Levu mniej niż 50% jest zalesione; lasy wycinane są pod uprawy mahoniowców. Gatunek figuruje na liście załącznika II CITES^[10].

W niewoli i muzeach

Prawdopodobnie pierwszy osobnik w niewoli w Europie to ten w menażerii hrabiego Derby, a same fidżyjki ognistobrzuche nie znalazły się nigdy w publicznych kolekcjach tego kontynentu w XX i XXI wieku. Kilka osobników w połowie i pod koniec XIX wieku dotarło do europejskich ogrodów zoologicznych. Od 1862 trzy ptaki znajdowały się w kolekcji londyńskiego zoo. W Niemczech trzymano te ptaki w trzech placówkach – Ogrodzie Zoologicznym w Berlinie (od 1873 do około 1888), w Kolonii (od 1879) oraz nieistniejącym obecnie zoo w Hamburgu (od 1879; w kolekcji był jeden osobnik żółtej mutacji). W latach 70. XX wieku pojedyncze fidżyjki ognistobrzuche trzymano w San Diego Zoo oraz Taronga Zoo (Sydney) oraz, sporadycznie, w prywatnych kolekcjach w Europie, głównie Szwajcarii. Najbardziej znaczącym hodowcą był Romuald Burkard (1925–2004); w 1974 odchował trzy młode, krzyżówki fidżyjki ognistobrzuchej i czerwonej (P. splendens). Jest to rzadki gatunek także w europejskich kolekcjach muzealnych. Przetrzymywany jest np. w Muzeum Historii Naturalnej w Londynie (stała ekspozycja)^[8] i Birmingham Museum and Art Gallery (stan z 2011; jeden osobnik z kolekcji Waltera Chamberlaina, 1847–1920)^[11].

Przypisy

↑ Prosopeia personata, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ Prosopeia personata, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Platycercini Selby, 1836 (Wersja: 2020-07-29). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-09-24].
↑ P. Mielczarek, W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40, zeszyt specjalny, 1999.
↑ George Robert Gray. On a New Species of Parrot. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 16, s. 21, 1848.
↑ ^a ^b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Parrots, cockatoos. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2020-09-24]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Collar, N. & Boesman, P.: Masked Shining-parrot (Prosopeia personata). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2017. [dostęp 2017-09-27].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Tomasz Doroń. Fidżyjki rodzaju Prosopeia. „Nowa Exota”. 5/2017. s. 8–9, 13. ISSN 1214-8962.
↑ Dean Amadon. Birds collected during the Whitney South Sea Expedition. Notes on some non-passerine genera, 2. „American Museum Novitates”. 1176, 1942.
↑ ^a ^b Masked Shining-parrot Prosopeia personata. BirdLife International. [dostęp 2017-09-26].
↑ Birmingham Ornithology Collections Part 5 – The Collection of Foreign Birds.

Linki zewnętrzne

Zdjęcia i materiały multimedialne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).

[itis-1] Prosopeia personata, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[iucn-2] Prosopeia personata, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[mk-3] Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Platycercini Selby, 1836 (Wersja: 2020-07-29). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-09-24].

[mc-4] P. Mielczarek, W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40, zeszyt specjalny, 1999.

[oryg-5] George Robert Gray. On a New Species of Parrot. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 16, s. 21, 1848.

[ioc-6] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Parrots, cockatoos. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2020-09-24]. (ang.).

[hbwa-7] Collar, N. & Boesman, P.: Masked Shining-parrot (Prosopeia personata). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2017. [dostęp 2017-09-27].

[nowa-8] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Tomasz Doroń. Fidżyjki rodzaju Prosopeia. „Nowa Exota”. 5/2017. s. 8–9, 13. ISSN 1214-8962.

[novi-9] Dean Amadon. Birds collected during the Whitney South Sea Expedition. Notes on some non-passerine genera, 2. „American Museum Novitates”. 1176, 1942.

[birdlife-10] Masked Shining-parrot Prosopeia personata. BirdLife International. [dostęp 2017-09-26].

[birm-11] Birmingham Ornithology Collections Part 5 – The Collection of Foreign Birds.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]