Fiołek biały

Fiołek biały
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	malpigiowce
Rodzina	fiołkowate
Rodzaj	fiołek
Gatunek	fiołek biały
	Nazwa systematyczna
	Viola alba Besser; Prim. Fl. Galiciae Austriac. 1: 171 (1809)
Synonimy
	Viola alba var. albiflora Wiesb. ex Dichtl; Viola alba var. scotophyllodes Wiesb. ex Dichtl; Viola alba var. violacea Wiesb. ex Dichtl; Viola nigricans Schur ex Nyman; Viola praecox Heuff. ex Fuss; Viola scotophylla Jord.; Viola thessala Boiss. & Spruner; Viola virescens Jord. ex Boreau;
	Viola alba var. albiflora Wiesb. ex Dichtl; Viola alba var. scotophyllodes Wiesb. ex Dichtl; Viola alba var. violacea Wiesb. ex Dichtl; Viola nigricans Schur ex Nyman; Viola praecox Heuff. ex Fuss; Viola scotophylla Jord.; Viola thessala Boiss. & Spruner; Viola virescens Jord. ex Boreau;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Fiołek biały (Viola alba Besser) – gatunek roślin z rodziny fiołkowatych (Violaceae). Występuje naturalnie w Europie i na Bliskim Wschodzie^[3]^[3]^[4].

Rozmieszczenie geograficzne

Rośnie naturalnie w Europie i na Bliskim Wschodzie^[3]^[4]. Występuje w Szwecji, Francji, Szwajcarii, Niemczech, Polsce, na Ukrainie, w Rumunii, na Węgrzech, Słowacji, w Czechach, Austrii, Włoszech, krajach byłej Jugosławii, Bułgarii, Grecji i Turcji oraz a także prawdopodobnie w Albanii^[3]. Według innych źródeł jest podawany również z Portugalii, Hiszpanii, zachodniej Rosji, Syrii, Libanu, Izraela, Iraku i Iranu^[4]. W Polsce występował na dwóch stanowiskach w okolicach Dukli i Nowego Sącza^[5].

Morfologia

Pokrój: Bylina dorastająca do 5–25 cm wysokości, tworząca rozłogi^[4].
Liście: Blaszka liściowa ma jajowaty kształt^[6]. Mierzy 12,5–12,5 cm długości oraz 1,5–2,5 cm szerokości, jest karbowana na brzegu, ma głębokosercowatą nasadę i ostry wierzchołek^[4]^[6]. Przylistki z frędzlami, wąskolancetowate, orzęsione, szerokości 1–2 mm^[6]. Ogonek liściowy jest nagi^[4].
Kwiaty: Pojedyncze, wyrastające z kątów pędów^[4], wonne^[6]. Szypułka jest krótsza od liści. Podkwiatek osadzony w środku lub wyżej^[6]. Mają działki kielicha o podługowatym kształcie, o tępym wierzchołku i dorastające do 4–6 mm długości^[4]^[6]. Płatki są odwrotnie jajowate i mają białą lub fioletową barwę, płatek przedni jest owalny, mierzy 10–20 mm długości, wyposażony w obłą ostrogę o długości 3–6 mm^[4]. Szyjka słupka jest naga, z haczykowatym noskiem na szczycie^[6].
Owoce: Torebki mierzące 6–7 mm średnicy, o niemal kulistym kształcie^[4], owłosiona, na szypułce odgiętej w dół^[6].

Biologia i ekologia

Bylina z zimującymi liśćmi letnimi. Kwitnie od marca do maja^[7]. Rośnie w lasach, na łąkach oraz brzegach cieków^[4]. Występuje na wysokości do 1000 m n.p.m.^[8]

Zagrożenia

Roślina umieszczona na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski (2006)^[9] w grupie gatunków wymarłych (kategoria zagrożenia: Ex). W wydaniu z 2016 roku otrzymała kategorię DD (stopień zagrożenia nie może być określony)^[10].

Zmienność

W obrębie tego gatunku oprócz podgatunku nominatywnego wyróżniono jeden podgatunek^[3]:

V. alba subsp. cretica (Boiss. & Heldr.) Marcussen – występuje na Krecie^[11]. Jest to roślina jednoroczna dorastająca do 3–25 cm wysokości. Blaszka liściowa ma kształt od owalnego do podługowatego lub równowąsko lancetowatego. Mierzy 5–30 mm długości oraz 1–9 mm szerokości, jest karbowana na brzegu, ma klinową nasadę i ostry wierzchołek. Ogonek liściowy jest nagi i ma 20 mm długości. Przylistki są strzępiaste i osiągają 7–22 mm długości. Kwiaty mają działki kielicha o podługowato lancetowatym kształcie i dorastające do 3–7 mm długości. Płatki są odwrotnie jajowate, mają żółtawą barwę oraz 3–5 mm długości, dolny płatek jest odwrotnie jajowato trójkątny, mierzy 6–10 mm długości, posiada obłą ostrogę. Owocami są Torebki mierzące 4–6 mm długości, o jajowatym kształcie^[12].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-11-30] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Viola alba Besser. Plants of the World Online. [dostęp 2021-01-16]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k Viola alba. Plantes & Botanique. [dostęp 2021-01-16]. (fr.).
↑ Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce, AdamA. Zając (red.) i inni, Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, ISBN 83-915161-1-3, OCLC 831024957 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Szafer W., Kulczyński S., Pawłowski B. Rośliny polskie. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1969.
↑ Lucjan rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2004, s. 312. ISBN 83-01-14342-8.
↑ Viola alba Besser. Altervista. [dostęp 2021-01-16]. (fr.).
↑ Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
↑ Viola alba subsp. cretica (Boiss. & Heldr.) Marcussen. Plants of the World Online. [dostęp 2021-01-16]. (ang.).
↑ Viola cretica. Plantes & Botanique. [dostęp 2021-01-21]. (fr.).

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-11-30] (ang.).

[pow-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Viola alba Besser. Plants of the World Online. [dostęp 2021-01-16]. (ang.).

[peb-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k Viola alba. Plantes & Botanique. [dostęp 2021-01-16]. (fr.).

[5] Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce, AdamA. Zając (red.) i inni, Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, ISBN 83-915161-1-3, OCLC 831024957 .

[roslinypolskie-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Szafer W., Kulczyński S., Pawłowski B. Rośliny polskie. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1969.

[7] Lucjan rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2004, s. 312. ISBN 83-01-14342-8.

[altervista-8] Viola alba Besser. Altervista. [dostęp 2021-01-16]. (fr.).

[9] Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.

[10] Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[pow2-11] Viola alba subsp. cretica (Boiss. & Heldr.) Marcussen. Plants of the World Online. [dostęp 2021-01-16]. (ang.).

[peb2-12] Viola cretica. Plantes & Botanique. [dostęp 2021-01-21]. (fr.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]