Franciszek Łukaszczyk

Franciszek Łukaszczyk
	; fotografia z 1936
Data i miejsce urodzenia	21 lutego 1897 ; Zubsuche
Data i miejsce śmierci	19 maja 1956 ; Warszawa
	doktor nauk medycznych
Alma Mater	Uniwersytet Jagielloński
Doktorat	1924
Uczelnia	Uniwersytet Jagielloński; Instytut Radowy
Okres zatrudn.	1924 - 1956
	Odznaczenia

Franciszek Łukaszczyk (ur. 21 lutego 1897 w Zubsuche, zm. 19 maja 1956 w Warszawie) – polski lekarz, pionier radiolecznictwa, współzałożyciel Instytutu Radowego w Warszawie.

Życiorys

Wczesne lata

Pochodził ze starych rodzin góralskich - był synem Franciszka Łukaszczyka i Wiktorii zd. Galica (brat Wiktorii był ojcem Wincentego Galicy, kuriera tatrzańskiego). Jego kuzynem był Franciszek Orawiec^[1]. W latach szkolnych 1907/08-1913/14 był uczniem klas I-VII c.k. Gimnazjum w Nowym Targu. W 1915 ukończył gimnazjum w Zakopanem, a w 1923 studia medyczne w Uniwersytecie Jagiellońskim. Brał udział w wojnie polsko-radzieckiej. W 1924 uzyskał tytuł dr. wszech nauk medycznych. Odbył praktykę radiologiczną w Institut du Radium w Paryżu u samej Marii Curie Skłodowskiej oraz w Institut fur Krebsforschung w Berlinie, Sankt Georg Krankenhaus Strahlenabteilung w Hamburgu i w Radiumhemmet w Sztokholmie. W czasie swojej nauki miał sposobność uczenia się od wielu wybitnych osób m.in.: Witolda Eugeniusza Orłowskiego, Antoine Lacassagne, czy Claude Regaud.

W 1924 podjął pracę w Uniwersytecie Jagiellońskim jako starszy asystent w Katedrze i Klinice Chorób Wewnętrznych. Był pionierem radiolecznictwa w Polsce i twórcą polskiej szkoły radioterapii onkologicznej. W latach 30. zainicjował w Polsce społeczną akcję zwalczania nowotworów. W 1932 współorganizował i został pierwszym dyrektorem Instytutu Radowego w Warszawie i kierownikiem Działu Medycznego funkcję tę pełnił aż do śmierci)^[2].

II wojna światowa

Po wybuchu II wojny światowej Łukaszczyk ukrył cenny sprzęt laboratoryjny, w trakcie kampanii wrześniowej wywiózł gram radu do domku letniskowego niedaleko Warszawy. Po kapitulacji stolicy przywiózł część radu z powrotem do miasta. Instytut Radowy został przekształcony w Miejski Szpital Przeciwrakowy. Niemcy postanowili skonfiskować rad, jednak Łukaszczyk zdoła przestraszyć niemieckich urzędników skutkami napromieniowania. Był wielokrotnie przesłuchiwany przez Gestapo w sprawie zniknięcia radu, który ukrywał sam w skrytkach na terenie Instytutu, nie chcąc narażać pracowników szpitala na skutki promieniowania^[2].

Po wybuchu powstania warszawskiego Niemcy zlikwidowali Miejski Szpital Przeciwrakowy nakazując opuszczenie szpitala przez pracowników i część chorych mogących samodzielnie chodzić, a pozostali pacjenci zostali zamordowani. Łukaszczyk przekupił niemieckiego lekarza i w eskorcie wojska wykradł znajdujący się w szpitalu rad i wywiózł ładunek do własnego domu w Poroninie. Działania Łukaszczyka umożliwiły szybkie wznowienie leczenia pacjentów po zakończeniu II wojny światowej^[2].

Okres powojenny

Początkowo pracował w szpitalu im. Gabriela Narutowicza w Krakowie. Dzięki jego staraniom Instytut Radowy w Warszawie został reaktywowany w lutym 1947 roku, a Łukaszczyk został ponownie jego dyrektorem^[2]. Od 1951 członek korespondent Polskiej Akademii Umiejętności, a od 1953 profesor nadzwyczajny.

Chorował na białaczkę, która była spowodowana transportem oraz ukrywaniem radu w czasie wojny bez odpowiedniego zabezpieczenia, zmarł 19 maja 1956 roku.

Przyczynił się do rozwoju onkologii, wprowadzając pojęcie dynamiki procesu nowotworowego, ustalając wskazania do radioterapii, dokonując opisu zmian zachodzących w naczyniach włosowatych skóry pod wpływem wielokrotnej ekspozycji na promieniowanie. Unowocześnił postępowanie radioterapeutyczne i dowiódł, że poszczególne typy komórek różnie reagują na proces naświetlania w zależności od dawki i czasu ekspozycji. Opracował również metodykę leczenia radem w miejscach trudno dostępnych^[2].

Odznaczenia i upamiętnienie

Odznaczony dwukrotnie Złotym Krzyżem Zasługi (1938 i 1952^[3]) oraz Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (1949)^[4].

Jego nazwiskiem nazwana jest jedna z ulic na warszawskim Ursynowie i Centrum Onkologii w Bydgoszczy^[2].

Przypisy

↑ Barbara Stanisławczyk: Ostatni krzyk. Od Katynia do Smoleńska historie dramatów i miłości. Poznań: Dom Wydawniczy „Rebis”, 2011, s. 237. ISBN 978-83-7510-814-9.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Medical Tribune - O człowieku, który wykradł Niemcom rad [online], podyplomie.pl [dostęp 2019-03-02] .
↑ M.P. z 1952 r. nr 27, poz. 354.
↑ M.P. z 1949 r. nr 49, poz. 679.

Bibliografia

Biogramy uczonych polskich, Część VI: Nauki medyczne zeszyt 1: A-Ł (pod redakcją Andrzeja Śródki), Ossolineum, Wrocław 1990
Poronin dawniej i dziś. Praca zbiorowa pod redakcją Anieli Bafii i Teresy Nocoń, Poronin 2004

[1] Barbara Stanisławczyk: Ostatni krzyk. Od Katynia do Smoleńska historie dramatów i miłości. Poznań: Dom Wydawniczy „Rebis”, 2011, s. 237. ISBN 978-83-7510-814-9.

[:0-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Medical Tribune - O człowieku, który wykradł Niemcom rad [online], podyplomie.pl [dostęp 2019-03-02] .

[3] M.P. z 1952 r. nr 27, poz. 354.

[4] M.P. z 1949 r. nr 49, poz. 679.

[1]

[2]

[3]

[4]