Franciszek Orawiec

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Franciszek Orawiec
Ilustracja
major piechoty major piechoty
Data i miejsce urodzenia

11 listopada 1896
Poronin

Data i miejsce śmierci

wiosna 1940
Katyń

Przebieg służby
Lata służby

1914–1940

Siły zbrojne

Armia Austro-Węgier
Wojsko Polskie

Formacja

Legiony Polskie

Jednostki

1 Pułk Strzelców Podhalańskich
2 Pułk Strzelców Podhalańskich
Dowództwo Okręgu Korpusu Nr VII
Szkoła Wysokogórska
Państwowy Urząd Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego

Stanowiska

dowódca kompanii
szef sztabu
komendant szkoły

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa
wojna polsko-bolszewicka
I wojna światowa
kampania wrześniowa

Odznaczenia
Odznaka honorowa za Rany i Kontuzje
Krzyż Niepodległości Krzyż Walecznych (1920–1941) Złoty Krzyż Zasługi Srebrny Krzyż Zasługi Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921 Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości Krzyż Kawalerski I klasy Orderu Białej Róży Finlandii Krzyż Zasługi Obrońców (Łotwa) Order Krzyża Orła III Klasy (Estonia)

Franciszek Orawiec (ur. 11 listopada 1896 w Poroninie, zm. wiosną 1940 w Katyniu) – major piechoty Wojska Polskiego, ofiara zbrodni katyńskiej.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Franciszek Orawiec

Urodził się 11 listopada 1896 w Poroninie, w rodzinie Jakuba ps. „Dewaj” i pochodzącej z Zakopanego Bronisławy z Łukaszczyków[1]. Pochodził z rodu Orawców, jednego z najstarszych i najbardziej zasłużonych w Poroninie. Miał sześcioro rodzeństwa: Helenę, Marię, Anielę (1898–1954), działaczkę kulturalną, poetkę, nowelistkę oraz Ludwikę i bliźniaki Bronisława i Bronisławę[2]. Był kuzynem Franciszka Łukaszczyka. Podobnie jak reszta rodzeństwa, otrzymał od ojca dom, położony w Orawcowej Grapie, jednak zainteresował się bliżej wojskiem. Podczas nauki w nowotarskim gimnazjum wstąpił do 55. Drużyny Strzeleckiej, a wraz z nią w czasie I wojny światowej walczył Legionach Polskich[3]. 15 marca 1915 złożył przedwczesny (wojenny) egzamin dojrzałości[4]. W 1918 został mianowany podporucznikiem.

Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę został przydzielony do 1 pułku Strzelców Podhalańskich, następnie do 2 pułku Strzelców Podhalańskich, a w jego szeregach walczył podczas wojny polsko-bolszewickiej 1919–1921 jako dowódca 4 kompanii. Za okazane męstwo i brawurę został odznaczony Krzyżem Walecznych. Po zakończeniu wojny wraz z 2 pspodh. został skierowany do garnizonu pułku w Sanoku. W 1921 ukończył Dywizyjne Centrum Wyszkolenia w Krakowie. W 1922 został awansowany na stopień porucznika piechoty ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919[5], a później awansowany na stopień kapitana ze starszeństwem z dniem 1 lipca 1923[6][7]. W latach 20. nadal służył w 2 pułku Strzelców Podhalańskich[8][9][10].

26 czerwca 1922 w Sanoku ożenił się z Marią Władysławą Beksińską (ur. 18 listopada 1899)[1][11][12][13], córką miejscowego architekta miejskiego, inż. Władysława Beksińskiego[14][15]. Młoda para otrzymała jako wiano połowę kamienicy przy ul. Jana III Sobieskiego w Sanoku[16] (jej właścicielką pozostawała Maria Władysława, a po 1945 Jerzy Orawiec[17]), jednak oboje zamieszkali w Poroninie[18], gdzie prowadzili pensjonat[19]. W 1929 Franciszek Orawiec był ojcem chrzestnym bratanka Marii Władysławy, Zdzisława Beksińskiego, późniejszego artysty malarza[20].

Po ośmiu latach, w 1930 przeniósł się do Zakopanego, gdzie objął funkcję komendanta Szkoły Wysokogórskiej. Został awansowany na stopień majora piechoty ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1931[21]. 23 marca 1932 roku został przeniesiony z 57 pułku piechoty wielkopolskiej do 7 Okręgowego Urzędu Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego przy Dowództwie Okręgu Korpusu Nr VII w Poznaniu[22][23]. W czerwcu 1934 roku został przeniesiony do Państwowego Urzędu Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego w Warszawie na stanowisko szefa sztabu Głównej Komendy Związku Strzeleckiego[24][25][26]. Według stanu z marca 1939 był oficerem do zleceń w Państwowym Urzędzie Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego[27]. Według późniejszej relacji rodziny, w sierpniu 1939 miał być awansowany na stopień podpułkownika, lecz uroczystość nadania stopnia uniemożliwił wybuch wojny[2].

Z relacji podporucznika rezerwy piechoty Walentego Lubienieckiego wynika, że w nocy z 5 na 6 września 1939 wyjechał z Warszawy transportem kolejowym razem z majorem Orawcem. 9 września przyjechali na stację Trawniki, następnie przez Brody udali się do Kopyczyniec. 14 września wyjechali podwodami z Kopyczyniec do Probużnej i dalej na południe do Jezierzan. 16 września porucznik Lubieniecki otrzymał od majora Orawca rozkaz udania się do Borszczowa po amunicję i benzynę. Wówczas po raz ostatni widział majora. Następnego dnia Borszczów został zajęty przez Armię Czerwoną[28]. Relacja porucznika Lubienieckiego stoi w sprzeczności z informacją podana przez Barbarę Stanisławczyk, jakoby major Orawiec dostał się do niewoli niemieckiej, po czym wraz z grupą oficerów został wymieniony przez Niemców i trafił w ręce Sowietów[25]. Był więziony w obozie w Kozielsku[29]. W tym czasie przesłał do żony Marii Władysławy trzy listy, z których jeden z 27 listopada 1939 zachował się[30][31][32]. Wiosną 1940 został przetransportowany do Katynia i rozstrzelany przez funkcjonariuszy Obwodowego Zarządu NKWD w Smoleńsku oraz pracowników NKWD przybyłych z Moskwy na mocy decyzji Biura Politycznego KC WKP(b) z 5 marca 1940. Został pochowany na terenie otwartego 28 lipca 2000 Polskiego Cmentarza Wojennego w Katyniu.

Z żoną Marią Władysławą miał córkę (zmarła na początku maja 1924 tuż po urodzeniu)[33], syna Jerzego (ur. 30 października 1935). Maria Władysława Orawiec była urzędniczką starostwa powiatowego w Sanoku[12], zmarła tamże 9 grudnia 1947[14] w wyniku wycieńczenia pobytem w obozie niemieckim po powstaniu warszawskim. Ich syna Jerzego adoptowała wówczas siostra Franciszka Orawca, Aniela Gut-Stapińska[34][35]. Jerzy Orawiec był aktorem i reżyserem filmów dokumentalnych[36][37] (zm. 1990)[38]. Franciszek Orawiec był stryjem Bronisławy Orawiec-Löffler, która udając się po raz pierwszy do Katynia z zamiarem oddania mu hołdu 10 kwietnia 2010 zginęła w katastrofie lotniczej w Smoleńsku[39].

Ordery i odznaczenia[edytuj | edytuj kod]

Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]

Minister Obrony Narodowej decyzją Nr 439/MON z 5 października 2007 awansował go pośmiertnie na stopień podpułkownika[49][50]. Awans został ogłoszony 9 listopada 2007 w Warszawie, w trakcie uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”.

W ramach akcji „Katyń... pamiętamy” / „Katyń... Ocalić od zapomnienia” w Dąbrowie Górniczej przy ulicy Granicznej 21 został zasadzony Dąb Pamięci honorujący Franciszka Orawca.

Nazwisko majora Franciszka Orawca umieszczone jest na symbolicznym grobie ofiar Katynia i Charkowa znajdującym się na zakopiańskim Cmentarzu na Pęksowym Brzyzku. Mogiła Katyńska została odsłonięta 28 kwietnia 1990[51].

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. a b Księga małżeństw (1912–1924). Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku. s. 132 (poz. 45).
  2. a b Stanisławczyk 2011 ↓, s. 236-238.
  3. Stanisławczyk 2011 ↓, s. 241.
  4. Absolwenci C.K. Gimnazjum 1914–1915. goszczynski.nowytarg.pl. [dostęp 2014-07-12].
  5. Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 426.
  6. Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 367.
  7. Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 204.
  8. Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 379.
  9. Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 328.
  10. Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 102.
  11. Indeks do Ksiąg Zaślubionych Parafii Przemienienia Pańskiego w Sanoku od roku 1911. Sanok: Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku, s. 125 (Tom J, poz. 45).
  12. a b Księga przynależnych do gminy Królewskiego Wolnego Miasta Sanoka. s. 370 (poz. 93).
  13. Stanisławczyk 2011 ↓, s. 242.
  14. a b Księga Zmarłych 1959–1975 Sanok. Sanok: Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku, s. 282 (poz. 193).
  15. Bronisława Orawiec-Loffler. wyborcza.pl, 11 kwietnia 2010. [dostęp 2013-12-24].
  16. Beksińscy 2014 ↓, s. 16.
  17. Kamienica 2013 ↓, s. 93, 98.
  18. Edward Zając: Sanockie biografie. Sanok: Oficyna Wydawnicza Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Grzegorza z Sanoka w Sanoku, 2009, s. 114. ISBN 978-83-61043-09-6.
  19. Beksińscy 2014 ↓, s. 14.
  20. Edward Zając: Sanockie biografie. Sanok: Oficyna Wydawnicza Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Grzegorza z Sanoka w Sanoku, 2009, s. 116. ISBN 978-83-61043-09-6.
  21. Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 39.
  22. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 6 z 23 marca 1932 roku, s. 230.
  23. Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 471.
  24. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 7 czerwca 1934 roku, s. 154.
  25. a b Stanisławczyk 2011 ↓, s. 233.
  26. Kronika polityczna. Delegacja „Strzelca” u premjera. „Kurier Warszawski”, s. 4, Nr 180 z 3 lipca 1936. 
  27. Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 444-445.
  28. Walenty Lubieniecki, Załącznik do zeszytu ewidencyjnego, Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie, sygn. B.I.92b, s. 58-60.
  29. Andrzej Leszek Szcześniak: Katyń. Lista ofiar i zaginionych jeńców obozów Kozielsk, Ostaszków, Starobielsk. Warszawa: Alfa, 1989, s. 237. ISBN 83-7001-294-9.
  30. Stanisławczyk 2011 ↓, s. 234-236.
  31. Listy katyniaków. Franciszek Orawiec. katyn.ipn.gov.pl. [dostęp 2017-03-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-03-23)].
  32. Będę tam wracać. tygodnik.onet.pl, 12 października 2010. [dostęp 2013-12-24].
  33. Księga zmarłych i pochowanych w Sanoku na cmentarzu przy ul. Rymanowskiej i Matejki od 1895 do 1952 r. Sanok. s. 194 (poz. 2888).
  34. Jerzy Orawiec. imdb.com. [dostęp 2013-12-24]. (ang.).
  35. Stanisławczyk 2011 ↓, s. 242, 247.
  36. Jerzy Orawiec. filmweb.pl. [dostęp 2013-12-24].
  37. Jerzy Orawiec. filmpolski.pl. [dostęp 2013-12-24].
  38. Stanisławczyk 2011 ↓, s. 248.
  39. Stanisławczyk 2011 ↓, s. 258.
  40. M.P. z 1931 r. nr 87, poz. 137 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
  41. M.P. z 1936 r. nr 66, poz. 131 „za zasługi na polu wychowania fizycznego i przysposobienia wojskowego”.
  42. Zarządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej. „Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych”. Nr 1, s. 2, 19 marca 1936. 
  43. M.P. z 1928 r. nr 65, poz. 89 „za zasługi na polu rozwoju sportu w wojsku”.
  44. Na podstawie fotografii Plik:Franciszek Orawiec 2.JPG
  45. Zarządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej. Zezwolenie na przyjęcie i noszenie orderów. „Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych”. Nr 2, s. 38, 11 listopada 1937. 
  46. Zarządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej. Zezwolenie na przyjęcie i noszenie orderów. „Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych”. Nr 2, s. 39, 11 listopada 1937. 
  47. Eesti tänab 1919–2000, Tallinn: Eesti Vabariigi Riigikantselei, 2000, ISBN 9985-60-778-3 [dostęp 2014-10-23] [zarchiwizowane z adresu 2011-08-27] (est.).
  48. Zarządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej. „Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych”. Nr 2, s. 20, 11 listopada 1936. 
  49. Lista osób zamordowanych w Katyniu, Charkowie, Twerze, i Miednoje mianowanych pośmiertnie na kolejne stopnie. policja.pl. [dostęp 2014-03-19].
  50. Decyzja Nr 439/MON Ministra Obrony Narodowej z 5 października 2007 w sprawie mianowania oficerów Wojska Polskiego zamordowanych w Katyniu, Charkowie i Twerze na kolejne stopnie oficerskie. Decyzja nie została ogłoszona w Dzienniku Urzędowym MON.
  51. Maciej Pinkwart, Cmentarz na Pęksowym Brzyzku. Przewodnik Cmentarz na Pęksowym Brzyzku, Olszanica: BOSZ, 2007, ISBN 978-83-89747-99-0.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]