Franciszek Teofil Borys

Franciszek Teofil Borys (ur. 1 października 1877 w Świętochłowicach, zm. 21 stycznia 1916 pod Comines) – górnośląski pisarz, poeta epicki, twórca sztuk teatralnych, dziennikarz, działacz narodowy i społeczny.

Po ukończeniu szkoły ludowej pracował w świętochłowickiej kopalni Deutschland (późniejsza Polska), ale że ciągnęło go do nauki, w wieku 18 lat wyruszył do Włoch, gdzie uczył się w salezjańskim zakładzie w Turynie. Opanował język niemiecki, częściowo łacinę, nabył sporej wiedzy z zakresu prawa. Po powrocie do Polski w 1899 prowadził w Królewskiej Hucie (dziś Chorzów) zakład fotograficzny i pracował dla "Katolika", prowadząc dział porad prawnych, co nie zapewniało mu minimum egzystencji. Rozgoryczony zlikwidował zakład, porzucił redakcję Katolika i przeniósł się do Milowic w zaborze rosyjskim, gdzie podjął pracę w charakterze podsztygara w kopalni "Saturn". Wkrótce jednak został wydalony z powrotem do Prus. Tu podjął pracę w Gazecie Katolickiej, w której m.in. opublikował w 1904 roku najważniejszy ze swoich utworów – Dzielny ludek. Kilka wypadków z życia Górnoślązaków.

Podczas I wojny światowej powołany do armii pruskiej trafił na front francuski, gdzie zginął za obcą sprawę pod Comines.

Wincenty Ogrodzieński napisał o Borysie, że to zmarnowany talent, który chwiejnie występował jeszcze w „Chorzowianach”, ale krzepł i zdobywał samodzielność w „Dzielnym ludku”, na którym kończy się jego epizodyczna rola w piśmiennictwie śląskim.

Ważniejsze utwory

• "Chorzowianie" (1899)
• "Dzielny ludek" (1904)
• "Zakochany Żyd"
• "Amerykanin"

Bibliografia

• Jadwiga Kucianka: Franciszek Borys. Epik i komediopisarz śląski. [W:] Kalendarz Ślaski TRZZ na rok 1970. Katowice 1970;
• Młoda Polska na Śląsku. 1898-1922. Antologia. Do druku przygotował, wstępem i przypisami opatrzył Antoni Gładysz. Wrocław-Warszawa-Kraków 1969;
• Wincenty Ogrodzieński: Dzieje piśmiennictwa śląskiego. Do druku przygotowali Ludwik Bożek i Zdzisław Hierowski. Katowice 1965;
• Kazimierz Olszewski: Śląska kronika teatralna 1914-1922. Kraków 1922;
• Świętochłowickie pamiątki pióra. Pod red. dra Edwarda Brzozowskiego i Stefana Wajdy. Świętochłowice 1994, s. 45-55;