Fritz Thyssen
 Fritz Thyssen w 1928 | |
| Data i miejsce urodzenia |
9 listopada 1873 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
8 lutego 1951 |
| Zawód, zajęcie |
przemysłowiec |
| Małżeństwo | |
| Dzieci | |
Friedrich „Fritz” Thyssen (ur. 9 listopada 1873, zm. 8 lutego 1951) – niemiecki przemysłowiec, od 1926 dyrektor koncernu stalowego Thyssen AG (obecnie ThyssenKrupp), członek NSDAP oraz członek pruskiej Rady Państwa[1].
Czasy przedwojenne[edytuj | edytuj kod]
Thyssen był niemieckim nacjonalistą, który poparł narodowy socjalizm wierząc, że jest on zabezpieczeniem przed wybuchem rewolucji komunistycznej w Niemczech. Powojenni śledczy odkryli, że przekazał 650 000 reichmarek na rzecz prawicowych partii, głównie nazistów, chociaż sam Thyssen twierdził, że samej NSDAP darował 1 000 000 reichmarek[2]. W listopadzie 1932 r. Thyssen i Hjalmar Schacht byli głównymi organizatorami listu do prezydenta Paula von Hindenburga wzywającego go do mianowania Hitlera kanclerzem. Początkowo nie sprzeciwiał się dyskryminacji Żydów w życiu publicznym, lecz zmienił poglądy po pogromach w czasie nocy kryształowej w listopadzie 1938 roku. Od tego czasu krytykował politykę gospodarczą reżimu, który podporządkowywał całą gospodarkę zbrojeniu i przygotowaniom do wojny[3].
II wojna światowa[edytuj | edytuj kod]
Po wybuchu II wojny światowej, Thyssen emigrował wraz z rodziną do Szwajcarii, a następnie do Francji, skąd wysłał do Hermanna Göringa list protestacyjny w sprawie działań wojennych oraz gdzie, razem z Emery Revesem (Imre Révészem), rzekomo napisał książkę „I Paid Hitler” (w rzeczywistości napisał ją sam Reves na podstawie stenogramów wywiadów przeprowadzonych z Thyssenem, który nie autoryzował tekstu w całości i nie wyraził zgody na publikację), ujawniającą kulisy finansowania NSDAP przez niemieckich przedsiębiorców[4][1]. W tym samym czasie został pozbawiony obywatelstwa niemieckiego, usunięty z partii i Rady Państwa, a jego majątek skonfiskowano[4]. Po zajęciu Francji przez Niemcy został aresztowany i przetransportowany, najpierw do Hotelu Adlon w Berlinie[5], a następnie w 1943 r. do obozu koncentracyjnego Sachsenhausen. W lutym 1945 r. przeniesiony do KL Dachau[1], skąd pod koniec kwietnia został przeniesiony do Tyrolu jako zakładnik oddziału SS, z którego rąk uwolnili go żołnierze Wehrmachtu i przekazali amerykańskiej armii 4 maja 1945 roku.
Życie powojenne[edytuj | edytuj kod]
Po zakończeniu wojny, Thyssen był sądzony w procesach denazyfikacyjnych za przynależność do NSDAP oraz złe traktowanie swoich żydowskich pracowników przez jego firmy w latach 30. XX wieku. W dniu 2 października 1948 r. sąd skazał go na grzywnę w wysokości 15% jego majątku jako rekompensatę dla pracowników, którzy ucierpieli w wyniku jego polityki[1].
W styczniu 1950, wraz z żoną wyemigrowali do Buenos Aires, gdzie zmarł w następnym roku. Thyssen został pochowany w rodzinnym mauzoleum w Mülheim[6].
Kontrowersje[edytuj | edytuj kod]
W wydanej w 1944 roku książce Naziści schodzą do podziemia, Curt Riess przedstawia teorię, że ucieczka Thyssena do Francji stanowiła element planu partii nazistowskiej, mającego na celu podstawienie aliantom „opozycjonisty” – potencjalnego szefa nowego niemieckiego rządu, co stanowiłoby zabezpieczenie jej wpływów, gdyby inwazja na Francję zakończyła się porażką prowadzącą do odsunięcia od władzy ówczesnych oficjeli partyjnych[7].
Jako argument autor przytacza m.in. początkowo ekskluzywne warunki aresztu Thyssena, którego aresztowanie nastąpiło w okresie pisania książki przez Reissa[5].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d Thyssen Fritz, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2020-03-06].
- ↑ William L. Shirer: The Rise and Fall of the Third Reich. Simon & Schuster, 1990, s. 145. ISBN 0-671-72868-7.
- ↑ Richard J. Evans: The Third Reich in Power. 2005, s. 372. ISBN 978-0143037903.
- ↑ a b Riess 2015 ↓, s. 69.
- ↑ a b Riess 2015 ↓, s. 70.
- ↑ Find a Grave, Fritz Thyssen [online].
- ↑ Riess 2015 ↓, s. 70–71.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Curt Riess: Naziści schodzą do podziemia. Wydawnictwo Replika, 2015. ISBN 978-83-7674-475-9.