Przejdź do zawartości

Funkcjonalizm (filozofia)

Dodaj linki
Brak wersji przejrzanej
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Funkcjonalizm - w filozofii i kognitywistyce, stanowisko, które przypisać można już Arystotelesowi i Hobbesowi (maszyna myśląca), zastąpienie substancji funkcją w analizie filozoficznej propagował też niemiecki neokantysta, Ernst Cassirer. Zgodnie z tak rozumianym funkcjonalizmem, nasze umysły lepiej jest traktować nie jako materialne czy niematerialne organy czy rzeczy, ale jako zdolności, funkcje i sposoby, na jakie jesteśmy zorganizowani, aby funkcjonować w świecie (starożytna koncepcja funkcjonalizmu)[1].

Kluczową pomysłem współczesnej wersji tego stanowiska jest twierdzenie, że ludzie to komputery, które tylko za sprawą losu, zbudowane są z krwi i kości, a stany umysłowe człowieka są jego stanami obliczeniowymi (współczesna koncepcja funkcjonalizmu)[1].

Rozwinięcie

[edytuj | edytuj kod]

Współczesna wersja funkcjonalizmu głosi, że istotą stanów umysłowych jest funkcja, którą pełnią, a nie fizyczny materiał, który pozwala na wykonanie tej funkcji[2]. Funkcja jest tutaj rozumiana przyczynowo. Podstawowe terminy tego stanowiska to informacje wejściowe (input) i informacje wyjściowe (output), gdzie za pierwsze służą postrzeżenia, a za drugie efekty fizyczne sygnałów[2].

Funkcjonalizm wyrósł na krytyce behawioryzmu[3]. Pierwszymi proponentami funkcjonalizmu byli Wilfrid Sellars i Hilary Putnam. Według nich, aby opisać stan psychiczny wystarczy określić troiste jego uwarunkowanie: co jest jego typową przyczyną, jak wpływa na inne stany psychiczne i jakie pociąga skutki w zachowaniu. Według S.Blackbourna główną zaletą takiego funkcjonalistycznego opisu jest to, że doskonale odpowiada on sposobowi, w jaki poznajemy własne, jak i cudze stany mentalne, bo poznajemy je po wpływie jaki wywierają na zachowanie i inne stany psychiczne[4].

W klasycznym funkcjonalizmie (Hilary Putnam) opis stanów umysłowych opiera się na uniwersalnej maszynie Turinga[5]. Krytyka behawioryzmu pozwoliła wyodrębnić trzy główne argumenty na rzecz funkcjonalizmu. Po pierwsze, nie możemy twierdzić, że pewne odczucia są wprost powiązane z pewnymi rodzajami pobudzeń (ból żaby i ból człowieka to, co innego). Po drugie, można sobie wyobrazić istoty pozaziemskie o innej biologii. Po trzecie, można mówić o myśleniu w odniesieniu do komputerów[6].

Zdaniem M.Poręby Funkcjonalizm jest uważany za „główną ideologię” takich dziedzin jak cybernetyka, teoria informacji, czy kognitywistyka. Behawioryzm, poprzednik funkcjonalizmu, programowo abstrahował od „wnętrza”. Patrząc w ten sposób można rozumieć funkcjonalizm jako hasło, by prócz tego, co organizm lub układ robi, badać również to, co on wie (wiedza = wewnętrzna konfiguracja systemu)[7]. Taki funkcjonalistyczny paradygmat nauk o poznaniu wspiera wielu filozofów takich jak Jerry Fodor, Daniel Dennett, czy Patricia Churchland[8].

Teza o wielorakiej realizowalności

[edytuj | edytuj kod]

Teza głosi, że jeśli ten sam rodzaj stanu umysłowego może zostać zrealizowany przez różne rodzaje struktur fizycznych (ludzie, kosmici, roboty, ośmiornice) to nie możemy po prostu identyfikować rodzaju stanu umysłowego z określonym stanem fizycznym. Zatem należy interpretować rodzaje umysłowe jako własności funkcjonalne wyższego rzędu realizowane przez fizyczne realizatory niższego rzędu[9].

Teza o wielorakiej realizowalności uzasadnia autonomię psychologii jako dyscypliny, niezależnej do neurobiologii[10].

Odmiany funkcjonalizmu

[edytuj | edytuj kod]

Od lat 60. XX wieku powstało wiele odmian tego stanowiska. Wśród kluczowych wymienić można:

  1. Funkcjonalizm obliczeniowy (komputacjonalizm) – funkcją umysłu jest przetwarzanie informacji (obliczanie)[2];
  2. Funkcjonalizm biologiczny (teleofunkcjonalizm) – Ruth Millikan;
  3. Funkcjonalizm analityczny – David Kellogg Lewis.

Funkcjonalizm a badania nad sztuczną inteligencją

[edytuj | edytuj kod]

Funkcjonaliści zaczęli rozumieć umysł w oderwaniu od jego biologicznego podłoża[11] i zaczęli odwoływać się do pojęcia sztucznej inteligencji. Analizy funkcjonalistów miały doprowadzić do powstania systemów, które dzięki swojej strukturze wewnętrznej będą spełniać odpowiednią funkcję. Według wielu z nich każdy algorytm, który wystarcza do rekonstrukcji zachowania systemu zewnętrznego, wyjaśnia działanie tego systemu[12]

Tak rozumiany funkcjonalizm stanowi filozoficzne podstawy programu sztucznej inteligencji – maszyna może posiadać pewną myśl M, jeśli posiada stan, który odgrywa taką rolę funkcjonalną jak myśl M u nas. W podobny sposób możliwe są protezy układu nerwowego, o ile nie spowodują zmiany roli funkcjonalnych stanów na nich realizowanych. Slogan funkcjonalizmu brzmi: „umysł ma się tak do mózgu, jak software do hardware”[13].

Zarzuty wobec funkcjonalizmu

[edytuj | edytuj kod]

W literaturze filozoficznej podnosi się wiele argumentów przeciwko funkcjonalizmowi:

  1. chiński pokój Searle’a;-funcjonalizm opisuje mechanizmy na poziomie syntaktycznym, prawdziwe procesy umysłowe są semantyczne;
  2. problem ugruntowania symboli Harnada – w jaki sposób w systemie obliczeniowym można ugruntować symbole tj. nadać im znaczenie;
  3. argument enaktywistyczny – tylko systemy biologiczne powiązane ze środowiskiem mogą myśleć[14];
  4. szczodrość funkcjonalizmu – zbyt wiele rzeczy chciałby zaliczyć do rzeczy myślących[15]
  5. zaściankowość funkcjonalizmu – dostrzega podobieństwo psychiczne tylko tam, gdzie struktury przyczynowe są podobne do ludzkich[16];
  6. teoria identyczności typów – teza o wielorakiej realizowalności jest zbyt abstrakcyjna i ogólna oraz nie ma wiele empirycznych dowód jej istnienia; wielu filozofów uważa, że identyczność typów (ból żaby jest podobny do bólu człowieka) jest niezbędną heurystyką w badaniach w neuronaukach poznawczych[17];
  7. zarzut możliwej banalizacji każdego opisu w kategoriach funkcjonalnych (Godfrey-Smith): wszystko może okazać się takim lub owym układem funkcjonalnym, np. komputerem– istnieje dosyć prosty dowód, że dowolny otwarty układ fizyczny można opisać jako automat o skończonej liczbie stanów[18];
  8. sama abstrakcja nie wystarczy, materiał się liczy - do realizacji funkcji poznawczych ma znaczenie czy zachodzą one w mózgu, czy w komputerze[19].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b H. Putnam, Funkcjonalizm – kognitywistyka czy fantastyka naukowa, w: Miłkowski M., Poczobut R., Analityczna metafizyka umysłu, Wyd. IFIS PAN, 2008, 326.
  2. ↑ a b c M. Miłkowski, Sztuczna inteligencja i obliczeniowe teorie umysłu, w: Miłkowski M., Poczobut R.(red.) Przewodnik po filozofii umysłu, Wydawnictwo WAM s. 582.
  3. ↑ S.Blackburn, Funkcjonalizm, w: tegoż, Oksfordzki słownik filozoficzny, Książka i Wiedza, 1994, s. 132.
  4. ↑ S.Blackburn, Funkcjonalizm, w: tegoż, Oksfordzki słownik filozoficzny, Książka i Wiedza, 1994, s. 132.
  5. ↑ M. Miłkowski, Sztuczna inteligencja i obliczeniowe teorie umysłu, w: Miłkowski M., Poczobut R.(red.) Przewodnik po filozofii umysłu, Wydawnictwo WAM s. 583.
  6. ↑ Miłkowski M., Sztuczna inteligencja, w: Dziobkowski B., Hołówka J.(red.), Panorama współczesnej filozofii, PWN, 2017, s. 313.
  7. ↑ Poręba M., Pragmatyzm, czyli metafizyka, w: tegoż, Wolność i metafizyka, PWN, 2017, s. 136-137.
  8. ↑ Poręba M., Pragmatyzm, czyli metafizyka, w: tegoż, Wolność i metafizyka, PWN, 2017, s. 137.
  9. ↑ R. Poczobut, Relacje psychofizyczne, w: Miłkowski M., Poczobut R.(red.) Przewodnik po filozofii umysłu, Wydawnictwo WAM, s. 95.
  10. ↑ Miłkowski M., Sztuczna inteligencja, w: Dziobkowski B., Hołówka J.(red.), Panorama współczesnej filozofii, PWN, 2017, s. 313.
  11. ↑ Miłkowski M., Sztuczna inteligencja, w: Dziobkowski B., Hołówka J.(red.), Panorama współczesnej filozofii, PWN, 2017, s. 313.
  12. ↑ Miłkowski M., Sztuczna inteligencja, w: Dziobkowski B., Hołówka J.(red.), Panorama współczesnej filozofii, PWN, 2017, s. 315.
  13. ↑ Paprzycka K., Czy (powinniśmy uznać, że) wiedzielibyśmy wszystko o umyśle, gdybyśmy wiedzieli wszystko o mózgu? Spór o redukcjonizm i reduktywizm w filozofii umysłu, Nauka 2/28, s.115-128.
  14. ↑ Miłkowski M., Sztuczna inteligencja, w: Dziobkowski B., Hołówka J.(red.), Panorama współczesnej filozofii, PWN, 2017, s. 320.
  15. ↑ S.Blackburn, Funkcjonalizm, w: tegoż, Oksfordzki słownik filozoficzny, Książka i Wiedza, 1994, s. 132.
  16. ↑ S.Blackburn, Funkcjonalizm, w: tegoż, Oksfordzki słownik filozoficzny, Książka i Wiedza, 1994, s. 132.
  17. ↑ Miłkowski M., Sztuczna inteligencja, w: Dziobkowski B., Hołówka J.(red.), Panorama współczesnej filozofii, PWN, 2017, s. 314-315.
  18. ↑ Miłkowski M., Wyjaśnienie w kognitywistyce, Przegląd Filozoficzny – Nowa Seria R. 22: 2013, Nr 2 (86), ISSN 1230–1493 DOI: 10.2478/pfns-2013-0040
  19. ↑ Miłkowski M., Sztuczna inteligencja, w: Dziobkowski B., Hołówka J.(red.), Panorama współczesnej filozofii, PWN, 2017, s. 316.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Blackburn S., Funkcjonalizm, w: tegoż, Oksfordzki słownik filozoficzny, Książka i Wiedza, 1994.
  • Block, Ned (1978). Troubles with functionalism, Minnesota Studies in the Philosophy of Science 9:261-325.
  • Cao, R. Multiple realizability and the spirit of functionalism. Synthese 200, 506 (2022). https://doi.org/10.1007/s11229-022-03524-1
  • Churchland, Paul M. (2005). Functionalism at Forty: A Critical Retrospective. Journal of Philosophy 102 (1):33 - 50.
  • Churchland, P., 1981, “Eliminative Materialism and Propositional Attitudes”, Journal of Philosophy, 78: 67–90.
  • Fodor J. i N. Block, Czym nie są stany psychiczne, [w:] Filozofia umysłu, red. B. Chwedeńczuk, Spacja, Warszawa 1995, s. 59-82
  • Godfrey-Smith Peter (2008), Triviality Arguments against Functionalism, „Philosophical Studies” 145, 2, s. 273–295, DOI: 10.1007/s11098-008-9231-3
  • Hensel Witold M. (2011), Dwa funkcjonalizmy Hilary’ego Putnama, czyli kawałek historii z morałem, „Diametros” 29, s. 31–49.
  • Jarocki J., Gdzie jest mój umysł? Podręcznik nie tylko dla studentów, PWN, 2023.
  • Miłkowski M., Sztuczna inteligencja i obliczeniowe teorie umysłu, w: Miłkowski M., Poczobut R.(red.) Przewodnik po filozofii umysłu, Wydawnictwo WAM.
  • Miłkowski M., Wyjaśnienie w kognitywistyce, Przegląd Filozoficzny – Nowa Seria R. 22: 2013, Nr 2 (86), ISSN 1230–1493 DOI: 10.2478/pfns-2013-0040
  • Miłkowski M., Sztuczna inteligencja, w: Dziobkowski B., Hołówka J.(red.), Panorama współczesnej filozofii, PWN, 2017
  • Paprzycka K., Czy (powinniśmy uznać, że) wiedzielibyśmy wszystko o umyśle, gdybyśmy wiedzieli wszystko o mózgu? Spór o redukcjonizm i reduktywizm w filozofii umysłu, Nauka 2/28, s.115-128.
  • Poczobut R., Relacje psychofizyczne, w: Miłkowski M., Poczobut R.(red.) Przewodnik po filozofii umysłu, Wydawnictwo WAM.
  • Poręba M., Pragmatyzm, czyli metafizyka, w: tegoż, Wolność i metafizyka, PWN, 2017
  • Putnam H., Funkcjonalizm – kognitywistyka czy fantastyka naukowa?, w: Miłkowski M., Poczobut R., Analityczna metafizyka umysłu, Wyd. IFIS PAN
  • Shapiro, L. and T. Polger, 2012, “Identity, variability, and multiple realization in the special sciences”, in Gozzano and Hill 2002, 264–287.
  • Searle J.R., Umysły, mózgi i programy, [w:] Filozofia umysłu. Fragmenty filozofii analitycznej, red. B. Chwedeńczuk, Fundacja Aletheia - Wydawnictwo Spacja, Warszawa 1995, s. 301–324.
  • Turing A., Maszyny liczące a inteligencja, [w:] Filozofia umysłu, red. B. Chwedeńczuk, tłum. B. Chwedeńczuk, Aletheia, Warszawa 1995, s. 271–300.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Funkcjonalizm_(filozofia)”