Getto w Łunnie
| |
| Typ | |
|---|---|
| Odpowiedzialny | |
| Rozpoczęcie działalności |
2 listopada 1941(dts) |
| Zakończenie działalności |
5 grudnia 1942(dts) |
| Terytorium | |
| Miejsce | |
| Narodowość więźniów | |
| Liczba ofiar |
1549 |
Położenie na mapie Białorusi  | |
| 53,450000°N 24,266667°E/53,450000 24,266667 | |
Getto w Łunnie – getto żydowskie utworzone przez Niemców 2 listopada 1941 roku w Łunnie wzdłuż ulicy Wołpiańskiej aż do Woli, części Łunny.
Opis[edytuj | edytuj kod]
W lipcu 1941 roku Niemcy utworzyli w Łunnie judenrat. Przewodniczącym został Jaakow Welbel, który wcześniej kierował gminą żydowską miasteczka. Niemcy utworzyli również Żydowską Służbę Porządkową pod dowództwem Zelmana Sznuera[1]. W getcie zamknięto Żydów z Łunnej, Woli, Wołpy i okolicznych miejscowości. Komendantem został Niemiec Skidler.
Ze względu na to, że getto było położone po obu stronach drogi, obie części ogrodzono wysokim drewnianym płotem z drutem kolczastym i połączono prowizoryczną kładką przerzuconą nad ulicą. Z powodu dużej ilości Żydów zgromadzonych w getcie zabrakło odpowiedniej liczby domów. Mieszkano więc także w szopach, ziemiankach oraz budynku synagogi w Woli.
2 listopada 1942 roku 1549[2] Żydów z getta na wozach miejscowych chłopów wywieziono do obozu przejściowego Kiełbasino (niedaleko od Grodna)[3], by 5 grudnia w ramach „ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej” (Endlösung der Judenfrage) zaczęto przewozić koleją do obozu śmierci Auschwitz-Birkenau. 120 osób z transportu przydzielono m.in. do Sonderkommando, zajmującego się przewożeniem zwłok do krematoriów. W Sonderkommando Żydów z Łunny było więcej niż z jakiegokolwiek innego europejskiego miasta. 7 października wszczęli powstanie w obozie. Większość członków Sonderkommando zostało zabitych, wśród nich Załmen Gradowski[a] z Łunny, który spisywał obozowe wydarzenia[2].
Zgodnie z dokumentami zamordowano 1549 Żydów z getta w Łunnie[4]. Większość z nich została zabita przez Niemców po przybyciu do Auschwitz 8 grudnia 1942 roku[5].
Wspomnienia Załmena Gradowskiego, ukazały się pod tytułem Znajduję się w sercu piekła. Notatki więźnia Sonderkommando odnalezione w Auschwitz[6].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ na tej stronie http://albom.pl/ jego nazwisko zapisano jako Załmen Gradecki.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Getto w Łunnie | Wirtualny Sztetl [online], sztetl.org.pl [dostęp 2020-04-03].
- ↑ a b Łunna [online], Albom.pl [dostęp 2020-04-03] [zarchiwizowane z adresu 2015-10-22] (pol.).
- ↑ Motto obchodów / Auschwitz-Birkenau [online], www.auschwitz.org [dostęp 2020-04-03].
- ↑ S. Silwanowicz, Życie i tragedia ludności żydowskiej Łunny, [w:] Rocznik Grodzieński, Grodno 2008, nr 2, s. 98.
- ↑ Łunna – Karta Dziedzictwa Kulturowego – Shtetl Routes – Teatr NN [online], shtetlroutes.eu [dostęp 2020-04-03] (pol.).
- ↑ Księgarnia / Auschwitz-Birkenau [online], auschwitz.org [dostęp 2020-04-03].