Głaz narzutowy na placu Wolności w Raciborzu
 pomnik przyrody ustanowiony 10 czerwca 1960
| |
 Widok od strony ul. Wojska Polskiego | |
| Państwo | |
|---|---|
| Nazwa systematyczna | |
Położenie na mapie Raciborza  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu raciborskiego  | |
 50°05′37,45″N 18°12′53,65″E/50,093736 18,214903
| |
Głaz narzutowy na placu Wolności – pochodzący z epoki lodowcowej głaz narzutowy z granitu (z licznymi domieszkami), umiejscowiony na placu Wolności w Raciborzu. Jest największym spośród wszystkich głazów odnalezionych na terenie Kotliny Raciborskiej[1][2] i największym spośród głazów pomnikowych w województwie śląskim[3] oraz na całym Śląsku. W roku 1960 został ustanowiony pomnikiem przyrody.
Charakterystyka
[edytuj | edytuj kod]Jest to głaz granitowy składający się z czerwonego skalenia oraz kwarcu. Waży 42,5 t, jego objętość wynosi 16,5 m³, długość 3,25 m, a wysokość – 2,25 m[4][5][6]. Znajduje się na środku placu Wolności, na działce nr 843/175. Obok głazu przebiegają dwa szlaki turystyczne, żółty Szlak im. Polskich Szkół Mniejszościowych i czerwony Szlak Husarii Polskiej[2].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Głaz pochodzi ze Skandynawii i został przyniesiony do Kotliny Raciborskiej przez lodowiec w czasie zlodowacenia Sanu II[3]. Został odkryty w 1927 roku w piaskowni Karola Popelli w Wojnowicach[1][2][7]. W 1929 roku całkowicie go odsłonięto, a w roku 1934, za radą jednego z wojnowickich nauczycieli, Alfonsa Nentwiga, mimo olbrzymich rozmiarów i wagi, został przetransportowany do Raciborza na obecne miejsce, wówczas zwane placem Adolfa Polko (niem. Polkoplatz)[1]. Operacja przewiezienia głazu była w owym czasie sporym przedsięwzięciem. Podwozie, na którym przetransportowano głaz, zostało wypożyczone z fabryki dywanów w Kietrzu. Na podwoziu umieszczono z kolei specjalnie wyprodukowany na ten cel kocioł z firmy Siemens-Plania Werke (obecnie SGL Carbon, dawny ZEW S.A.). Do zamocowania obiektu użyto uchwytów i lin udostępnionych przez firmę Fröhlich, a raciborska kolej użyczyła szyn oraz podkładów kolejowych. Jako środka transportu użyto platformy ciągniętej przez dwie lokomobile parowe, wypożyczone przez hrabiego Lichnowskiego z Kuchelnej[5][6]. Na swoje miejsce dotarł ostatecznie 6 czerwca 1934 roku. Po ustawieniu go na miejscu otoczono go niewielkim murkiem, przegrodzonym tabliczkami z nazwiskami bojowników ruchu narodowo-socjalistycznego. Zastąpił stojącą wcześniej w tym miejscu pierwszą w historii Raciborza publiczną fontannę, ufundowaną przez Adolfa Polko. Uroczystej inauguracji dokonano 1 lipca 1934 roku[8]. Głaz miał być symbolem nowych czasów jako tysiącletnie monumentum ruchu narodowo-socjalistycznego[7]. W roku 1945 murek zlikwidowano[4][8].
Od 10 czerwca 1960 roku orzeczeniem nr 179 Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Opolu posiada status pomnika przyrody nieożywionej[9][10][11]. Ponowne orzeczenie o uznaniu głazu za pomnik przyrody wydał również w rozporządzeniu nr 21/05 z dnia 16 czerwca 2005 roku wojewoda śląski[12].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Grzegorz Wawoczny: Zabytki powiatu raciborskiego. s. 99.
- ↑ a b c Pieszo i rowerem po ziemi raciborskiej i opawskiej. s. 58.
- ↑ a b Z. Wieland: Pomniki przyrody nieożywionej. www.2007.przyroda.katowice.pl, 15 sierpnia 2004. [dostęp 2010-10-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-04-13)]. (pol.).
- ↑ a b Paweł Newerla: Dzieje Raciborza i jego dzielnic. s. 191.
- ↑ a b Grzegorz Wawoczny: Głaz narzutowy. [dostęp 2008-02-18].
- ↑ a b Grzegorz Wawoczny: Weekend w Bramie Morawskiej. s. 27.
- ↑ a b Iwona Baturo: Racibórz. Miasto na czasie. s. 50.
- ↑ a b Paweł Newerla: Opowieści o dawnym Raciborzu. s. 198.
- ↑ Jan Duda: Przyroda Powiatu Raciborskiego. www.powiatraciborski.pl, 28 lutego 2006. s. 21. [dostęp 2010-10-12]. (pol.).
- ↑ Rada Miasta ustanowiła pomniki przyrody. www.raciborz.com.pl, 2 grudnia 2008. [dostęp 2009-04-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-11-14)]. (pol.).
- ↑ Program ochrony środowiska Gminy Racibórz na lata 2004-2015. s. 35.
- ↑ Rozporządzenie Nr 21/05 Wojewody Śląskiego z dnia 16 czerwca 2005 r. w sprawie ustanowienia pomnika przyrody – głazu narzutowego, zlokalizowanego w miejscowości Racibórz. „Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego 2005”. s. 12142.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Grzegorz Wawoczny: Weekend w Bramie Morawskiej. Racibórz: Wydawnictwo i Agencja Informacyjna WAW, 2003. ISBN 83-917453-4-1. (pol.).
- Grzegorz Wawoczny: Zabytki powiatu raciborskiego. Racibórz: Wydawnictwo i Agencja Informacyjna WAW, 2007. ISBN 978-83-89802-36-1. (pol.).
- Paweł Newerla: Opowieści o dawnym Raciborzu. Racibórz: Towarzystwo Miłośników Ziemi Raciborskiej, 1995. ISBN 83-903389-4-1. (pol.).
- Paweł Newerla: Dzieje Raciborza i jego dzielnic. Racibórz: Wydawnictwo i Agencja Informacyjna WAW, 2008. ISBN 978-83-89802-73-6. (pol.).
- Rozporządzenie Nr 21/05 Wojewody Śląskiego z dnia 16 czerwca 2005 r. w sprawie ustanowienia pomnika przyrody – głazu narzutowego, zlokalizowanego w miejscowości Racibórz. „Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego 2005”. Nr 81, 27 czerwca 2005. Poligrafia Zakładu Obsługi Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego w Katowicach. ISSN 1643-2800. (pol.).
- Pieszo i rowerem po ziemi raciborskiej i opawskiej. Racibórz: Wydawnictwo i Agencja Informacyjna WAW, 2006. (pol. • cz.).
- Iwona Baturo: Racibórz. Miasto na czasie. Kraków: Amistad Sp. z o.o., 2009. ISBN 978-83-7560-058-2. (pol.).