Kietrz
50°04′45″N 18°00′32″E/50,079167 18,008889
| miasto w gminie miejsko-wiejskiej | |||||
 Kolumna maryjna na dawnym Rynku | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||
| Powiat | |||||
| Gmina | |||||
| Prawa miejskie |
przed 1321 (1321 r. – pierwsza zachowana wzmianka o Kietrzu jako mieście) | ||||
| Burmistrz |
Dorota Przysiężna - Bator | ||||
| Powierzchnia |
18,74 km² | ||||
| Populacja (30.06.2016) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
| Strefa numeracyjna |
(+48) 77 | ||||
| Kod pocztowy |
48-130 (UP Kietrz Śl.) | ||||
| Tablice rejestracyjne |
OGL | ||||
Położenie na mapie gminy Kietrz  | |||||
Położenie na mapie Polski  | |||||
Położenie na mapie województwa opolskiego  | |||||
Położenie na mapie powiatu głubczyckiego  | |||||
| 50°04′45″N 18°00′32″E/50,079167 18,008889
| |||||
| TERC (TERYT) |
1602044 | ||||
| SIMC |
0965602 | ||||
Urząd miejski ul. 3 Maja 148-130 Kietrz | |||||
| Strona internetowa | |||||
| BIP | |||||
Kietrz (niem. Katscher, cz. Ketř) – miasto w województwie opolskim, w powiecie głubczyckim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Kietrz, w południowej części Płaskowyżu Głubczyckiego, nad rzeką Troją (prawym dopływem Psiny w dorzeczu Odry).
Według danych z 31 grudnia 2014 miasto miało 6167 mieszkańców[2].
Położenie[edytuj | edytuj kod]
Według danych z 1 stycznia 2010 powierzchnia miasta wynosi 18,74 km²[3].
W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do poprzedniego województwa opolskiego.
Pod względem historycznym Kietrz leży na Morawach, a ściślej na obszarze morawskiej enklawy otoczonej terytorium Górnego Śląska, stanowiącej dawniej własność biskupstwa ołomunieckiego[4].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Osada słowiańska z XI wieku. Lokacji miasta dokonał w 1321 roku biskup Konrad z Ołomuńca[5].
W latach 1557–1877 Kietrz był własnością śląskiego rodu von Gaschin. Kietrz z okolicami stanowił od średniowiecza majątek biskupstwa ołomunieckiego, co czyniło z niego tzw. morawską enklawę na Śląsku. W XVIII wieku Kietrz podlegał inspekcji podatkowej w Prudniku[6]. Po I wojnie śląskiej od 1742 znalazł się w granicach Królestwa Prus i stał się głównym ośrodkiem kościelnego dystryktu kietrzańskiego formalnie podległego archidiecezji ołomunieckiej do 1972.
Jednym z głównych zajęć mieszkańców Kietrza było tkactwo. Znajdowała się tu filia zakładów włókienniczych Samuela Fränkla z siedzibą w Prudniku (późniejsze ZPB „Frotex”)[7]. W 1905 r. kierownictwo Królewskiej Szkoły Tkackiej w Kietrzu objął Richard Keilholz, który uruchomił tu m.in. tkalnię mechaniczną z maszyną żakardową oraz propagował produkcję dywanów typu „perskiego”. Po wybuchu I wojny światowej Keilholz zorganizował w Kietrzu system chałupniczych szwalni, szyjących bieliznę dla armii pruskiej[8]. Szkoła Tkacka działała w Kietrzu do 1935 r.
Podczas II wojny światowej w miejscowości od 1942 roku funkcjonował jeden z sieci niemieckich obozów koncentracyjnych przeznaczonych dla Polaków na Śląsku – Polenlager 92[9].
Zabytkowe centrum zostało spalone przez wojska radzieckie. Po II wojnie ruiny rozebrano, a odzyskaną cegłę wywieziono z miasta. Powojenny rozwój miasta ściśle związany był Fabryką Dywanów „Welur” i kombinatem rolnym.
Po 1945 r. ludność niemiecką, która pozostała w Kietrzu wysiedlono do Niemiec. W maju 1946 administracyjnie zatwierdzono obecną nazwę[10].
W latach 1945–1991 stacjonowała tu strażnica Wojsk Ochrony Pogranicza. Z dniem 16 maja 1991 roku strażnica została przejęta przez Straż Graniczną i funkcjonowała do 30 czerwca 2006 r., kiedy to została rozformowania.
Demografia[edytuj | edytuj kod]
Kietrz podlega pod Urząd Statystyczny w Opolu, oddział w Prudniku[11].
- Piramida wieku mieszkańców Kietrza w 2014 roku[1].
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
Obecnie w centrum dominuje zabudowa współczesna. Zachowało się też kilka kamienic i barokowe figury na rynku.
Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[12]:
- Stare Miasto, wypisane z księgi rejestru
- kościół par. pw. św. Tomasza, barokowy z XVI-XVIII w., wypisany z księgi rejestru
- kościół klasztorny franciszkanek pw. Trzech Króli, ul. Raciborska 81, wybudowany w latach 1928–29
- kaplica cmentarna pw. Świętego Krzyża, wybudowana w 1783 r., połowie XIX w.
- plebania, obecnie dom mieszkalny, ul. Kościelna 6, wybudowany w XVIII wieku
- ruiny zamku-pałacu, z XVI w.-XIX wieku
- zagroda, ul. Górska 2, wybudowany ok. 1800 r.
- dom
- ogrodzenie z bramą i furtą, nie istnieje
- dom, ul. Górska 6, wybudowany w 1728 r.
- dom, ul. Górska 16, z pocz. XIX w., nie istnieje
- dom zagroda, ul. Górska 32, wybudowany na początku XIX w.
- dom zagroda, ul. Górska 40, wybudowany na początku XIX w.
- dom
- spichrz, nie istnieje
- ogrodzenie z bramą i dwie furty, nie istnieje
inne zabytki:
Gospodarka[edytuj | edytuj kod]
W Kietrzu działa Kombinat Rolny „Kietrz” Sp. z o.o, jednoosobowa spółka Skarbu Państwa, będąca następcą Kombinatu Państwowych Gospodarstw Rolnych „Kietrz”. Kombinat o powierzchni 9002 ha, zatrudniający ponad 300 osób jest często potocznie określany mianem ostatniego polskiego PGR-u – jedynego, który działa mimo przejścia przez nakazaną ustawowo likwidację[13].
W Kietrzu planowana była w latach 2009-2011 budowa biogazowni o mocy 2 MW kosztem 40 mln zł, jednak w 2012 odstąpiono od tych planów wskutek sprzeciwu mieszkańców[14].
Wspólnoty wyznaniowe[edytuj | edytuj kod]
- Kościół rzymskokatolicki:
- Kościół Zielonoświątkowy:
- Zbór „Betlejem”[15]
- Świadkowie Jehowy:
- zbór, Sala Królestwa[16].
Sport[edytuj | edytuj kod]
W Kietrzu istnieje drużyna piłkarska Włókniarz Kietrz, która grała w sezonach 1999/2000, 2000/2001 oraz 2001/2002 w 2. (obecnie 1.) lidze polskiej.
14 marca 2011 roku została otwarta kryta pływalnia przy Zespole Szkół w Kietrzu[potrzebny przypis]
Transport[edytuj | edytuj kod]
Przez miasto przebiegają dwie drogi wojewódzkie:
Do 21 grudnia 2007 roku w miejscowości funkcjonowało Przejście graniczne Kietrz - Třebom.
Miasto Kietrz jest udziałowcem Powiatowo-Gminnego Związku Transportu „Pogranicze”, który organizuje publiczne przewozy pasażerskie w powiatach prudnickim i głubczyckim[17].
Współpraca partnerska[edytuj | edytuj kod]
Miastami partnerskimi są:
- Bílovec, Czechy – od 8 czerwca 2001 r.[18]
- Tyśmienica, Ukraina
Osoby związane z Kietrzem[edytuj | edytuj kod]
- W Kietrzu wychowywała się Olga Tokarczuk, laureatka Nagrody Nobla w dziedzinie literatury za rok 2018.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Kietrz w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2016-01-11] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2014 r.). Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2015-05-01. ISSN 2083-3342.
- ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2013 r.. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2013-07-26. ISSN 1505-5507.
- ↑ Kazimierz Orzechowski: Historia ustroju Śląska, 1202–1740. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2005, s. 231. ISBN 83-229-2654-5. (pol.).
- ↑ Na Ziemi Ojców, Rocznik Ziem Zachodnich i Północnych, 1962, Towarzystwo Rozwoju Ziem Zachodnich, s. 199
- ↑ Historia Powiatu Prudnickiego - Starostwo Powiatowe w Prudniku, www.powiatprudnicki.pl [dostęp 2020-11-09] [zarchiwizowane z adresu 2020-11-16].
- ↑ Zakłady Tkackie „Fränkel” w Prudniku [dostęp 2021-06-05] [zarchiwizowane z adresu 2018-10-23].
- ↑ Syniawa Mirosław: Richard Keilholz, w: „Przyroda Górnego Śląska” nr 57 jesień 2009, s. 13–15
- ↑ Roman Z. Hrabar, Niemieckie obozy dla Polaków na Śląsku w czasie II wojny światowej „Polenlager”, Śląski Instytut Naukowy w Katowicach, Wydawnictwo „Śląsk”, 1972
- ↑ Zarządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 7 maja 1946 r. (M.P. z 1946 r. nr 44, poz. 85).
- ↑ Czy wiesz, że..., [w:] Andrzej Dereń, Polska bardziej polska, „Tygodnik Prudnicki”, 49 (732), Prudnik: Spółka Wydawnicza ANEKS, 8 grudnia 2004, ISSN 1231-904X.
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. opolskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 27. [dostęp 2012-11-30].
- ↑ Ostatni PGR dumą polskiego rolnictwa. [dostęp 2014-06-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-06-12)].
- ↑ Kietrz. Biogazowni nie będzie. nto.pl, 2012-11-29. [dostęp 2019-10-10].
- ↑ Znajdź Kościół, kz.pl [dostęp 2023-08-07].
- ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2014-06-04].
- ↑ Samorządowcy podzielili między siebie funkcje w związku celowym, obejmującym przygraniczne powiaty
- ↑ Partnerstwo Gmin. Urząd Miejski w Kietrzu. [dostęp 2010-11-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-03-28)].
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Kietrz, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 52.
| Miasta na prawach powiatu | |
|---|---|
| Miasta powiatowe | |
| Miasta gminne |
- Siedziba gminy: Kietrz
| Miasto | |
|---|---|
| Wsie (ich części) | |
| Osady |
