Kietrz
miasto w gminie miejsko-wiejskiej | |||||
Kolumna maryjna na dawnym Rynku | |||||
| |||||
Państwo | |||||
---|---|---|---|---|---|
Województwo | |||||
Powiat | |||||
Gmina | |||||
Prawa miejskie |
przed 1321 (1321 r. – pierwsza zachowana wzmianka o Kietrzu jako mieście) | ||||
Burmistrz |
Dorota Przysiężna - Bator | ||||
Powierzchnia |
18,74 km² | ||||
Populacja (30.06.2016) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
Strefa numeracyjna |
(+48) 77 | ||||
Kod pocztowy |
48-130 (UP Kietrz Śl.) | ||||
Tablice rejestracyjne |
OGL | ||||
Położenie na mapie gminy Kietrz | |||||
Położenie na mapie Polski | |||||
Położenie na mapie województwa opolskiego | |||||
Położenie na mapie powiatu głubczyckiego | |||||
50°04′45″N 18°00′32″E/50,079167 18,008889 | |||||
TERC (TERYT) |
1602044 | ||||
SIMC |
0965602 | ||||
Urząd miejski ul. 3 Maja 148-130 Kietrz | |||||
Strona internetowa | |||||
BIP |
Kietrz (niem. Katscher, cz. Ketř) – miasto w województwie opolskim, w powiecie głubczyckim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Kietrz, w południowej części Płaskowyżu Głubczyckiego, nad rzeką Troją (prawym dopływem Psiny w dorzeczu Odry).
Według danych z 31 grudnia 2014 miasto miało 6167 mieszkańców[2].
Położenie
[edytuj | edytuj kod]Według danych z 1 stycznia 2010 powierzchnia miasta wynosi 18,74 km²[3].
W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do poprzedniego województwa opolskiego.
Pod względem historycznym Kietrz leży na Morawach, a ściślej na obszarze morawskiej enklawy otoczonej terytorium Górnego Śląska, stanowiącej dawniej własność biskupstwa ołomunieckiego[4].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Osada słowiańska z XI wieku. Lokacji miasta dokonał w 1321 roku biskup Konrad z Ołomuńca[5].
W latach 1557–1877 Kietrz był własnością śląskiego rodu von Gaschin. Kietrz z okolicami stanowił od średniowiecza majątek biskupstwa ołomunieckiego, co czyniło z niego tzw. morawską enklawę na Śląsku. W XVIII wieku Kietrz podlegał inspekcji podatkowej w Prudniku[6]. Po I wojnie śląskiej od 1742 znalazł się w granicach Królestwa Prus i stał się głównym ośrodkiem kościelnego dystryktu kietrzańskiego formalnie podległego archidiecezji ołomunieckiej do 1972.
Jednym z głównych zajęć mieszkańców Kietrza było tkactwo. W 1848 fabryka włókiennicza Samuela Fränkla z siedzibą w Prudniku (późniejsze Zakłady Przemysłu Bawełnianego „Frotex”) otworzyła w Kietrzu swoją filialną tkalnię. W latach 70. XIX wieku chałupnicy z Kietrza wchodzili w skład prudnickiej spółki komandytowej, założonej przez Fränkla[7]. W 1905 r. kierownictwo Królewskiej Szkoły Tkackiej w Kietrzu objął Richard Keilholz, który uruchomił tu m.in. tkalnię mechaniczną z maszyną żakardową oraz propagował produkcję dywanów typu „perskiego”. Po wybuchu I wojny światowej Keilholz zorganizował w Kietrzu system chałupniczych szwalni, szyjących bieliznę dla armii pruskiej[8]. Szkoła Tkacka działała w Kietrzu do 1935 r. Nie powiodła się próba stworzenia podlegającej pod fabrykę w Prudniku przędzalni lnianej przy fabryce dywanów w Kietrzu[7].
Podczas II wojny światowej w miejscowości od 1942 roku funkcjonował jeden z sieci niemieckich obozów koncentracyjnych przeznaczonych dla Polaków na Śląsku – Polenlager 92[9].
Zabytkowe centrum zostało spalone przez wojska radzieckie. Po II wojnie ruiny rozebrano, a odzyskaną cegłę wywieziono z miasta. Powojenny rozwój miasta ściśle związany był Fabryką Dywanów „Welur” i kombinatem rolnym.
Po 1945 r. ludność niemiecką, która pozostała w Kietrzu wysiedlono do Niemiec. W maju 1946 administracyjnie zatwierdzono obecną nazwę[10].
W latach 1945–1991 stacjonowała tu strażnica Wojsk Ochrony Pogranicza. Z dniem 16 maja 1991 roku strażnica została przejęta przez Straż Graniczną i funkcjonowała do 30 czerwca 2006 r., kiedy to została rozformowania.
Demografia
[edytuj | edytuj kod]Kietrz podlega pod Urząd Statystyczny w Opolu, oddział w Prudniku[11].
- Piramida wieku mieszkańców Kietrza w 2014 roku[1].
Zabytki
[edytuj | edytuj kod]Obecnie w centrum dominuje zabudowa współczesna. Zachowało się też kilka kamienic i barokowe figury na rynku.
Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[12]:
- Stare Miasto (wypisane z księgi rejestru)
- kościół par. pw. św. Tomasza, barokowy z XVI-XVIII w. (wypisany z księgi rejestru)
- kościół klasztorny franciszkanek pw. Trzech Króli, ul. Raciborska 81, wybudowany w latach 1928–29
- kaplica cmentarna pw. Świętego Krzyża, wybudowana w 1783 r., połowie XIX w.
- plebania, obecnie dom mieszkalny, ul. Kościelna 6, wybudowany w XVIII wieku
- ruiny zamku-pałacu, z XVI w.-XIX wieku
- zagroda, ul. Górska 2, wybudowany ok. 1800 r.
- dom
- ogrodzenie z bramą i furtą (nie istnieje)
- dom, ul. Górska 6, wybudowany w 1728 r.
- dom, ul. Górska 16, z pocz. XIX w. (nie istnieje)
- dom zagroda, ul. Górska 32, wybudowany na początku XIX w.
- dom zagroda, ul. Górska 40, wybudowany na początku XIX w.
- dom
- spichrz (nie istnieje)
- ogrodzenie z bramą i dwie furty (nie istnieje)
inne zabytki:
Gospodarka
[edytuj | edytuj kod]W Kietrzu działa Kombinat Rolny „Kietrz” Sp. z o.o, jednoosobowa spółka Skarbu Państwa, będąca następcą Kombinatu Państwowych Gospodarstw Rolnych „Kietrz”. Kombinat o powierzchni 9002 ha, zatrudniający ponad 300 osób jest często potocznie określany mianem ostatniego polskiego PGR-u – jedynego, który działa mimo przejścia przez nakazaną ustawowo likwidację[13].
W Kietrzu planowana była w latach 2009-2011 budowa biogazowni o mocy 2 MW kosztem 40 mln zł, jednak w 2012 odstąpiono od tych planów wskutek sprzeciwu mieszkańców[14].
Wspólnoty wyznaniowe
[edytuj | edytuj kod]- Kościół rzymskokatolicki:
- Kościół Zielonoświątkowy:
- Zbór „Betlejem”[15]
- Świadkowie Jehowy:
- zbór, Sala Królestwa[16].
Sport
[edytuj | edytuj kod]W Kietrzu istnieje drużyna piłkarska Włókniarz Kietrz, która grała w sezonach 1999/2000, 2000/2001 oraz 2001/2002 w 2. (obecnie 1.) lidze polskiej.[potrzebny przypis]
Transport
[edytuj | edytuj kod]Przez miasto przebiegają dwie drogi wojewódzkie:
Do 21 grudnia 2007 roku w miejscowości funkcjonowało Przejście graniczne Kietrz - Třebom.
Miasto Kietrz jest udziałowcem Powiatowo-Gminnego Związku Transportu „Pogranicze”, który organizuje publiczne przewozy pasażerskie w powiatach prudnickim i głubczyckim[17].
Współpraca partnerska
[edytuj | edytuj kod]Miastami partnerskimi są:
- Bílovec, Czechy – od 8 czerwca 2001 r.[18]
- Tyśmienica, Ukraina
Osoby związane z Kietrzem
[edytuj | edytuj kod]- W Kietrzu wychowywała się Olga Tokarczuk, laureatka Nagrody Nobla w dziedzinie literatury za rok 2018.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Kietrz w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-11] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2014 r.). Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2015-05-01. ISSN 2083-3342.
- ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2013 r.. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2013-07-26. ISSN 1505-5507.
- ↑ Kazimierz Orzechowski: Historia ustroju Śląska, 1202–1740. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2005, s. 231. ISBN 83-229-2654-5. (pol.).
- ↑ Na Ziemi Ojców, Rocznik Ziem Zachodnich i Północnych, 1962, Towarzystwo Rozwoju Ziem Zachodnich, s. 199
- ↑ Historia Powiatu Prudnickiego - Starostwo Powiatowe w Prudniku [online], www.powiatprudnicki.pl [dostęp 2020-11-09] [zarchiwizowane z adresu 2020-11-16] .
- ↑ a b Maciej Dobrzański , Nie tylko Prudnik. O filiach i przedstawicielstwach S. Fränkel [online], Prudnik24, 18 grudnia 2021 [dostęp 2024-08-26] (pol.).
- ↑ Syniawa Mirosław: Richard Keilholz, w: „Przyroda Górnego Śląska” nr 57 jesień 2009, s. 13–15
- ↑ Roman Z. Hrabar, Niemieckie obozy dla Polaków na Śląsku w czasie II wojny światowej „Polenlager”, Śląski Instytut Naukowy w Katowicach, Wydawnictwo „Śląsk”, 1972
- ↑ Zarządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 7 maja 1946 r. (M.P. z 1946 r. nr 44, poz. 85).
- ↑ Czy wiesz, że..., [w:] Andrzej Dereń, Polska bardziej polska, „Tygodnik Prudnicki”, 49 (732), Prudnik: Spółka Wydawnicza ANEKS, 8 grudnia 2004, ISSN 1231-904X .
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo opolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 23 lipca 2024, s. 28 .
- ↑ Ostatni PGR dumą polskiego rolnictwa. [dostęp 2014-06-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-06-12)].
- ↑ Kietrz. Biogazowni nie będzie. nto.pl, 2012-11-29. [dostęp 2019-10-10].
- ↑ Znajdź Kościół [online], kz.pl [dostęp 2023-08-07] .
- ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2014-06-04] .
- ↑ Samorządowcy podzielili między siebie funkcje w związku celowym, obejmującym przygraniczne powiaty
- ↑ Partnerstwo Gmin. Urząd Miejski w Kietrzu. [dostęp 2010-11-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-03-28)].
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Kietrz, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 52 .