Helena Štáchová
| |
| Data i miejsce urodzenia |
18 listopada 1944 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
22 marca 2017 |
| Zawód |
lalkarka, scenarzystka, reżyserka, aktorka głosowa |
Helena Štáchová (ur. 18 listopada 1944 w Pradze[1], zm. 22 marca 2017 tamże[2]) – czeska lalkarka, scenarzystka, reżyserka i aktorka głosowa[3].
Od 1996 roku była dyrektorem Teatru Spejbla i Hurvínka (Divadlo Spejbla a Hurvínka). Użyczyła głosu Lisie Simpson z serialu Simpsonowie[3].
W 2013 roku otrzymała nagrodę Talii (Cena Thálie)[2].
Kariera
[edytuj | edytuj kod]Urodziła się 18 listopada 1944 roku. Ojciec był inżynierem, grał na altówce, matka była profesorką, rysowała i pisała scenariusze literackie. Brat został weterynarzem[4]. Po maturze została przyjęta na wydział pedagogiczny na kierunek literatura i wychowanie plastyczne, ale nie podjęła studiów. Jako nowicjuszka szybko trafiła do Teatru Spejbla i Hurvínka (S+H), po roku rozpoczęła studia na Wydziale Teatralnym Akademii Sztuk Scenicznych, a po ich ukończeniu w 1966 roku w wieku 22 lat została stałym członkiem teatru[4][5].
W 1967 roku przejęła po Boženie Welekovej lalkę Mánički i stała się jej wyłączną interpretatorką, będąc trzecią w tej roli. Jako pierwsza dołączyła do tradycji, zapoczątkowanej przez Miloša Kirschnera w teatrze Spejbla i Hurvínka, ucząc się swojej roli w języku kraju, w którym teatr występował za granicą. W 1971 roku specjalnie dla niej stworzono rolę „bábinky” Mánički, pani Kateřiny Hovorkovej, która stała się czwartą główną postacią teatru Spejbla[5].
Dla teatru później zaczęła pisać i reżyserować sztuki, razem z Kirschnerem stworzyła również wiele płyt gramofonowych, programów radiowych, książek itp. Jako pierwsza nagrała w 1969 roku dla Supraphonu scenkę Hurvínkovi k narozeninám[6]. Po śmierci Kirschnera kontynuowała nagrywanie z kolegą Martinem Kláskiem[5]. Nagrania Teatru S+H zdobyły w ciągu lat 33 złote, 25 platynowych i jedną diamentową płytę[6].
Od 1 stycznia 1995 roku Teatr S+H przeniósł się z ulicy Římskiej na Vinohradach do nowego budynku w Dejvicach[4]. Po śmierci dyrektora i swojego męża Miloša Kirschnera w 1996 roku sama została dyrektorem teatru[7]. W sierpniu 2008 roku wygrała dla teatru ośmioletni proces sądowy z miastem Pilzno o prawa do postaci Spejbla i Hurvínka[4][5].
Štáchová działała również poza teatrem, w telewizji, dubbingu i radiu. Użyczyła swojego głosu np. Lisie Simpson z animowanej rodziny Simpsonów (w tej roli po jej śmierci zastąpiła ją Ivana Korolová[8]), dubbingowała również Miszę Kuleczkę[5]. Przez pewien czas uczyła na DAMU[4]. Pisała scenariusze telewizyjne i radiowe, sztuki dla dzieci i dorosłych, sama je również reżyserowała i pełniła funkcję dramaturga w Teatrze S+H[5]. Łącznie napisała 9 książek i 54 scenariusze, 7 sztuk dla dorosłych i 9 dla dzieci[6].
W 2013 roku odebrała dla Teatru S+H nagrodę Thálie, w tym samym roku otrzymała Złoty Wawrzynowy Order Izby Gospodarczej[5]. W kwietniu 2016 roku z okazji 90. urodzin Hurvínka odebrała z rąk Jiříego Hromady certyfikat honorowego członkostwa w Herecká asociace (Stowarzyszeniu Aktorów).[9][10]
Zmarła w wieku 72 lat w nocy z wtorku na środę 21–22 marca 2017 roku[5][11]. Przed śmiercią zdążyła ukończyć film animowany Hurvínek a kouzelné muzeum[12]. W 2018 roku Praga 6 przyznała jej Honorowe Obywatelstwo in memoriam[13]. Jest pochowana na Cmentarzu Olszańskim wraz ze swoim mężem Milošem Kirschnerem.
Życie prywatne
[edytuj | edytuj kod]
Mężem Heleny Štáchovej w 1972 roku został jej starszy o 16 lat kolega i dyrektor Teatru Spejbla i Hurvínka, Miloš Kirschner (1927–1996)[4]. Mieli troje dzieci, pierwsza córka Helena zmarła jednak dzień po narodzinach[4]. Następnie urodziła się córka Denisa i dwa lata później syn Miloš[14].
W 1984 roku Helena Štáchová miała bardzo poważny wypadek samochodowy, w wyniku którego straciła część twarzy i przeszła wiele ratujących życie operacji. W 2004 roku po raz pierwszy zdiagnozowano u niej chłoniaka, a swoje doświadczenia z leczeniem opisała w książce Život na nitích (Życie na nitkach) wydanej w 2005 roku[4].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Zemřela Helena Štáchová. Mezinárodní loutkařská unie, 2017-03-22. [dostęp 2021-06-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-06-29)]. (cz.).
- ↑ a b Helena Štáchová. Encyklopedie Prahy 2, 2018-07-26. [dostęp 2021-06-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-06-29)]. (cz.).
- ↑ a b Kdybys věděla, kolik lidí přišlo. Na loučení se Štáchovou zahrál Šporcl. iDNES.cz, 2017-03-30. [dostęp 2021-06-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-06-29)]. (cz.).
- ↑ a b c d e f g h Helena Štáchová: Cíleně se raduji z každé chvíle znovu darovaného života - Novinky [online], www.novinky.cz, 25 listopada 2011 [dostęp 2024-06-24] (cz.).
- ↑ a b c d e f g h Zemřela Helena Štáchová. Namluvila Máničku i Lízu Simpsonovou | Lidé [online], Lidovky.cz, 22 marca 2017 [dostęp 2024-06-24] (cz.).
- ↑ a b c Zemřela loutkoherečka Helena Štáchová, ředitelka Divadla Spejbla a Hurvínka. Bylo jí 72 let | Aktuálně.cz [online], Aktuálně.cz - Víte, co se právě děje, 22 marca 2017 [dostęp 2024-06-24] (cz.).
- ↑ Jakub D. Kočí, zena-in.cz [online], 24 czerwca 2024 [zarchiwizowane z adresu 2016-07-02] (cz.).
- ↑ Mirka Spáčilová, Lízu v Simpsonových po zesnulé Štáchové přebere Ivana Korolová [online], iDNES.cz, 22 marca 2017 [dostęp 2024-06-24] (cz.).
- ↑ TYDEN, z, z (ilustr.), Devadesátiletý Hurvínek přivítá spoustu gratulantů [online], TÝDEN.cz, 21 kwietnia 2016 [dostęp 2024-06-24] (cz.).
- ↑ Mirka Spáčilová, Tomáš Šťástka ČTK, Zemřela Helena Štáchová, hlas Máničky a Lízy Simpsonové [online], iDNES.cz, 22 marca 2017 [dostęp 2024-06-24] (cz.).
- ↑ Facebook [online], www.facebook.com [dostęp 2024-06-24] (cz.).
- ↑ www.irozhlas.cz [online] (cz.).
- ↑ praha6.cz [online], 24 czerwca 2024 [zarchiwizowane z adresu 2004-05-12] (cz.).
- ↑ Zemřela Helena Štáchová - Novinky [online], www.novinky.cz, 22 marca 2017 [dostęp 2024-06-24] (cz.).