Huemal

Huemal
	Hippocamelus
	Leuckart, 1816
	; Huemal chilijski (H. bisulcus)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	parzystokopytne
Podrząd	przeżuwacze
Infrarząd	Pecora
Rodzina	jeleniowate
Podrodzina	sarny
Plemię	Odocoileini
Rodzaj	huemal
	Typ nomenklatoryczny
	Hippocamelus dubius Leuckart, 1816 (= Equus bisulcus G.I. Molina, 1792)
Synonimy
	Cervequus Lesson, 1842; Furcifer J.A. Wagner, 1844; Anomolocera J.E. Gray, 1869; Xenelaphus J.E. Gray, 1870; Huamela J.E. Gray, 1872; Creagroceros Fitzinger, 1874;
	Cervequus Lesson, 1842; Furcifer J.A. Wagner, 1844; Anomolocera J.E. Gray, 1869; Xenelaphus J.E. Gray, 1870; Huamela J.E. Gray, 1872; Creagroceros Fitzinger, 1874;
Gatunki
	3 gatunki (w tym 1 wymarły) – zobacz opis w tekście
	3 gatunki (w tym 1 wymarły) – zobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Huemal^[8] (Hippocamelus) – rodzaj ssaków z podrodziny saren (Capreolinae) w obrębie rodziny jeleniowatych (Cervidae).

Zasięg występowania

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Ameryce Południowej^[9]^[10]^[11].

Morfologia

Długość ciała 140–195 cm, długość ogona 12–15 cm, wysokość w kłębie samic 70–85 cm, samców 75–90 cm; masa ciała samic 45–70 kg, samców 55–75 kg^[10]^[12]. Huemale wyróżniają się krótkimi kończynami i bardzo długimi uszami. Poroża są słabo rozgałęzione o długości 22–25 cm^[10].

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1816 roku niemiecki lekarz i przyrodnik Friedrich Sigismund Leuckart w publikacji swojego autorstwa dotyczącej nowego gatunku jelenia^[1]. Na gatunek typowy Leuckart wyznaczył (oznaczenie monotypowe) huemala chilijskiego (H. bisulcus).

Etymologia

Hippocamelus: gr. ίππος íppos ‘koń’; καμήλος kamēlos ‘wielbłąd’^[13].
Cervequus: łac. cervus ‘jeleń’; equus, equi ‘koń’^[14]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Cervus (Cervequus) andicus Lesson, 1842 (= Equus bisulcus Molina, 1792).
Furcifer: łac. furcifer ‘uchwyt na widły’, od furca ‘widły z dwoma ostrzami’, od ferre ‘pielęgnować’; -fera ‘noszący’, od ferre ‘nosić, przynosić’^[15]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Cervus antisensis d’Orbigny, 1834.
Anomolocera: gr. ανωμαλος anōmalos ‘nierówny, dziwny’, od negatywnego przedrostka αν- an-; ομαλος omalos ‘równy’; κερας keras, κερατος keratos ‘róg’^[16]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Anomalocera huamel J.E. Gray, 1869 (= Cervus antisensis d’Orbigny, 1834).
Xenelaphus: gr. ξενος xenos ‘obcy, dziwny’; ελαφος elaphos ‘jeleń’^[17].
Huamela: araukańska nazwa guamul, guemul, huamul lub huamel dla huemala^[18]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Capreolus leucotis J.E. Gray, 1849 (= Cervus antisensis d’Orbigny, 1834).
Creagroceros: gr. κρεαγρα kreagra „hak do mięsa, hak”, od κρεας kreas, κρεως kreōs „mięso”; κερας keras, κερατος keratos „róg”^[19].

Podział systematyczny

Do rodzaju należą następujące występujące współcześnie gatunki^[20]^[12]^[9]:

Grafika	Gatunek	Autor i rok opisu	Nazwa zwyczajowa^[8]	Podgatunki^[10]^[9]^[12]	Rozmieszczenie geograficzne^[10]^[9]^[12]	Podstawowe wymiary^[10]^[12]^[d]	Status IUCN^[21]
	Hippocamelus antisensis	(d’Orbigny, 1834)	huemal peruwiański	gatunek monotypowy	Andy w Peru, Boliwii, północnym Chile i północno-zachodniej Argentynie	DC: 140–150 cm DO: 11–12 cm MC: 45–60 kg	VU
	Hippocamelus bisulcus	(G.I. Molina, 1792)	huemal chilijski	gatunek monotypowy	Andy w południowym Chile i południowej Argentynie	DC: 155–165 cm DO: 13–15 cm MC: 60–75 kg	EN

Kategorie IUCN: VU – gatunek narażony, EN – gatunek zagrożony.

Opisano również wymarły gatunek z fanerozoiku dzisiejszej Argentyny^[22]:

Hippocamelus sulcatus (Ameghino, 1888)

Uwagi

↑ Młodszy homonim Furcifer Fitzinger, 1843 (Sauropsida).
↑ Nowa nazwa dla Anomolocera J.E. Gray, 1869, ponieważ Gray uważał, że nazwa ta jest zajęta przez Anomalocera Templeton, 1838 (Crustacea).
↑ Nowa nazwa dla Furcifer Wagner, 1844.
↑ DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

Przypisy

↑ ^a ^b F.S. Leuckart: Dissertatiuncula Inauguralis de Equo Bisulco Molinae. Göttingen: 1816, s. 24. (łac.).
↑ R.-P. Lesson: Nouveau tableau du règne animal: mammifères. Paris: A. Bertrand, 1842, s. 173. (fr.).
↑ J.A. Wagner: Supplementband. W: J.Ch.D. von Schreber: Die Säugthiere in Abbildungen nach der Natur, mit Beschreibungen. Cz. 4: Die Nager (zweiter Abschnitt), Bahnlücker, Einhufer, Dickhäuter und Wiederkäuer. Erlangen: Expedition des Schreber’schen säugthier- und des Esper’schen Schmetterlingswerkes, 1844, s. 384. (niem.).
↑ J.E. Gray. A new deer from Chili. „Scientific Opinion”. 2, s. 386, 1869. (ang.).
↑ J.E. Gray. On the Guemul, or Roebuck of Southern Peru. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1869, s. 498, 1869. (ang.).
↑ J.E. Gray. On the Guémul (Huamela leucotis). „The Annals and Magazine of Natural History”. Fourth series. 10, s. 445, 1872. (ang.).
↑ L.J.F.J. Fitzinger. Die Gattungen der Familie der Hirsche (Cervi) nach ihrer natürlichen Verwandtschaft. „Sitzungsberichte der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften. Mathematisch-Naturwissenschaftliche Classe”. 68 (1), s. 348, 1874. (niem.).
↑ ^a ^b Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 171. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 316. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f S. Mattioli: Family Cervidae (Deer). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 2: Hoofed Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2011, s. 437–438. ISBN 978-84-96553-77-4. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Hippocamelus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-04-10]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 595. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
↑ Palmer 1904 ↓, s. 326.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 173.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 286.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 106.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 710.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 332.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 202.
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2024-08-06]. (ang.).
↑ Home. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-08-06]. (ang.).
↑ F. Ameghino: Rápidas diagnosis de algunos mamíferos fósiles nuevos de la República Argentina. Buenos Aires: Pablo E. Coni é hijos, 1888, s. 13–14. (hiszp.).

Bibliografia

T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904. (ang.).

[3] Młodszy homonim Furcifer Fitzinger, 1843 (Sauropsida).

[6] Nowa nazwa dla Anomolocera J.E. Gray, 1869, ponieważ Gray uważał, że nazwa ta jest zajęta przez Anomalocera Templeton, 1838 (Crustacea).

[9] Nowa nazwa dla Furcifer Wagner, 1844.

[24] DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

[Leuckart-1] F.S. Leuckart: Dissertatiuncula Inauguralis de Equo Bisulco Molinae. Göttingen: 1816, s. 24. (łac.).

[Lesson-2] R.-P. Lesson: Nouveau tableau du règne animal: mammifères. Paris: A. Bertrand, 1842, s. 173. (fr.).

[Wagner-4] J.A. Wagner: Supplementband. W: J.Ch.D. von Schreber: Die Säugthiere in Abbildungen nach der Natur, mit Beschreibungen. Cz. 4: Die Nager (zweiter Abschnitt), Bahnlücker, Einhufer, Dickhäuter und Wiederkäuer. Erlangen: Expedition des Schreber’schen säugthier- und des Esper’schen Schmetterlingswerkes, 1844, s. 384. (niem.).

[Gray1869-5] J.E. Gray. A new deer from Chili. „Scientific Opinion”. 2, s. 386, 1869. (ang.).

[Gray1870-7] J.E. Gray. On the Guemul, or Roebuck of Southern Peru. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1869, s. 498, 1869. (ang.).

[Gray1872-8] J.E. Gray. On the Guémul (Huamela leucotis). „The Annals and Magazine of Natural History”. Fourth series. 10, s. 445, 1872. (ang.).

[Fitzinger-10] L.J.F.J. Fitzinger. Die Gattungen der Familie der Hirsche (Cervi) nach ihrer natürlichen Verwandtschaft. „Sitzungsberichte der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften. Mathematisch-Naturwissenschaftliche Classe”. 68 (1), s. 348, 1874. (niem.).

[Cichocki&inni-11] Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 171. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Burgin&inni-12] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 316. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).

[Mattioli-13] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f S. Mattioli: Family Cervidae (Deer). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 2: Hoofed Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2011, s. 437–438. ISBN 978-84-96553-77-4. (ang.).

[Wilson&Reeder-14] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Hippocamelus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-04-10]. (ang.).

[amw-15] Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 595. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/27792073_326]-16] Palmer 1904 ↓, s. 326.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/27791920_173]-17] Palmer 1904 ↓, s. 173.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/27792033_286]-18] Palmer 1904 ↓, s. 286.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/27791853_106]-19] Palmer 1904 ↓, s. 106.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/27792457_710]-20] Palmer 1904 ↓, s. 710.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/27792079_332]-21] Palmer 1904 ↓, s. 332.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/27791949_202]-22] Palmer 1904 ↓, s. 202.

[mdd-23] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2024-08-06]. (ang.).

[25] Home. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-08-06]. (ang.).

[ame-26] F. Ameghino: Rápidas diagnosis de algunos mamíferos fósiles nuevos de la República Argentina. Buenos Aires: Pablo E. Coni é hijos, 1888, s. 13–14. (hiszp.).

[1]

[2]

[a]

[3]

[4]

[b]

[5]

[6]

[c]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[d]

[21]

[22]