Jakub Samuel Byk

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Jakub Samuel Byk (Jakow Szmuel Byk, ur. 1772 w Brodach, zm. w 1831 tamże) – pisarz, satyryk, tłumacz, kupiec, jedna z głównych postaci ruchu oświeceniowego Haskala w Galicji[1].

Pochodzenie i młodość[edytuj | edytuj kod]

Urodził się w 1772 r. w Brodach – miejscowości znajdującej się w obwodzie lwowskim, należącej ówcześnie do terenów wschodniej Galicji. Pochodził z wysoko postawionej rodziny o licznych powiązaniach handlowych w obrębie całej Europy. Jeszcze we wczesnej młodości zaangażował się w biznes rodzinny, jednocześnie ucząc się języków obcych i zasięgając edukacji wykraczającej poza standardową edukację żydowską. Utrzymywał kontakty z maskilami (hebr. maskilim) – zwolennikami Haskali, takimi jak: Naḥman Krochmal, Szlomo Jehuda Rapoport, Dow Ber Gintsburg, a także Menaḥem Mendel Lefin[2].

Działalność[edytuj | edytuj kod]

Po publikacji czasopisma Olat Szabat z udziałem czołowych maskili, Byk napisał artykuł do innego hebrajskiego czasopisma, Ha-Cefira, noszący tytuł Do oświeconych pośród naszego ludu. Podkreślał wagę rolnictwa i pracy fizycznej, ale przede wszystkim nawoływał do szerzenia edukacji[2].

Tłumaczył angielską i francuską poezję na język hebrajski. Jest autorem biografii, między innymi: Menahema Mendela Lefina, Efraima Zalmana Margoliota, Jehudy Lejb Ben Zewa. Stworzył satyryczne skecze dotyczące chasydyzmu. Niewiele z nich przetrwało; większość dzieł Byka spłonęła w pożarze w 1835 r. Zachowały się nieliczne prace, takie jak Hezjone hitul, a także listy zebrane w publikacji Kerem hemed i tłumaczenia poezji wydane w zbiorze Bikure ha-itim.[2] Tuż przed II wojną światową zostały odnalezione również wczesne sztuki Byka, które kierował przeciwko ruchowi chasydzkiemu[3].

W 1815 r. wziął udział w głośnej dyskusji, jaka toczyła się wokół tłumaczenia Księgi Przysłów na jidysz przez Lefina, a którą zapoczątkował Tuwia Feder[4]. Byk sprzeciwiał się typowej dla maskili gloryfikacji języka hebrajskiego. Zdaniem Byka Biblia powinna być powszechnie dostępna i zrozumiała; popierał tłumaczenie jej na jidysz. Uważał, że szerzone przez maskili postulaty o tolerancji w rzeczywistości skrywały podział społeczeństwa żydowskiego[5]. Oskarżał maskilów o arogancję i elitaryzm, a zaczął stawać w obronie mistycyzmu[6]. W liście do Rapoporta – jednego z maskili, a zarazem swojego przyjaciela – przywołał słowa Ody do radości Schillera: „Pocaunek całej ziemi”[7]. Nie rozumiał jak on – Rapoport – mógł nawoływać do miłości i pozostawać entuzjastą Schillerowej poezji, dyskryminując jednocześnie chasydów, którzy stanowili większą część ówczesnego społeczeństwa żydowskiego[8]. Byk zaczął wówczas wątpić w zbawczą moc ideałów Haskali[9].

Ostatnie lata życia[edytuj | edytuj kod]

Zaangażował się w działalność społeczną i publiczną w Brodach. Został przywódcą tamtejszej społeczności[5]. Był wysoce szanowany za swoje zdolności i oddanie[10]. W 1831 r. – kiedy wybuchła epidemia cholery – poświęcił się pomocy chorym i potrzebującym. Przebywając w towarzystwie chorych zaraził się. Zmarł w wieku 59 lat, do ostatnich dni pozostając aktywnym w pracy społecznej[11].

Byk a chasydyzm[edytuj | edytuj kod]

Znany jako pionier ruchu oświeceniowego, podobnie jak większość maskili, drwił z chasydyzmu. Z czasem jego umiłowanie tradycji i przywiązanie do zwykłych ludzi sprawiło, że zaczął chasydyzmu bronić – z tego okresu pochodzi korespondencja Byka z Federem i z Rapoportem[12]. Przeciwstawiał się takim osobom jak Josef Perl i Jehuda Lejb Mieses, którzy podżegali do niechęci względem chasydów. Byk domagał się dla nich tolerancji i włączenia ich w życie społeczności żydowskiej, ponieważ postrzegał ich jako jej część. W latach 20 XIX w. otwarcie wyrażał swój pozytywny stosunek do chasydyzmu. Odwrócił się od Haskali, natomiast brak świadectw potwierdzających, że został chasydem[13].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Haim Cohen, Bick, Ya‘akov Shemu’el [w:] YIVO Encyclopedia of Jews in Eastern Europe', 2010, http://www.yivoencyclopedia.org/article.aspx/Bick_Yaakov_Shemuel [Dostęp: 22 grudnia 2014].
  2. ↑ a b c Tamże.
  3. ↑ Gedalyah Elkoshi, Bick, Jacob Samuel [w:] Encyclopaedia Judaica, red. Michael Berenbaum i Fred Skolnik, 2 ed. t. 3, Detroit: Macmillan Reference USA, 2007. 685. Gale Virtual Reference Library [Dostęp: 22 grudnia 2014].
  4. ↑ Nancy Sinkoff, Out of the Shtetl: Making Jews Modern in the Polish Borderlands, Hanower 2004, s.182.
  5. ↑ a b Haim Cohen.
  6. ↑ Marie Schumacher-Brunhes, Enlightenment Jewish Style: The Haskalah Movement in Europe [w:] European History Online (EGO)', Leibniz Institute of European History (IEG), Mainz 2012, http://www.ieg-ego.eu/schumacherbrunhesm-2010-en [Dostęp: 22 grudnia 2014].
  7. ↑ Fryderyk Schiller, Oda do Radości, tłum. Karol Brzozowski, http://www.instytutschillera.org/other/oda.html [Dostęp: 22 grudnia 2014].
  8. ↑ Israel Zinberg, A History of Jewish Literature: The science of Judaism and Galician Haskalah, t. 10, Cincinnati 1977, s. 58.
  9. ↑ Tamże, s. 59.
  10. ↑ Bick Jacob Samuel [w:] Jewish Encyclopedia, 1906, http://jewishencyclopedia.com/articles/3276-bick-jacob-samuel [Dostęp: 22 grudnia 2014].
  11. ↑ Joshua A. Fishman, Yiddish: Turning to Life, Filadelfia 1991, s. 65.
  12. ↑ Elkoshi Gedalyah, op. cit.
  13. ↑ Haim Cohen, op. cit.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Haim Cohen, Bick, Ya‘akov Shemu’el [w:] YIVO Encyclopedia of Jews in Eastern Europe, red. G. D. Hundert', 2010, http://www.yivoencyclopedia.org/article.aspx/Bick_Yaakov_Shemuel [Dostęp: 22 grudnia 2014].
  • Gedalyah Elkoshi, Bick, Jacob Samuel [w:] Encyclopaedia Judaica, red. Michael Berenbaum i Fred Skolnik, 2 ed. t. 3, Detroit: Macmillan Reference USA, 2007. 685. Gale Virtual Reference Library [Dostęp: 22 grudnia 2014].
  • Joshua A. Fishman, Yiddish: Turning to Life, Filadelfia 1991, s. 65.
  • Bick Jacob Samuel [w:] Jewish Encyclopedia, 1906, http://jewishencyclopedia.com/articles/3276-bick-jacob-samuel [Dostęp: 22 grudnia 2014].
  • Marie Schumacher-Brunhes, Enlightenment Jewish Style: The Haskalah Movement in Europe [w:] European History Online (EGO), Leibniz Institute of European History (IEG), Mainz 2012, http://www.ieg-ego.eu/schumacherbrunhesm-2010-en [Dostęp: 22 grudnia 2014].
  • Nancy Sinkoff, Out of the Shtetl: Making Jews Modern in the Polish Borderlands, Hanower 2004, s.182.
  • Israel Zinberg, A History of Jewish Literature: The science of Judaism and Galician Haskalah, t. 10, Cincinnati 1977, s. 58-59.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Jakub_Samuel_Byk&oldid=69863700”