Jan Gurtzman
Jan Gurtzman (ur. 25 czerwca 1906 w Warszawie, zaginął prawdopodobnie w 1942) – polski inżynier elektryk, radiotechnik i polarnik, uczestnik Pierwszej Polskiej Wyprawy Polarnej.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Jan Gurtzman urodził się w Warszawie[1] w zasymilowanej żydowskiej rodzinie inteligenckiej. Jego ojciec, Aleksander Gurtzman (ur. 25 listopada 1868 w Warszawie syn Feliksa i Anny)[2], był technikiem i działaczem społecznym, matka Paulina (ur. 26 stycznia 1873 w Warszawie, córka Dawida i Emilii, uznana za zmarłą zaraz po wojnie[3]) pochodziła z rodziny Zylberlastów (patrz też Natalia Zand). Ślub nastąpił około 9 września 1905 roku[4]. W 1924 roku ukończył Gimnazjum Towarzystwa Szkoły Mazowieckiej w Warszawie i rozpoczął studia na Wydziale Elektrycznym Politechniki Warszawskiej, które ukończył w 1931 roku, zdobywając tytuł inżyniera elektryka.
Kariera naukowa i wyprawa polarna[edytuj | edytuj kod]
W 1932 roku Gurtzman został zatrudniony w Państwowym Instytucie Meteorologicznym, gdzie rozpoczął współpracę z prof. Jeanem Lugeonem nad przygotowaniami do Pierwszej Polskiej Wyprawy Polarnej w ramach Międzynarodowego Roku Polarnego. Gurtzman był odpowiedzialny za konstrukcję i montaż atmoradiografów, które służyły do badania trzasków radiowych w atmosferze. Uczestniczył w ekspedycji na Wyspie Niedźwiedziej, gdzie zajmował się instalacją i obsługą aparatury badawczej. W grupie tej byli też Czesław Centkiewicz, Władysław Łysakowski, Stanisław Siedlecki oraz Jean Lugeon.
II wojna światowa[edytuj | edytuj kod]
Po wybuchu II wojny światowej Gurtzman był związany z Polskim Radiem, a po wybuchu wojny ewakuował się z Warszawy, lecz szybko powrócił, aby pomóc w uruchomieniu radiostacji. Podczas oblężenia Warszawy w 1939 roku współtworzył radiostację foniczną, która nadawała komunikaty i przemówienia. W związku z żydowskim pochodzeniem w okresie okupacji niemieckiej Gurtzman musiał się ukrywać, używając fałszywego nazwiska i ukrywając się na warszawskich Bielanach.
Zaginięcie i pamięć[edytuj | edytuj kod]
Ostatnie pewne informacje o Gurtzmanie pochodzą z 1942 roku, gdy został aresztowany przez Gestapo i osadzony w więzieniu w Nowym Wiśniczu, a następnie wywieziony do Bochni i prawdopodobnie zamordowany. W 1946 roku został oficjalnie uznany za zmarłego przez Sąd Grodzki w Warszawie[1]. Natomiast jego ciotka Julia Szliferstein po wojnie napisała, że Jan Gurtzman został wywieziony do obozu w Trawnikach w 1941 roku [5].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Rafał Degiel. Jan Gurtzman, (1906-1942?) - Zaginiony polarnik i radiotechnik. „Rocznik Legionowski”. 9, s. 165-179, 2018.
- ↑ W wykazie Miniakowskiego (wielcy.pl) widnieje Feliks Gurtzman, kupiec, ur. 1841, zm. 2 lipiec 191, pochowany na cmentarzu Żydowskim przy ul. Okopowej w Warszawie. Jego żoną była Anna Weinberger ur. 1842, zm. 3 August 1901, pochowana na Cmentarzu Żydowskim przy ul. Okopowej, sektor 40, rząd 4, numer 25.
- ↑ Archiwum Państwowe w Piotrkowie Trybunalskim Oddział w Tomaszowie Mazowieckim, Sąd Grodzki w Tomaszowie Mazowieckim, 49/511/0/-/1260, 1948-1949. (pol.).
- ↑ ogłoszenie prasowe. „Deutsche Warschauer Zeitung”. 3 (226 + Beibl.), s. 8, wzmianka 59, 1917.
- ↑ Julia Szlifeistein. getto.pl. [dostęp 2024-05-08]. (pol.).