Jan Michalski (wydawca)

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Jan Korneliusz Michalski
Data i miejsce urodzenia

1889
Tomaszów Lubelski

Data i miejsce śmierci

1945
Frankfurt nad Menem

Zawód, zajęcie

księgarz, wydawca

Rodzice

Seweryn Michalski (ojciec)
Stanisława Smulska (matka)

Dziesięciolecie wydawnictwa TEiM. W środku W. Trzaska, L. Evert i J. Michalski. Warszawa 1930 (Głos poranny)

Jan Korneliusz Michalski (ur. 1889 w Tomaszowie Lubelskim, zm. 1945 we Frankfurcie nad Menem)[1][2] – księgarz, wydawca, współwłaściciel Księgarni Wydawniczej Trzaski, Everta i Michalskiego w Warszawie.

Biogram[edytuj | edytuj kod]

Syn lekarza[3]Seweryna Michalskiego i Stanisławy ze Smulskich[4], brat Stanisława Michalskiego. Naukę w gimnazjum przerwał w 1905 ze względu na strajk szkolny. Rozpoczął wówczas przygotowanie zawodowe jako księgarz. Praktykę zawodową odbył w księgarniach[5][6] Leona Idzikowskiego w Warszawie (1905), Michała Arcta w Warszawie (1909), Jana Fiszera w Warszawie (1911), Altenberga we Lwowie (1912), Gebethnera i Wolffa filia w Krakowie (1914), E. Wende w Warszawie (1917).

Nauka i praktyka w dużej i znanej księgarni Michała Arcta zaznajomiła Michalskiego z nowoczesnym księgarstwem. Arct opracowywał słowniki, leksykony, dzieła literatury polskiej i obcej, literaturę dziecięcą jego księgarnia miała wiele działów, doskonały nowoczesny kolportaż oraz księgarnię asortymentową[7]. Władysław Trzaska będący kierownikiem frontu w księgarni Arcta sprowadził Michalskiego do działu nut[8].

W 1911 roku zawarł związek małżeński[9] z Wandą Romaną Zapolską – Downar[10][5], krewną rodziny Arctów. Groźba wcielenia do armii carskiej powoduje, że przenosi się do Lwowa w zaborze austriackim. W Częstochowie pod jego nieobecność rodzi się syn, Czesław[11][12][13].

W roku 1917 wraca do Warszawy, obejmując stanowisko w upadającej Księgarni E. Wende, wraca jednak do pomysłu założenia własnej firmy.

W roku 1919 Michalski wraz z Władysławem Trzaską i przemysłowcem Józefem Ludwikiem Evertem zakładają spółkę[14]. Trzaska, Evert i Michalski, Księgarnia Wydawniczo – Asortymentowa, której utrwalona nazwa brzmiała: Księgarnia Wydawnicza Trzaski, Everta i Michalskiego w Warszawie Krakowskie Przedmieście 13 Gmach Hotelu Europejskiego.

Michalski prowadził sprawy handlowe, kolportaż, windykacje, zaopatrzenie, opiekę nad działalnością wydawniczą, dział reklamy, sprzedaży ratalnej[15][16]. W spółce posiadał początkowo mniejszą niż Trzaska i Evert liczbę udziałów[17]. Ludwik Evert w roku 1937 postanowił wycofać się ze spółki z racji podeszłego wieku[18], swoje udziały postanowił odsprzedać w ten sposób aby Trzaska i Michalski mieli podobna ich ilość[18][19][20].

Trzaska, Michalski i redaktor Stanisław Lam[21][22] stworzyli nadzwyczaj sprawnie działające wydawnictwo[23]. Dzięki trafionej ofercie wydawniczej, sprawnemu kolportażowi, skutecznej reklamie, subskrypcjom, abonamentom[24] zgromadzili fundusze potrzebne do zamówienia i kompletnego opracowania pierwszej w odrodzonej Rzeczpospolitej Encyklopedii[25][26].

M. kierował w wydawnictwie działem książek sporadycznych[27][28] w ramach, której starał się wyszukiwać tematy mogące przerodzić się w serie wydawnicze. Zainicjował[29]: Bibliotekę Fotograficzną, Bibliotekę Automobilisty, Bibliotekę Wiedzy, Bibliotekę Podróżniczą, Bibliotekę Dnia Dzisiejszego. Niektóre tomy stały się wielkimi bestselerami, np. Adam Tuszyński, Samochód Nowoczesny[30][31]. M. był redaktorem odpowiedzialnym za powołane do celów reklamowych własnych nakładów i informacji o nowościach rynkowych czasopismo "Przegląd Literacki"[6]

Wojna 1939 zaskoczyła księgarnię w chwili jej największego rozwoju[32]. Księgarnia została wyrzucona z Gmachu Hotelu Europejskiego do pobliskiego Pałacu Staszica. Podczas Powstania Warszawskiego pożar zniszczył księgarnię z jej archiwami oraz magazyny na ulicy Wareckiej w Warszawie.

Michalski brał czynny udział w działalności organizacji księgarskich m.in od 1938 wiceprezes ZG Związku Księgarzy Polskich[33][34], członek zarządu sekcji ( od 1926 ) a następnie członek zarządu (od 1939) Polskiego Towarzystwa Wydawców Książek[35]. Michalski wraz z Trzaską i in. księgarzami zebrali odpowiednią kwotę na wykup osadzonego w więzieniu na Pawiaku dr S. Pazyry, prokurenta księgarni Ossolineum[36].

Jan Michalski rozwiedziony z Wandą Zapolską Downar, dokonuje konwersji z wyznania Rzymsko - Katolickiego na Ewangelicko - Reformowane by w roku 1941 zawrzeć związek małżeński z Anną z Mokrzyckich[37]. Małżonkowie zamieszkują w Warszawie ul Smolna 36, naprzeciwko Gmachu Muzeum Narodowego. W ostatnich dniach[38] powstania warszawskiego ostatnie piętro tej kamienicy, zostaje całkowicie spalone wraz z dokumentami i dobytkiem.

Powstanie spędza Michalski w Warszawie, następnie wraz z żoną i córką wysiedlony do obozu przejściowego w Pruszkowie, rozdzielony z rodziną i wywieziony do Obozu Koncentracyjnego w Dachau[39][7] nr. więźnia 106881. W trakcie ewakuacji zmarł z wycieńczenia 16 marca 1945, pochowany we Frankfurcie nad Menem w mogile zbiorowej w sekcji grobów polskich: pole 157, rząd VII, grób nr. 13[40].

Z małżeństwa z Anną Mokrzycką pozostawił M. córkę Ewę ur. 1943.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Polski Słownik Biograficzny: PSB, XIX, s. 527.
  2. ↑ Piotr Grajnert, Jan Korneliusz Michalski – wydawca i księgarz, Warszawa 2022.[1]
  3. ↑ Piotr Szarejko, Słownik Lekarzy Polskich XIX, tom IV, s. 260–261.
  4. ↑ Rzymskokatolicka Parafia w Tomaszowie Lubelskim, księga urodzeń, 1889 akt nr. 102.
  5. ↑ Piotr Grajnert, Jan Michalski – biogram na nowo...., Warszawa 1917.[2]
  6. ↑ Polski Słownik Biograficzny, PSB, XIX, s 527.
  7. ↑ Słownik Pracowników Książki Polskiej, Warszawa 1972, s. 347.
  8. ↑ Klub Miłośników Księgarstwa, Warszawa 2000, s. 94.
  9. ↑ Rzymskokatolicka Parafia Świętego Krzyża w Warszawie, księga ślubów, akt 1911/6.
  10. ↑ Piotr Grajnert, Wanda Michalska (biogram) w: Słownik Pracowników Książki Polskiej, suplement IV, Warszawa 2016, s. 159 - 160. ISBN: 978-83-64203-74-9
  11. ↑ Rzymskokatolicką Parafia świętego Zygmunta w Częstochowie. księga urodzeń, akt 1913/2079.
  12. ↑ PCK, BP odpowiedź na zgłoszenie poszukiwawcze Piotra Grajnerta, sygn: B. Inf. 240763/P. Dokument w zbiorach Piotra Grajnerta.
  13. ↑ Podporucznik artylerii jako oficer kampanii wrześniowej, 20 grudnia 1939 roku przekazany do Oflagu XII-A nr. jeńca 492 i innych m.in. Oflagu IV-Barak 8, nr jeńca 492, złapany po kolejnej nieudanej próbie ucieczki, rozstrzelany przez Gestapo Dortmund; egzekucje wykonano 11 października 1943.
  14. ↑ Pierwotna nazwa była modyfikowana kilka razy, wraz ze zmianami organizacyjnymi, ślady tych zmian widoczne są w rejestrach handlowych: Sądu Okręgowego w Warszawie: 1) Trzaska, Evert i Michalski, księgarnia wydawniczo – asortymentowa; Spółka Firmowa: RHA VIII 320, data wpisu: 20 października 1919. 2) Wydawnictwo i Księgarnia, Trzaska, Evert i Michalski Spółka Akcyjna: RHB VII 1205, data wpisu: 5 sierpnia 1921. 3) Księgarnia Wydawnicza, Trzaska, Evert i Michalski, Spółka Akcyjna: RHB XLIX 7049, data wpisu: 3 listopada 1930.
  15. ↑ Polski Słownik Biograficzny, PSB, XIX, s. 587.
  16. ↑ Księgarz, 3/68, s. 69.
  17. ↑ Lista Obecności Akcjonariuszy, Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia Spółki z dnia 5 grudnia 1936, załącznik do aktu Notarialnego, Notariusza Karola Grymińsjiego, Rep. 2561/1934: w Archiwum Państwowe w Warszawie, Kancelaria Karola Grymińskiego Notariusza w Warszawie, sygn: 72/865/0.
  18. ↑ a b S. Lam, Życie wśród wielu, s. 315.
  19. ↑ Lista Obecności Akcjonariuszy, Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia Spółki z dnia 20 grudnia 1938, załącznik do aktu Notarialnego, Notariusza Karola Grymińsjiego, Rep. 4588/1938: w Archiwum Państwowe w Warszawie, Kancelaria Karola Grymińskiego Notariusza w Warszawie, sygn: 72/865/0.
  20. ↑ Michalski zapłacił Evertowi za akcje posiadaną połową domu przy ulicy Widok, druga połowa domu należała do redaktora Stanisława Lama.
  21. ↑ Ludwik Evert nie brał udziału w codziennych pracach księgarni, był inwestorem, który zadowalał się tytułem Prezesa Zarządu spółki Akcyjnej i roczną dywidendą przypadającą na jego udziały.
  22. ↑ S. Lam, życie wśród wielu, s. 315.
  23. ↑ Przegląd Literacki : miesięcznik informacyjny. 1930, R. 1, nr 5-6 (maj-czerwiec) - Podkrapacka Digital Library [online], pbc.rzeszow.pl [dostęp 2024-04-23].
  24. ↑ S. Lam, Życie wśród wielu, s. 321.
  25. ↑ S. Lam, Życie wśród wielu, s. 310-320.
  26. ↑ S. Lam, Życie wśród wielu, s. 324.
  27. ↑ Przegląd Literacki, Miesięcznik informacyjny, 1930, R1, nr. 5 -6.[3]
  28. ↑ M. Pieczonka, Księgarnia Wydawnicza Trzaski Everta i Michalskiego - działalność wydawnicza, Kraków 1993, s. 82 - 95.
  29. ↑ Przegląd Literacki, miesięcznik informacyjny, 1930, R1, nr. 5-6.
  30. ↑ Piotr Grajnert, Biblioteka Automobilisty Trzaski Everta i Michalskiego, Warszawa 2017.[4]
  31. ↑ 9 wydań przedwojennych i 3 wydania powojenne.
  32. ↑ S. Lam, życie wśród wielu, s. 366.
  33. ↑ PSB, XIX, s. 588.
  34. ↑ Fotografia z posiedzenia ZG ZKP, w: Stefan Dippel, O księgarzach, którzy przewinęli, Wrocław 1976, s. 137.
  35. ↑ Tamże.
  36. ↑ S. Dippel, O księgarzach, którzy przeminęli, Wrocław 1976, s. 140.
  37. ↑ PSB, XIX, 589.
  38. ↑ Odręczny List Jana Michalskiego do Władysława Trzaski, data listu mylnie zapisana 31 września, zapewne więc chodziło o 1 października 1944. Michalski informuje że mieszkanie jeszcze nie było zniszczone.
  39. ↑ PSB, XIX, s. 588 - 589.
  40. ↑ PCK, Biuro informacji sygn. B. INF. 1/57210/Z
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Jan_Michalski_(wydawca)&oldid=73657907”