Jaskółka skalna
| Ptyonoprogne rupestris[1] | |||
| (Scopoli, 1769) | |||
.jpg)
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
jaskółka skalna | ||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
 tylko w sezonie lęgowym występuje przez cały rok zimowiska | |||
Jaskółka skalna[5] (Ptyonoprogne rupestris) – gatunek małego ptaka z rodziny jaskółkowatych (Hirundinidae). Występuje w Eurazji i północnej Afryce, jest częściowo wędrowny. Nie jest zagrożony wyginięciem.
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Gatunek ten po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1769 roku Giovanni Antonio Scopoli, nadając mu nazwę Hirundo rupestris. Miejsce typowe to Tyrol[2][3][6]. Obecnie gatunek zaliczany jest do rodzaju Ptyonoprogne[2][3][5][7]. Nie wyróżnia się podgatunków[2][7]. Opisano podgatunki centralasica (z Azji Środkowej) i theresae (z południowego Maroka), ale nie są one obecnie uznawane[2].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]
Długość ciała 14–15 cm; masa ciała 17–33 g[2].
Duża i krępa jaskółka. Szarobrązowa z wierzchu, z jaśniejszym, brudnobiałym spodem. Podogonie ciemne, co odróżnia ją od podobnej brzegówki i brzegówki małej, u których podogonie jest białe tak jak brzuch. W przeciwieństwie do brzegówki, jaskółka skalna nie ma ciemnej przepaski na piersi, a jedynie widoczne z bliska delikatne przyciemnienie na gardle. Ogon płytko wcięty, z rzędem białych plamek, widocznych przy rozłożonym ogonie. Pokrywy podskrzydłowe ciemne, wyraźnie kontrastujące z jaśniejszym spodem skrzydła[8][9].
Zasięg występowania
[edytuj | edytuj kod]Występuje w południowej Europie, północnej Afryce, na Bliskim Wschodzie, w Azji Środkowej i dalej na wschód aż po Mongolię i północno-wschodnie Chiny. Generalnie populacje z północy zasięgu są wędrowne, a z południa – osiadłe[2]. Zimuje w basenie Morza Śródziemnego, w północnej i północno-wschodniej Afryce (a także w Mauretanii i Senegalu), na Bliskim Wschodzie i subkontynencie indyjskim[2].
Ekologia i zachowanie
[edytuj | edytuj kod]
Środowiskiem życia jaskółki skalnej są głównie góry, turnie i przybrzeżne klify; spotykana także wokół siedzib ludzkich. Żeruje w pobliżu klifów, nad wąwozami, lasami i wioskami; poza sezonem lęgowym również nad polami uprawnymi, łąkami, skalistymi wybrzeżami, bagnami czy jeziorami. W Europie spotykana od poziomu morza do 2500 m n.p.m., w Azji nawet do ponad 4500 m n.p.m.[2]
Żywi się owadami i pająkami[2]. Często lata lotem ślizgowym podobnie jak jerzyk[10].
Sezon lęgowy trwa od maja do sierpnia. Wyprowadza dwa lęgi w sezonie. Gniazduje zwykle w samotnych parach lub małych grupach, rzadko w większych koloniach liczących kilkadziesiąt par. W zniesieniu 2–5 jaj, najczęściej 3 lub 4. Inkubacja trwa 13–17 dni, a zajmuje się nią prawie wyłącznie samica. Oboje rodzice zajmują się karmieniem piskląt. Młode opuszczają gniazdo po 24–27 dniach od wyklucia, ale jeszcze przez 2–3 tygodnie są dokarmiane przez rodziców i wracają do gniazda na odpoczynek[2].
Status
[edytuj | edytuj kod]Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje jaskółkę skalną za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 1988 roku. Liczebność światowej populacji, wstępnie obliczona w oparciu o szacunki organizacji BirdLife International dla Europy z 2015 roku, mieści się w przedziale 1,2–2,3 milionów dorosłych osobników. Trend liczebności populacji uznawany jest za stabilny[4].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Ptyonoprogne rupestris, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k A. Turner: Eurasian Crag-Martin (Ptyonoprogne rupestris), version 1.0. [w:] Birds of the World (red. J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie & E. de Juana) [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2020. [dostęp 2023-01-15]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g D. Lepage: Eurasian Crag-Martin Ptyonoprogne rupestris. [w:] Avibase [on-line]. [dostęp 2023-01-15]. (ang.).
- ↑ a b Ptyonoprogne rupestris, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Hirundininae Rafinesque, 1815 – jaskółki (wersja: 2020-09-20). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-01-02].
- ↑ G.A. Scopoli, Annus I Historico-naturalis, Lipsiae 1769, s. 167 (łac.).
- ↑ a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Swallows. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2021-01-02]. (ang.).
- ↑ Lars Svensson, Killian Mullarney, Dan Zetterstrom, Collins Bird Guide, 2009, ISBN 978-0-00-726814-6.
- ↑ Lars Jonsson, Ptaki Europy i obszaru śródziemnomorskiego, Muza, 2006, ISBN 83-7319-927-6.
- ↑ Paul Sterry, Andrew Cleve, Andy Clements, Peter Godfellow: Ptaki Europy: przewodnik. Warszawa: 2007. ISBN 978-83-247-0818-5.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).