Alabastrowa Jaskinia
49°14′10″N 20°16′48″E/49,236028 20,279917
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Położenie | |
| Długość |
543 m |
| Deniwelacja |
44 m |
| Wysokość otworów |
1391 m n.p.m. |
| Ekspozycja otworów |
ku NNE |
Położenie na mapie Tatr  | |
Położenie na mapie Karpat  | |
| 49°14′10″N 20°16′48″E/49,236028 20,279917
| |
Alabastrowa Jaskinia, dawniej Smocza Dziura lub Lapisdurowa Jaskinia[1] (słow. Alabastrová jaskyňa, węg. Alabástrom-barlang, niem. Alabasterhöhle[2]) – jaskinia w Tatrach Bielskich, w północno-wschodnich stokach Margicy w masywie Bujaczego Wierchu, w żlebie stanowiącym orograficznie lewe odgałęzienie Doliny Suchej Bielskiej[a][3].
Otwór wejściowy o ekspozycji północno-wschodniej ma kształt trójkąta o wysokości około 3 metrów i szerokości około 5 metrów[4]. Znajduje się na wysokości 1391 m n.p.m.[5] (według wcześniejszych pomiarów 1390 m[6][4][1][7]). Sumaryczna długość korytarzy jaskini wynosi 543 metry, a jej deniwelacja 44 metry[6] (w mniej aktualnych źródłach podawana jest długość ponad 300 metrów[1] lub około 400 metrów[4][7]). Główny korytarz mierzy 215 metrów[7]. W czterech miejscach rozszerza się on w przestronne sale jaskiniowe z naciekami wapiennymi, o szerokości dochodzącej do 12 metrów i wysokości do 9-10 metrów. W końcowych partiach jaskini znajdują się dwa niewielkie wodospady i jeziorko[8]. Przebieg korytarzy jaskini jest subhoryzontalny, w ogólnym kierunku od północnego wschodu na południowy zachód, czyli do wnętrza masywu[9]. Jaskinia jest pochodzenia fluwiokrasowo-zawaliskowego[6]. Wytworzyła się w wapieniach dolomitycznych płaszczowiny cząstkowej Bujaczego Wierchu. Jej profil oraz formy erozyjne we wnętrzu sugerują, że może stanowić rzadką pozostałość krasu kopalnego sprzed czwartorzędu. Korytarze noszą ślady wietrzenia mrozowego[9].
Jaskinia była znana już w XVII wieku[7]. Prawdopodobnie pierwsza wzmianka w literaturze pochodzi od rektora gimnazjum w Kieżmarku Juraja Bohuša, który w swoim opisie historyczno-geograficznym Spiszu wspomniał o jaskini usytuowanej wysoko w skałach około pół mili austriackiej od Zdziaru, którą górale nazywali Dračia diera. Przynieśli mu oni stamtąd wykopane kości, co skłoniło go do zwiedzenia w ich towarzystwie jaskini w sierpniu 1719 roku. Do środka weszli z pochodniami, dochodząc do miejsca gdzie wcześniej wydobyto kości – po pewnych trudnościach udało się wykopać kolejną czaszkę i kilka innych kości, jednak nie na tyle, aby złożyć z nich szkielet zwierzęcia. Następna informacja o Alabastrowej Jaskini pojawiła się w rękopisie Jakoba Buchholtza z 1752 roku, gdzie autor opisał wielką jaskinię położoną na wschód od Żelaznej Bramy, w której wnętrzu znajduje się Glacies Mariae albo Marienglas, czyli alabaster[8].
Na ścianach we wnętrzu jaskini oraz po obu stronach wejścia do niej widnieją liczne napisy zostawione przez dawnych turystów oraz ich przewodników, w większości z XIX stulecia. Najstarszy wyryty w skale podpis nosi datę 1768, inicjały IG i znajduje się w otworze wejściowym. Napisy w trzeciej sali jaskiniowej w większości pochodzą z nieco nowszych czasów, tj. drugiej połowy XIX wieku. Karl Kolbenheyer wiązał je, pisząc w 1880 roku, z częstymi wizytami uczniów kieżmarskiego gimnazjum w jaskini[8]. W roku 1875 do jaskini doprowadzono ścieżkę turystyczną, znakowaną do I wojny światowej[1]. Przewodnik Die Hohe Tatra Karla Kolbenheyera z roku 1876 opisywał trasę do jaskini i jej wnętrze, polecał zwiedzanie w towarzystwie autoryzowanych przewodników Węgierskiego Towarzystwa Karpackiego, którymi byli wtedy D. Roth, I. Polscher i S. Zachery. Wycieczka do jaskini z przewodnikiem, łącznie z drogą tam i z powrotem, zwiedzaniem oraz przerwami na odpoczynek zajmowała 7–8 godzin, przy czym sam pobyt we wnętrzu trwał ponad godzinę. W sierpniu 1879 roku jaskinię badał Samuel Roth w towarzystwie Kolbenheyera. Mierzył on temperaturę powietrza przed wejściem do jaskini i w jej końcowych partiach, a także temperaturę wody w jeziorku pod wodospadem. Kopał też w poszukiwaniu kości zwierząt, jednak bezskutecznie, gdyż namuliska albo nosiły ślady wcześniejszego przekopywania, albo pod ich płytką warstwą trafiał na skałę macierzystą. Kolbenheyer tymczasem mierzył jaskinię i sporządził jej plan oraz pomiarami barometrycznymi określił na 1374 m wysokość usytuowania otworu wejściowego. Po odkryciu w roku 1881 Jaskini Bielskiej zainteresowanie Alabastrową Jaskinią stopniowo osłabło, co spowodowane było znacznie dłuższą trasą dojścia, trudniejszym zwiedzaniem oraz znacznie skromniejszą szatą naciekową[8].
W latach 1950–1952 prace badawcze w Tatrach Bielskich prowadził Josef Sekyra. Sporządził on plan jaskini w skali 1:250, mierzył temperaturę i wilgotność względną powietrza. Szczegółowy opis, zawierający także informacje o mikroklimacie i hipotezę odnośnie do genezy jaskini, opublikował w monografii Velehorský kras Bělských Tater wydanej w roku 1954. W kolejnych latach (1955–1956) kilka mniejszych korytarzy odkryli polscy speleolodzy pod kierownictwem Kazimierza Kowalskiego. Po roku 1969 eksploracją jaskini zajmowali się głównie członkowie Jaskyniarskej skupiny Spišská Belá. W latach 1991 i 1992 udokumentowali oni występowanie wtórnego gipsu, a w roku 1992 przeprowadzili barwienie wód jaskiniowych, które wykazało ich łączność z wywierzyskami znajdującymi się po obu stronach koryta Bielskiego Potoku w Kotlinach[8].
Nazwa Alabastrowej Jaskini pochodzi od białych nacieków wapiennych, przypominających alabaster, które zostały w znacznym stopniu zniszczone przez odwiedzających[1]. Nazwę tę, w niemieckiej formie Alabaster Höhle, po raz pierwszy wprowadził do literatury Samuel Weber w 1874 roku, w wersji słowackiej zaś Miloš Janoška w roku 1911. Oficjalnie zatwierdzona została przez Slovenský úrad geodézie a kartografie w 1979 roku. Dawna nazwa Dračia diera, używana przez miejscowych górali, mogła pochodzić z XVII wieku, gdy jaskinie uważano za siedliska smoków. Z kolei określenie Lapisdurowa Jaskinia mogło być związane z popularnym zwłaszcza w 17. i 18. stuleciu poszukiwaniem skarbów[8].
Na północny wschód od Alabastrowej Jaskini i nieco wyżej znajduje się Lodowa Piwnica[1].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Według atlasu satelitarnego Tatry i Podtatrze jest to Lapisdurowy Żleb. Nie jest to zgodne jednak z opisem w przewodniku Władysława Cywińskiego, zgodnie z którym Lapisdurowa Kazalnica wznosi się w widłach Lapisdurowego Żlebu i głównego ciągu Doliny Suchej.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f Zofia Radwańska-Paryska, Witold Henryk Paryski, Wielka encyklopedia tatrzańska, Poronin: Wydawnictwo Górskie, 2004, ISBN 83-7104-009-1.
- ↑ Tatry Wysokie. Czterojęzyczny słownik nazw geograficznych [online] [dostęp 2021-09-13] [zarchiwizowane z adresu 2006-09-24].
- ↑ Jarosław Januszewski, Grzegorz Głazek, Witold Fedorowicz-Jackowski, Tatry i Podtatrze, atlas satelitarny 1:15 000, Warszawa: GEOSYSTEMS Polska Sp. z o.o., 2005, ISBN 83-909352-2-8.
- ↑ a b c Władysław Cywiński, Tatry Bielskie, część wschodnia, t. 5, Poronin: Wydawnictwo Górskie, 1997, ISBN 83-7104-011-3.
- ↑ Úrad geodézie, kartografie a katastra Slovenskej republiky, Produkty leteckého laserového skenovania [online].
- ↑ a b c Zoznam jaskýň [online], Slovenské múzeum ochrany prírody a jaskyniarstva [dostęp 2021-08-29].
- ↑ a b c d Grzegorz Barczyk, Adam Piechowski, Grażyna Żurawska, Bedeker tatrzański, Ryszard Jakubowski (red.), Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000, ISBN 83-01-13184-5.
- ↑ a b c d e f Marcel Lalkovič, Z histórie Alabastrovej jaskyne, „Aragonit”, ročník 16, číslo 1–2, Štátna ochrana prírody SR, Správa slovenských jaskýň, 2011, s. 19–26, ISSN 1335-213X.
- ↑ a b Zdenko Hochmuth, Krasové územia a jaskyne Slovenska, „Geographia Cassoviensis”, 2, 2008, s. 60, ISSN 1337-6748.