Jaskinia Jasna (Zakrzówek)
Plan jaskini | |
Państwo | |
---|---|
Województwo | |
Położenie | |
Właściciel |
komunalny |
Długość |
82 m |
Deniwelacja |
3,20 m |
Wysokość otworów |
205 m n.p.m. |
Ekspozycja otworów |
ku północnemu zachodowi |
Data odkrycia |
znana od dawna |
Ochrona i dostępność |
ogólnodostępna |
Kod |
J.BK-02.15 |
Położenie na mapie Krakowa | |
Położenie na mapie Polski | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego | |
50°02′22″N 19°54′06″E/50,039444 19,901639 | |
Strona internetowa |
Jaskinia Jasna – jaskinia krasowa, znajdująca się w Krakowie, w północno-zachodniej części wzgórza zrębowego Krzemionek Zakrzowskich, w części zwanej Skałkami Twardowskiego, niedaleko Wisły[1].
Opis jaskini
[edytuj | edytuj kod]Jaskinia ma otwór wejściowy o wysokości 5 m i szerokości 13 m na zachodniej, pionowej ścianie muru skalnego w zachodniej części Skałek Twardowskiego w pobliżu Jednostki Wojskowej[2]. Jej zwiedzanie jest niebezpieczne ze względu na możliwość oberwania się ze stropu głazów. Duże ilości takich oberwanych głazów zalegają dno jaskini[3].
Za otworem wejściowym znajduje się duża komora, której dno zawalone dużymi głazami opada w kierunku wschodnim. W części tylnej komora przechodzi w ciasny kanał. Ma on długość 40 m. Mniej więcej w połowie długości kanału odgałęziają się od niego korytarze – w początkowej części niskie i ciasne, dalej przechodzące w niemożliwe do przejścia szczeliny. Na końcu głównego kanału znajduje się komin. Jest zablokowany dużymi głazami, ale wyczuwalny w nim jest przewiew[2].
Jaskinia powstała w uławiconych wapieniach z jury późnej. Na ścianach komory występują ławice krzemiennych buł i anastomatyczne kanaliki. Kanał i korytarzyki tylnej części powstały w wyniku przepływu wody. Brak szaty naciekowej. namulisko w początkowej części kanału pokrywa gruz skalny z licznymi krzemieniami, dalej ił. Namulisko w komorze składa się z rumoszu skalnego[2].
Oświetlona światłem słonecznym jest tylko jej wstępna korytarza, dalsze części jaskini są ciemne. Mikroklimat jaskini cechuje się silnym przewiewem i jest uzależniony od środowiska zewnętrznego. Zimą jaskinia zamarza, wskutek czego powstają w niej liczne lodowe stalagmity, stalaktyty i stalagnaty. W lecie natomiast z kanału i korytarzyków wydobywa się zimne powietrze[2].
Przy otworze jaskini rosną mchy i rośliny, w jaskini występują pająki. Zimą 1997/98 w kominie na końcu kanału hibernował podkowiec mały (Rhinolophus hipposideros)[2].
Historia poznania i eksploracji
[edytuj | edytuj kod]Jaskinia znana jest od dawna. Po raz pierwszy opisał ją W. Kuźniar w 1921 r., sporządził też jej plan. W 1983 r. A. Tyrpa odsłonił wejście do korytarzyków odbiegających od środkowej części kanału[2]. Przed I wojną światową komora została powiększona wskutek eksploatacji wapienia. Podczas I wojny światowej otwór jaskini został przez saperów austriackich znacznie powiększony i zmieniony materiałami wybuchowymi. Wybuchy spowodowały skruszenie stropu, co sprzyja obrywaniu się z niego głazów. Woda zamarzająca zimą w szczelinach dodatkowo powoduje kruszenie i obrywy. W 1998 r. oderwały się ze stropu głazy o łącznej masie około 15 ton. Kolejne obrywy wystąpiły w roku 1999, 2000, 2006. W 2007 r. oberwała się w środkowej części komory warstwa ławic o miąższości około 3 m. Zagrożony zawaleniem się jest cały strop jaskini[3][2].
W kwietniu 2021r. po oberwaniu się kolejnej warstwy stropu wejście do jaskini zostało zagrodzone barierką przez Zarząd Zieleni Miejskiej w Krakowie. W pobliżu umieszczono również informacje o zakazie wstępu do jaskini i niebezpieczeństwie związanym ze spadającymi głazami.
Jaskinię zinwentaryzował Kazimierz Kowalski w 1951 roku[4], jej dokumentację sporządzili M. Szelerewicz i A. Górny w 2009 r[2].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Geoportal. Mapa topograficzna i lotnicza [online] [dostęp 2019-09-29] .
- ↑ a b c d e f g h Mariusz Szelerewicz , Andrzej Górny , Jaskinia Jasna, [w:] Jaskinie Polski [online], Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy [dostęp 2019-04-29] .
- ↑ a b Jaskinia Jasna nad Wisłą. [w:] JaskinieJury.pl [on-line]. [dostęp 2019-04-29].}
- ↑ K. Kowalski, Jaskinie Polski, tom. 1, Warszawa: Państwowe Muzeum Archeologiczne, 1951