Jordanon

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Jordanon – termin z dziedziny taksonomii botanicznej, określający pewną grupę drobnych taksonów (gatunki, podgatunki, odmiany), przeciwstawianych linneonom („dużym gatunkom”). Słowo pochodzi od nazwiska lyońskiego botanika Alexisa Jordana.

Historia pojęcia[edytuj | edytuj kod]

Termin "jordanon" został wprowadzony przez holenderskiego botanika Johannesa Paulusa Lotsy'ego, który zdefiniował jordanony jako „formy, które rozmnażają się, pozostając w obrębie swojego typu” (forms that breed true to type)[1], to znaczy formy, których potomstwo jest takie samo jak pokolenie rodzicielskie. Zawarta w tej samej pracy definicja linneonu to „całość osobników, które są bardziej podobne do siebie nawzajem niż do innych osobników”[1].

Wyróżnianie jordanonów ma swój początek w pracach Alexisa Jordana, który w swoim ogrodzie eksperymentalnym[2] hodował rośliny, sprawdzając stałość cech poszczególnych linii. W odniesieniu do tych wyników można zdefiniować jordanon jako podrzędne wydzielenie gatunku roślinnego (linneonu, od nazwiska Linneusza), które nie ulega zmianie w hodowli i jest rozpoznawalne na podstawie szczegółów morfologicznych, chemicznych, ekologicznych lub chromosomowych[3]. Jordanony wyróżniane są w przypadku roślin samopłodnych, często w przypadku populacji dodatkowo izolowanych ekologicznie lub geograficznie. Są nietrwałą jednostką taksonomiczną – w przypadku nastąpienia zapłodnienia krzyżowego i powstania typów rekombinacyjnych nie zachowują one już dotychczasowego zestawu cech diagnostycznych[4].

Jordanony mogą być klasyfikowane w randze gatunków, podgatunków lub odmian[5], pojęcie to jest więc szersze od drobnych gatunków i mikrogatunków. W niektórych ujęciach terminów jordanon i mikrogatunek używano wymiennie[6].

Obecny stan wiedzy[edytuj | edytuj kod]

W obecnej systematyce botanicznej samo pojęcie jest rzadko używane, natomiast status poszczególnych jordanonów jest różny. Poniższy przegląd wybranych taksonów wyróżnionych przez Jordana ilustruje możliwe przypadki.

  • Z 27 jordanonów opisanych przez Jordana i Fourreau w obrębie rodzaju bukwica (Betonica) 25 uznaje się za synonimy Betonica officinalis L., a 2 za synonimy Betonica hirsuta L.[7]
  • W rodzaju wiosnówka (Erophila), w obrębie którego Jordan wyróżnił około 200 jordanonów, stwierdzono istnienie kilku cytotypów, jednak badania prowadzone na większym obszarze wykazały (w przeciwieństwie do wyników Jordana) brak korelacji między liczbą chromosomów, ekologią, rozmieszczeniem i morfologią[8]. W związku z tym obecnie albo traktuje się wszystkie te jordanony jako synonimy wiosnówki pospolitej Erophila verna (L.) DC. s. latiss.[9], albo wyróżnia się trzy gatunki, E. verna (L.) DC., E. majuscula Jord. i E. glabrescens Jord.[10]
  • Niektóre jordanony współcześnie wyróżnia się w randze podgatunków, np. Ranunculus acris subsp. friesianus (Jord.) Rouy & Fouc.[11], Armeria arenaria subsp. praecox (Jord.) Kerguélen ex Greuter, Burdet & G.Long[12].
  • Niektóre jordanony, odpowiadające mikrogatunkom apomiktycznym, wyróżnia się w randze gatunków, np. mniszek Taraxacum udum Jord. (sekcja Palustria)[13], opisany z okolic Lyonu, w Polsce znany z jednego stanowiska[14].
  • Interpretacja niektórych jordanonów jest sporna, np. klon Acer martinii Jord. według Flora Gallica jest formą A. monspessulanum L., u której osobniki dorosłe wykazują utrwalone cechy młodociane[9], natomiast według Flora Iberica jest mieszańcem (Acer × martini Jord. = A. monspessulanum subsp. monspessulanum × A. opalus subsp. opalus)[15].

Botanik nowozelandzki Leonard Cockayne(inne języki) był zdania, że najwłaściwszą konwencją opisu tamtejszej flory jest wyróżnianie złożonych linneonów (grup składających się z większej liczby jordanonów). Obecnie większość takich jordanonów wyróżnia się w randze gatunków; są to taksony powstałe w geologicznej skali czasu niedawno i w związku z tym różniące się jedynie drobnymi szczegółami morfologicznymi[16].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b J.P. Lotsy, Evolution by means of hybridization, The Hague: Martinus Nijhoff, 1916, s. 22–23.
  2. ↑ Interfaces/fonds anciens BU Lyon, Alexis Jordan: un jardin expérimental pour la flore de France [online], Interfaces. Livres anciens de l'Université de Lyon [dostęp 2023-03-09] (fr.).
  3. ↑ jordanon | FloraQuebeca [online], floraquebeca.qc.ca, 13 listopada 2014 [dostęp 2023-03-09] (fr.).
  4. ↑ Clive A. Stace, Taksonomia roślin i biosystematyka, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1993, s. 200-202, ISBN 83-01-11251-4, OCLC 749179387.
  5. ↑ Allan, H, H, The importance of the jordanon in problems of geographical distribution, [w:] F.T. Brooks, T.F. Chipp, International Botanical Congress, Cambridge 1930, Report of Proceedings, Cambridge University Press, 1931, s. 106–111.
  6. ↑ P.J. Garnock-Jones, New Zealand botanical heritage, sub-disciplines and Leonard Cockayne’s views on species, „Journal of the Royal Society of New Zealand”, 47 (3), 2017, s. 232–243.
  7. ↑ M. Thiébaut, F. Labussière, Typification des espèces de Betonica L. (Lamiaceae) de l'herbier Jordan, „Candollea”, 68 (2), 2013, s. 285-299.
  8. ↑ P.H. Davis, V.H. Heywood, Principles of angiosperm taxonomy, Edinburgh–London: Oliver & Boyd, 1963.
  9. ↑ a b J.-M. Tison, B. de Foucault, Flora Gallica. Flora de France., Biotope Editions., 2014, ISBN 978-2-36662-012-2.
  10. ↑ Clive A. Stace, New flora of the British Isles, Fourth edition, Suffolk 2019, ISBN 978-1-5272-2630-2, OCLC 1089196503 [dostęp 2023-03-08].
  11. ↑ S.M. Coles, The Ranunculus acris L. complex in Europe, „Watsonia”, 8, 1971, s. 237–261.
  12. ↑ M. Tiburtini i inni, Integrative taxonomy of Armeria arenaria (Plumbaginaceae), with a special focus on the putative subspecies endemic to the Apennines, „Biology”, 11 (7), 2022, s. 1060, DOI: 10.3390/biology11071060.
  13. ↑ Jan Kirschner, Jan Štěpánek, A monograph of Taraxacum sect. Palustria, Průhonice: Academy of Sciences of the Czech Republic, Institute of Botany, 1998, ISBN 80-86188-00-0, OCLC 40091876.
  14. ↑ J. Marciniuk, Taraxacum sect. Palustria w Polsce, Siedlce: Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach, 2012, ISSN 2082-5684.
  15. ↑ P. Sánchez Gómez, J. Güemes, Acer L., [w:] Flora Iberica. Volumen IX: Rhamnaceae–Polygalaceae., 2015, s. 77–93.
  16. ↑ M. McGlone, Leonard Cockayne: his contribution to ecological, biogeographic and evolutionary thought in New Zealand, „Canterbury Botanical Society Journal”, 49, 2018, s. 36–49.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Jordanon&oldid=70319544”