Kanonierki typu Guanajuato

Kanonierki typu *Guanajuato*
	; „Querétaro” w latach 40.
Kraj budowy	Hiszpania
Użytkownicy	Armada de México
Stocznia	SECN, Ferrol (2); Matagorda, Kadyks (1)
Wejście do służby	1936
Wycofanie	2001
Zbudowane okręty	3
	Dane taktyczno-techniczne
Wyporność	standardowa: 1300 ts; pełna: 1950 ts
Długość	80,4 m
Szerokość	11,51
Zanurzenie	3,05 m
Napęd	początkowo: 2 turbiny parowe o mocy łącznej 5000 KM, 2 kotły, 2 śruby
Prędkość	20 węzłów
Zasięg	3000 Mm przy 14 w.
Załoga	140
Uzbrojenie	początkowe:; • 3 działa 102 mm (3 × I); • 4 działka 25 mm plot. (2 × II); 4 km 13,2 mm plot. (2 × II)
	Multimedia w Wikimedia Commons

Kanonierki typu Guanajuato – seria trzech okrętów marynarki Meksyku z okresu II wojny światowej i powojennego, zbudowanych w Hiszpanii. W literaturze anglojęzycznej określane też jako slupy. Ostatni z nich pozostał w służbie do 2001 roku.

Uzbrojenie główne okrętów stanowiły trzy działa kalibru 102 mm. Ich wyporność pełna wynosiła 1950 ton. Napędzały je początkowo turbiny parowe, pozwalające na osiąganie prędkości 20 węzłów, a po modernizacji po wojnie – silniki wysokoprężne. Okręty mogły także transportować żołnierzy i konie.

Historia

Meksyk do początku lat 30. XX wieku miał niewielką marynarkę wojenną, której trzon stanowiło kilka kanonierek z początku wieku i zupełnie przestarzały pancernik obrony wybrzeża „Anáhuac”^[1]. W 1932 roku Meksyk nawiązał współpracę z republikańską Hiszpanią, z którą łączyły go więzi historyczne, kulturowe i ideologiczne, co doprowadziło do programu modernizacji marynarki meksykańskiej^[2]. Hiszpania, borykająca się z kryzysem światowym, oszczędzała w tym czasie na rozbudowie marynarki w stosunku do planów z czasów monarchii, i poszukiwała zatrudnienia dla swojego przemysłu stoczniowego^[2]. Pod koniec 1932 roku Meksyk zawarł umowę z Hiszpanią przewidującą budowę tam ogółem aż 15 okrętów^[2]. Część programu miała być sfinansowana z pożyczki w wysokości 73 milionów peset, na której udzielenie do 1939 roku zgodził się rząd Hiszpanii 28 grudnia 1932 roku^[2]. W pierwszej fazie zamówiono budowę trzech kanonierek i dziesięciu małych jednostek obrony wybrzeża (patrolowców) typu G^[2].

Projekt kanonierek był rozwinięciem hiszpańskich kanonierek typu Canovas del Castillo^[3]. Zgodnie z wymaganiami meksykańskimi, okręty nieco powiększono i zredukowano ich uzbrojenie o jedną armatę głównego kalibru, za to mogły one transportować żołnierzy, a nawet konie^[3]. Ich budowę rozdzielono między stocznię państwową SECN (Sociedad Española de Construcción Naval) w Ferrolu (dwa okręty) i prywatną stocznię Matagorda w Kadyksie (jeden okręt)^[a]. Otrzymały nazwy stanów Meksyku.

Okręty te klasyfikowane były jako kanonierki (hiszp. cañoneros)^[4]. W literaturze anglojęzycznej określane były powszechnie jako slupy (eskortowce)^[4]^[1], a po wojnie jako fregaty^[5].

Okręty

Kanonierki typu *Guanajuato*^[3]
nazwa	nr burtowy (ostatni)	położenie stępki, miejsce budowy	wodowanie	ukończenie	uwagi
Guanajuato	C-7	?, Ferrol	28. 05. 1934	maj 1936	wycofany w lipcu 2001
Querétaro	C-8	?, Ferrol	28. 07. 1934	kwiecień 1936	wycofany w 1975
Potosí	C-9	?, Kadyks	24. 08. 1934	kwiecień 1936	wycofany w 1975

Opis konstrukcji

Architektura i kadłub

Okręty stanowiły kanonierki średniej wielkości. Miały gładkopokładowy kadłub o wysokich burtach, z prostą lekko wychyloną dziobnicą^[6]. Na pokładzie dziobowym i dolnej kondygnacji nadbudówki umieszczone były dwa działa artylerii głównej w superpozycji, a trzecie stało na pokładzie rufowym^[6]. Piętrowa nadbudówka dziobowa z przeszklonym pomostem nawigacyjnym była typowa dla okrętów tego okresu^[6]. Niższa grupa pokładówek ciągnęła się do końca śródokręcia, a na niej, pośrodku długości okrętów, ustawiony był pojedynczy, pochylony, dość szeroki komin^[6]. Sylwetkę dopełniał pochylony maszt za nadbudówką dziobową i lekki maszt rufowy^[6].

Wyporność standardowa okrętów wynosiła 1300 ts, a wyporność pełna 1950 ts^[3]^[7]. Miały długość całkowitą 80,4 m, na linii wodnej 79,2 m, szerokość 11,51 m, a zanurzenie 3,05 m^[3].

Załoga liczyła 140 osób, w tym 20 oficerów^[7]. Miały nadto koje do zaokrętowania 120 żołnierzy^[7]. Maksymalnie mogły one transportować do 230 żołnierzy i 20 (według innych źródeł 40) koni^[b].

Uzbrojenie

Główne uzbrojenie artyleryjskie okrętów stanowiły trzy brytyjskie działa kalibru 4 cale (102 mm) Vickers-Armstrong eksportowego modelu Mk LA, o długości lufy 45 kalibrów (L/45), podobne do Mk V marynarki brytyjskiej^[3]. Działa umieszczone były w pojedynczych stanowiskach z maskami ochronnymi: dwóch w superpozycji na dziobie i jednym na rufie^[6]. Miały one kąt podniesienia lufy do +30° i donośność do 7 mil morskich^[8].

Uzbrojenie przeciwlotnicze stanowiły początkowo dwie podwójnie sprzężone armaty automatyczne kalibru 25 mm L/50^[3]. Uzupełniały je dwa podwójnie sprzężone karabiny maszynowe kalibru 13,2 mm Hotchkiss^[3]. W 1940 roku roczniki flot wymieniają na uzbrojeniu już 8 km-ów 13,2 mm^[4]. Po przystąpieniu Meksyku do II wojny światowej (1942) okręty zostały zmodernizowane w USA i według niektórych źródeł, zamiast działek kalibru 25 mm otrzymały dwa działka 20 mm Oerlikon^[3], a według innych źródeł, także dwa działka 40 mm Mk 3^[8]. W 1954 roku uzbrojenie przeciwlotnicze „Potosi” było wskazywane jako składające się z sześciu działek 20 mm (trzech podwójnych stanowisk) i ośmiu km-ów 13,2 mm, „Guanajuato” – czterech działek 25 mm, jednego 20 mm i ośmiu km-ów 13,2 mm, a „Querétaro” z dwóch armat 57 mm, dwóch działek 20 mm i 10 km-ów 13,2 mm^[5]. Podczas modernizacji otrzymały też zrzutnie bomb głębinowych na rufie^[8], a według innych źródeł, dwa miotacze bomb głębinowych^[3]. W 1954 roku wskazywano na ich wyposażeniu cztery miotacze bomb głębinowych^[5].

Napęd

Napęd stanowiły oryginalnie dwa zespoły turbin parowych systemu Parsonsa(inne języki) z przekładniami, o mocy łącznej 5000 shp, do których parę dostarczały dwa kotły typu Yarrow^[3]^[4]. Siłownia napędzała dwie śruby^[3]. Prędkość maksymalna wynosiła 20 węzłów^[c]. Okręty zabierały 140 ton paliwa płynnego, co pozwalało na uzyskanie zasięgu 3000 Mm przy prędkości 14 węzłów^[3].

Na przełomie lat 50/60. turbiny i kotły wymieniono na dwa silniki wysokoprężne Enterprise DMR-38 o mocy łącznej 5000 bhp, z którymi okręty rozwijały prędkość do 14 węzłów^[7]^[d].

Służba w skrócie

Wszystkie trzy kanonierki weszły do służby meksykańskiej w 1936 roku^[3]. „Guanajuato” i „Potosi” służyły początkowo na Oceanie Spokojnym, a „Querétaro” na Atlantyku^[4].

W 1958 roku „Querétaro”, w 1961 „Potosi”, a w 1964 roku „Guanajuato” przeszły modernizację napędu, podczas której zużyte turbiny i kotły wymieniono na silniki wysokoprężne^[d].

W 1964 roku „Querétaro” i „Potosi” odbyły rejs na Morze Śródziemne, odwiedzając Francję, Włochy, Jugosławię, Maltę, Egipt i Portugalię, a w 1968 roku „Guanajuato” odwiedził Niemcy Zachodnie, w tym Kilonię, oraz Skandynawię^[8].

Po II wojnie światowej kanonierki nosiły numery burtowe z literą C, następnie same cyfry (np. „Querétaro” – 43), po czym numery z literą H (np. „Potosi” – H8) i ponownie numery z literą C^[8]. Ostatecznie w latach 70. nosiły numery, odpowiednio „Guanajuato”, „Querétaro” i „Potosi”, od C-7 do C-9^[7].

„Potosi” i „Querétaro” wycofano ze służby w 1975 roku^[3]. „Guanajuato” natomiast został przeznaczony do służby w charakterze okrętu szkolnego i wyposażony w brytyjskie radary Kelvin Hughes(inne języki) Type 17 (dozoru nawodnego) i Type 14 (nawigacyjny)^[8]. W lipcu 2001 roku został wycofany ze służby i przekształcony w okręt-muzeum w Boca del Río koło Veracruz^[8]. Z powodu problemów finansowych, od 2017 roku stan okrętu pogarszał się i nie był on właściwie konserwowany, a po wybuchu epidemii Covid-19 w 2020 roku ruch turystyczny ustał i zaniedbany okręt w grudniu 2022 roku został złomowany^[8].

Zobacz też

Porównywalne okręty:
- kanonierki typu Canovas del Castillo – hiszpańskie kanonierki
- kanonierki typu Babr – irańskie kanonierki
- slupy typu Grimsby – brytyjskie slupy (eskortowce)
- „Van Kinsbergen” – holenderska kanonierka

Uwagi

↑ Prywatna stocznia Matagorda według Mitiuckow i Erce Lisarraga 2007 ↓, s. 51, natomiast ogólne publikacje określają budowniczego trzeciej kanonierki jako „S.E. de C.N., Matagorda” (Jane’s Fighting Ships 1940 ↓, s. 346) lub Sociedad Española de Construcción Naval Matagorda (Patianin, Barabanow i Mitiukow 2008 ↓, s. 1, 29)
↑ Liczba 230 żołnierzy i 40 koni według Patianin, Barabanow i Mitiukow 2008 ↓, s. 29, a 230 żołnierzy i 20 koni według Jane’s Fighting Ships 1953-54 ↓, s. 254, natomiast Mexico’s cañoneros after WWII. podaje 230 żołnierzy albo 40 koni. W połączeniu z informacją o 120 kojach, być może liczba 230 dotyczyła maksymalnej liczby żołnierzy zabieranej w jednodniowe rejsy.
↑ Prędkość 20 węzłów według Jane’s Fighting Ships 1940 ↓, s. 346, Patianin, Barabanow i Mitiukow 2008 ↓, s. 29, Jane’s Fighting Ships 1953-54 ↓, s. 254. Odmiennie zbyt wysoką prędkość 29 węzłów podaje w ogólnikowym opisie Conway’s All the world’s fighting ships 1922–1946 ↓, s. 397
↑ ^a ^b Tak według Jane’s Fighting Ships 1975-76 ↓, s. 240. Odmiennie Patianin, Barabanow i Mitiukow 2008 ↓, s. 29 podają tylko dla „Guanajuato” informację o wymianie napędu pod koniec lat 60. na siłownię diesel-elektryczną (jak w transportowcu „Durango”, który otrzymał takie same silniki).

Przypisy

↑ ^a ^b Conway’s All the world’s fighting ships 1922–1946 ↓, s. 414-415
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Mitiuckow i Erce Lisarraga 2007 ↓, s. 51-52
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o Patianin, Barabanow i Mitiukow 2008 ↓, s. 29
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Jane’s Fighting Ships 1940 ↓, s. 346
↑ ^a ^b ^c Jane’s Fighting Ships 1953-54 ↓, s. 254.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Na podstawie fotografii w Jane’s Fighting Ships 1940 ↓, s. 346
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Jane’s Fighting Ships 1975-76 ↓, s. 240.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h jwh1975: Mexico’s cañoneros after WWII. wwiiafterwwii, 11 grudnia 2022. (ang.).

Bibliografia

Conway’s All the world’s fighting ships 1922–1946. Robert Gardiner, Roger Chesneau (red.). London: Conway Maritime Press, 1980. ISBN 0-85177-146-7. (ang.).
Conway’s All the world’s fighting ships 1947–1995. Robert Gardiner, Stephen Chumbley (red.). Annapolis: Naval Institute Press, 1995. ISBN 1-55750-132-7. (ang.).
Jane’s Fighting Ships 1940. Francis McMurtrie (red.). Londyn: Sampson Low, Marston & Co, 1941. (ang.).
Jane’s Fighting Ships 1953-54. Raymond Blackman (red.). Londyn: Sampson Low, Marston & Co, 1953. (ang.).
Jane’s Fighting Ships 1975-76. John Moore (red.). Nowy Jork: Franklin Watts, 1975. ISBN 0-531-03251-5. (ang.).
Siergiej Patianin, Michaił Barabanow, Nikołaj Mitiukow. Korabli Wtoroj mirowoj wojny. WMS stran Łatinskoj Amieriki i Azji. „Morskaja Kampanija”. 04(17)/2008, maj 2008. Moskwa: Izdatielstwo Kollekcyja. (ros.).
Nikołaj Mitiuckow, Antonio Erce Lisarraga. Standardowe i uniwersalne. Część I. „Okręty Wojenne”. Nr 6/2007. XVI (86), 2007. Tarnowskie Góry. ISSN 1231-014X.
jwh1975: Mexico’s cañoneros after WWII. wwiiafterwwii, 11 grudnia 2022. (ang.).

[4] Prywatna stocznia Matagorda według Mitiuckow i Erce Lisarraga 2007 ↓, s. 51, natomiast ogólne publikacje określają budowniczego trzeciej kanonierki jako „S.E. de C.N., Matagorda” (Jane’s Fighting Ships 1940 ↓, s. 346) lub Sociedad Española de Construcción Naval Matagorda (Patianin, Barabanow i Mitiukow 2008 ↓, s. 1, 29)

[9] Liczba 230 żołnierzy i 40 koni według Patianin, Barabanow i Mitiukow 2008 ↓, s. 29, a 230 żołnierzy i 20 koni według Jane’s Fighting Ships 1953-54 ↓, s. 254, natomiast Mexico’s cañoneros after WWII. podaje 230 żołnierzy albo 40 koni. W połączeniu z informacją o 120 kojach, być może liczba 230 dotyczyła maksymalnej liczby żołnierzy zabieranej w jednodniowe rejsy.

[11] Prędkość 20 węzłów według Jane’s Fighting Ships 1940 ↓, s. 346, Patianin, Barabanow i Mitiukow 2008 ↓, s. 29, Jane’s Fighting Ships 1953-54 ↓, s. 254. Odmiennie zbyt wysoką prędkość 29 węzłów podaje w ogólnikowym opisie Conway’s All the world’s fighting ships 1922–1946 ↓, s. 397

[siln-12] Tak według Jane’s Fighting Ships 1975-76 ↓, s. 240. Odmiennie Patianin, Barabanow i Mitiukow 2008 ↓, s. 29 podają tylko dla „Guanajuato” informację o wymianie napędu pod koniec lat 60. na siłownię diesel-elektryczną (jak w transportowcu „Durango”, który otrzymał takie same silniki).

[conw22-1] Conway’s All the world’s fighting ships 1922–1946 ↓, s. 414-415

[durango-2] Mitiuckow i Erce Lisarraga 2007 ↓, s. 51-52

[pat-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o Patianin, Barabanow i Mitiukow 2008 ↓, s. 29

[jane40-5] Jane’s Fighting Ships 1940 ↓, s. 346

[CITEREF''Jane’s_Fighting_Ships_1953-54''254-6] Jane’s Fighting Ships 1953-54 ↓, s. 254.

[fot-7] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Na podstawie fotografii w Jane’s Fighting Ships 1940 ↓, s. 346

[CITEREF''Jane’s_Fighting_Ships_1975-76''240-8] Jane’s Fighting Ships 1975-76 ↓, s. 240.

[can-10] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h jwh1975: Mexico’s cañoneros after WWII. wwiiafterwwii, 11 grudnia 2022. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[a]

[4]

[5]

[6]

[7]

[b]

[8]

[c]

[d]