Karagana
Karagana syberyjska | |||
Systematyka[1][2] | |||
Domena | |||
---|---|---|---|
Królestwo | |||
Podkrólestwo | |||
Nadgromada | |||
Gromada | |||
Podgromada | |||
Nadklasa | |||
Klasa | |||
Nadrząd | |||
Rząd | |||
Rodzina | |||
Podrodzina | |||
Rodzaj |
karagana | ||
Nazwa systematyczna | |||
Caragana Lam. Encycl. 1: 615 (1785)[3] | |||
Typ nomenklatoryczny | |||
Synonimy | |||
|
Karagana (Caragana Lam.) – rodzaj roślin należący do rodziny bobowatych. Obejmuje 91 gatunków[3]. Zasięg rodzaju obejmuje wschodnią Europę (na wschód od Bułgarii i Ukrainy) poprzez niemal całą Azję (bez południowej części tego kontynentu), po Rosyjski Daleki Wschód[5][3]. Są to rośliny drzewiaste występujące na obszarach suchych, często w górach, w różnych formacjach – leśnych, zaroślowych i trawiastych[5].
Uprawiane są jako rośliny ozdobne, najczęściej karagana syberyjska C. arborescens. W obrębie zasięgu są ważnym źródłem drewna opałowego, służą jako źródło paszy, uprawiane są w formie pasów wiatrochronnych i dla ochrony gleby przed erozją. Służą jako rośliny miododajne, jadalne (spożywane są młode strąki), lecznicze, barwierskie i włóknodajne (z kory sporządzane są liny)[5][6].
W Polsce popularnie uprawiana jest karagana syberyjska C. arborescens, znacznie rzadziej karagana podolska C. frutex, a inne gatunki bywają sadzone niemal wyłącznie w kolekcjach[7]. Karagana syberyjska ma we florze Polski status zadomowionego antropofita[8].
Nazwa naukowa utworzona została ze zlatynizowanej nazwy mongolskiej tych roślin (khargana)[5]. W języku polskim dawniej rośliny te znane były pod nazwami: grochownik, grochówka, sybirka i żółta akacja[7].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]- Pokrój
- Niewielkie drzewa do 7 m wysokości, krzewy[9], w tym niskie, poduszkowe i w takim wypadku bardzo podobne do roślin z rodzaju traganek Astragalus[7][5]. Pędy zróżnicowane na krótko- i długopędy, zarówno przylistki jak i zachowujące się po opadnięciu listków osadki wykształcone w formie cierni. U różnych gatunków, różne części pędów bywają owłosione[7]. Kora na starszych pędach złuszcza się wąskimi pasmami[7].
- Liście
- Sezonowe i zimozielone, skrętoległe[9]. Blaszka parzystopierzasto złożona, przy czym listków jest od 2 do 12[7][9], rzadko do 20[10]. Listki są całobrzegie, na szczycie zwykle z małym wyrostkiem[10]. Oś liścia często wyciągnięta w cierń, drewniejąca po opadnięciu listków. U niektórych gatunków występują odmienne liście na długo- i krótkopędach[7].
- Kwiaty
- Wyrastają pojedynczo w kątach liści lub zebrane po kilka w pęczki[10]. Kwiaty motylkowe, zwykle różowe[9], pomarańczowe lub brązowe[7]. Kielich rurkowaty lub dzwonkowaty, z 5 nierównymi ząbkami (dwa górne zwykle krótsze). Pręcików 10, z których 9 ma nitki zrośnięte, a jeden jest wolny. Słupek pojedynczy, z jednego owocolistka, z górną zalążnią[9][10].
- Owoce
- Strąki walcowate, wąskie, o długości do 2–5 cm[7].
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]- Pozycja systematyczna
Jeden z rodzajów podrodziny bobowatych właściwych Faboideae w rodzinie bobowatych Fabaceae s.l. W obrębie podrodziny należy do plemienia Hedysareae[11].
- Caragana acanthophylla Kom.
- Caragana aegacanthoides (R.Parker) L.B.Chaudhary & S.K.Srivast.
- Caragana afghanica Kitam.
- Caragana alaschanica Grubov
- Caragana aliensis Y.Z.Zhao
- Caragana alpina Y.X.Liou
- Caragana altaica Pojark. – karagana ałtajska
- Caragana ambigua Stocks – karagana niepewna
- Caragana arborescens Lam. – karagana syberyjska
- Caragana aurantiaca Koehne – karagana pomarańczowa
- Caragana balchaschensis (Kasn. ex Kom.) Pojark.
- Caragana beefensis S.N.Biswas
- Caragana bicolor Kom.
- Caragana boisii C.K.Schneid. – karagana Boisa
- Caragana bongardiana (Fisch. & C.A.Mey.) Pojark.
- Caragana brachypoda Pojark.
- Caragana brevicalyx Pamp.
- Caragana brevifolia Kom.
- Caragana brevispina Benth. – karagana krótkocierniowa
- Caragana bungei Ledeb. – karagana Bungego
- Caragana buriatica Peschkova
- Caragana camilli-schneideri Kom.
- Caragana campanulata Vassilcz.
- Caragana changduensis Y.X.Liou
- Caragana chinghaiensis Y.X.Liou
- Caragana cinerea (Kom.) Nakai
- Caragana conferta Benth. ex Baker
- Caragana cuneatoalata Y.X.Liou
- Caragana dasyphylla Pojark.
- Caragana decorticans Hemsl. – karagana łuszcząca się
- Caragana densa Kom. – karagana gęsta
- Caragana erinacea Kom.
- Caragana franchetiana Kom. – karagana Francheta
- Caragana frutex (L.) K.Koch – karagana podolska
- Caragana gerrardiana Benth. – karagana Gerarda
- Caragana gobica Sanchir
- Caragana grandiflora DC. – karagana wielkokwiatowa
- Caragana halodendron (Pall.) Dum.Cours.
- Caragana jubata (Pall.) Poir. – karagana grzywiasta
- Caragana junatovii Gorbunova
- Caragana kirghisorum Pojark.
- Caragana koreana Nakai
- Caragana korshinskii Kom.
- Caragana kozlowii Kom.
- Caragana laeta Kom. – karagana późna
- Caragana leiocalycina (Hub.-Mor.) Hub.-Mor.
- Caragana leucophloea Pojark.
- Caragana leucospina Kom.
- Caragana leveillei Kom.
- Caragana liouana Zhao Y.Chang & Yakovlev
- Caragana litwinowii Kom.
- Caragana maimanensis Rech.f.
- Caragana manshurica (Kom.) Kom.
- Caragana media Sanchir
- Caragana microphylla Lam. – karagana drobnolistna
- Caragana opulens Kom.
- Caragana oreophila W.W.Sm.
- Caragana pekinensis Kom.
- Caragana pleiophylla (Regel) Pojark.
- Caragana polourensis Franch.
- Caragana polyacantha Benth.
- Caragana potaninii Kom.
- Caragana pruinosa Kom.
- Caragana przewalskii Pojark.
- Caragana pumila Pojark.
- Caragana purdomii Rehder
- Caragana pygmaea (L.) DC. – karagana karłowata
- Caragana qingheensis Zhao Y.Chang, L.R.Xu & F.C.Shi
- Caragana reticulata Rehder
- Caragana roborovskyi Kom.
- Caragana rosea Turcz. ex Maxim.
- Caragana scythica (Kom.) Pojark.
- Caragana shensiensis C.W.Chang
- Caragana shuidingensis C.Y.Yang & N.Li
- Caragana sinica (Buc'hoz) Rehder – karagana chińska
- Caragana soongorica Grubov
- Caragana spinifera Kom.
- Caragana spinosa (L.) Vahl ex Hornem. – karagana ciernista
- Caragana stenophylla Pojark.
- Caragana stipitata Kom.
- Caragana sukiensis C.K.Schneid.
- Caragana tangutica Maxim. ex Kom.
- Caragana tekesiensis Y.Z.Zhao & D.W.Zhou
- Caragana tibetica Kom.
- Caragana tragacanthoides (Pall.) Poir. – karagana tragakantowata
- Caragana turkestanica Kom. – karagana turkiestańska
- Caragana ulicina Stocks
- Caragana ussuriensis (Regel) Pojark. – karagana ussuryjska
- Caragana versicolor Benth.
- Caragana zahlbruckneri C.K.Schneid.
- Caragana zaissanica Sanchir
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens , Fabales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-09-23] (ang.).
- ↑ a b c d e Caragana Lam.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-01-15].
- ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-22].
- ↑ a b c d e G.P. Lewis, Brian Schrire, Barbara Mackinder, Mike Lock: Legumes of the World. Royal Botanic Gardens, Kew, 2005, s. 482. ISBN 978-1-900347-80-8.
- ↑ David J. Mabberley , Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 162, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
- ↑ a b c d e f g h i j Włodzimierz Seneta: Drzewa i krzewy liściaste C. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 25–35. ISBN 83-01-11074-0.
- ↑ Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 48, ISBN 978-83-62975-45-7 .
- ↑ a b c d e Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 294. ISBN 0-333-73003-8.
- ↑ a b c d Yingxin Liu, Zhaoyang Chang & Gennady P. Yakovlev: Caragana Fabricius. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-01-15].
- ↑ Genus Caragana Fabr.. Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2022-01-15].