Karbica prążkówka
| Gluphisia crenata | |||
| (Esper, 1785) | |||
 Samiec | |||
 Samica | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
karbica prążkówka | ||
| Synonimy | |||
| |||
Karbica prążkówka[1][2], garbatka karbica[3] (Gluphisia crenata) – gatunek motyla z rodziny garbatkowatych. Zamieszkuje Eurazję, od Półwyspu Iberyjskiego po Wyspy Japońskie. Gąsienice żerują na topolach, rzadko na wierzbach. Osobniki dorosłe są aktywne nocą.
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1785 roku przez Eugeniusa J.C. Espera pod nazwą Bombyx crenata. Jest gatunkiem typowym rodzaju Gluphisia, który to wprowadził w 1829 roku Jean Baptiste Boisduval[4].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Owad dorosły[edytuj | edytuj kod]
Motyl o stosunkowo delikatnie jak na garbatkowatego zbudowanym ciele[5] i rozpiętości skrzydeł sięgającej od 30 do 33 mm[3]. Głowa jest zaopatrzona w niezbyt gęsto owłosione oczy złożone, przyoczka i uwstecznioną ssawkę. Obustronnie grzebykowane czułki nie osiągają połowy długości przedniego skrzydła i wykazują dymorfizm płciowy, u samicy mając krótsze ząbki niż u samca. Stosunkowo krótkie i szerokie skrzydło pary przedniej osiąga od 14 do 16 mm długości[5]. Tło skrzydła przedniego jest szarobrunatne do czarnobrunatnego, stalowo połyskujące, często z brązowo rozjaśnionym polem środkowym, obwiedzionym czarnymi liniami. Na tymże tle występują cienkie, żółtawe przepaski z ciemnymi brzegami, jasna plamka przy żyłce poprzecznej oraz wąski, falisty prążek w polu zewnętrznym o czarnej barwie[3][5]. Barwa strzępiny jest żółtawoszara z ciemnym nakrapianiem[5]. Na tylnym brzegu przedniego skrzydła brak jest zęba. Małe, owalne skrzydło tylne ma popielatoszare tło i szeroką, ciemną obwódkę w zewnętrznej części[3][5].
Stadia rozwojowe[edytuj | edytuj kod]
.jpg)
Jaja są półkuliste, o wysokości między 0,3 a 0,4 mm. Są w większości brudnobiałe z cienkim, przejrzysto-białym chorionem, z wiekiem ciemniejące. Nie są przykrywane łuskami z odwłoka samicy. Powierzchnia chorionu podzielona jest na komórki, z których każda otoczona jest tylko swoimi żeberkami, a między żeberkami sąsiednich komórek występują rowki. Większa część jaja ma żeberka wąskie, węższe niż powierzchnia mikropylowa. Gąsienica opuszcza jajo wygryzając owalny otwór w jego bocznej części[6].
Gąsienica w początkowych stadiach rozwojowych ma jednolicie zielone ubarwienie ciała. U późniejszych stadiów po grzbietowej jego stronie pojawia się para szeroko rozstawionych podłużnych białych linii, biegnących przez wszystkie segmenty. W ostatnim stadium pomiędzy tymi liniami występują plamy o ciemnoczerwonym kolorze[1].
Ekologia i występowanie[edytuj | edytuj kod]
Owad ten zasiedla lasy liściaste i mieszane, zręby, parki, ogrody, zarośla, doliny rzeczne i przydrożne aleje topolowe[3][2]. Preferuje stanowiska nasłonecznione[1]. Gąsienice są foliofagami żerującymi na liściach topól, w tym osiki, topoli czarnej, topoli balsamicznej, topoli Maksymowicza i Populus koreana[4][1]. Jako roślinę pokarmową odnotowano także wierzbę purpurową[4]. Żerowanie gąsienic odbywa się pomiędzy zlepionymi młodymi liśćmi[3][1]. Owady dorosłe nie pobierają pokarmu i są aktywne nocą[5].
Dorosłe motyle latają od końca kwietnia do sierpnia, natomiast żerowanie gąsienic odbywa się od czerwca do końca września. Wyrośnięte gąsienice schodzą na poziom gleby i tam konstruują między uschniętymi liśćmi oprzęd, w którym następuje przepoczwarczenie. Stadium zimującym jest poczwarka[3][1].
Gatunek palearktyczny[4]. W Europie znany jest z Hiszpanii, Wielkiej Brytanii, Francji, Belgii, Luksemburgu, Holandii, Niemiec, Szwajcarii, Liechtensteinu, Austrii, Włoch, Danii, Szwecji, Norwegii, Finlandii, Estonii, Łotwy, Litwy, Polski, Czech, Słowacji, Węgier, Białorusi, Ukrainy, Rumunii, Mołdawii, Bułgarii, Bośni i Hercegowiny, Serbii, Czarnogóry oraz europejskiej części Rosji[7]. W Azji zamieszkuje południową Syberię, Rosyjski Daleki Wschód, Tybet, Koreę i Japonię[4][5].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f J. Heintze: Motyle Polski (wyd. II). Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1990.
- ↑ a b Gluphisia crenata – Karbica prążkówka. [w:] Insektarium.net [on-line]. [dostęp 2020-12-14].
- ↑ a b c d e f g Krzysztof Jonko: Gluphisia crenata. [w:] Lepidoptera Mundi [on-line]. [dostęp 2021-01-03].
- ↑ a b c d e Markku Savela: Gluphisia. [w:] Funet.fi [on-line]. [dostęp 2021-01-03].
- ↑ a b c d e f g Edward Sołtys: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XXVII Motyle – Lepidoptera, zeszyt 47-50. Notodontidae, Thaumetopoeidae, Thyatriridae, Drepanidae. Warszawa: PWN, Polski Związek Entomologiczny, 1965.
- ↑ I.V. Dolinskaya. Key to the Species of Ukrainian Notodontid Moths (Lepidoptera, Notodontidae) on the Egg Characters. „Vestnik zoologii”. 50 (6), s. 517–532, 2016. DOI: 10.1515/vzoo-2016-0059.
- ↑ Gluphisia crenata (Esper, 1785). [w:] Fauna Europaea [on-line]. [dostęp 2021-01-03].