Wierzba purpurowa
| ||
| ||
| Systematyka[1] | ||
| Domena | eukarionty | |
| Królestwo | rośliny | |
| Klad | rośliny naczyniowe | |
| Klad | rośliny nasienne | |
| Klasa | okrytonasienne | |
| Klad | różowe | |
| Rząd | malpigiowce | |
| Rodzina | wierzbowate | |
| Rodzaj | wierzba | |
| Gatunek | wierzba purpurowa | |
| Nazwa systematyczna | ||
| Salix purpurea L. Sp. pl. 2:1017. 1753 | ||
Wierzba purpurowa, w. czerwona, w. szpagatówka, wiklina (Salix purpurea) – gatunek krzewu należący do rodziny wierzbowatych. Występuje w Azji (w Mongolii), Afryce Północnej (Algeria, Maroko, Tunezja) i w całej niemal Europie[2]. Pospolity na całym niżu Polski. Często uprawiany.
Spis treści
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
- Pokrój
- Krzew[3] o kulistej koronie, osiągający wysokość do 3 m.
- Łodyga
- Pędy wyprostowane, cienkie, błyszczące i bardzo elastyczne. Wyrastają gęsto i zabarwione są na purpurowoczerwono, tylko starsze gałęzie są szarozielone (są podobne do pędów wierzby wawrzynkowej)[3]. Jej pędy są gorzkie, ponieważ zawierają kwas salicylowy[3]. Wskutek tego nie są zjadane przez zwierzęta.
- Liście
- Odwrotnie lancetowate, matowe, na górnej stronie ciemnozielone, na spodniej o sinozielonym kolorze. Są podobne do liści wierzby kruchej[3]. Mają długość do 12 cm i ustawione są na pędzie najczęściej skrętolegle, ale występują też liście ustawione naprzeciwlegle, co wśród wierzb jest cechą charakterystyczną wyłącznie dla tego gatunku[3]. Powyżej połowy są piłkowane[3]. Młode listki są owłosione, lecz szybko stają się nagie[3].
- Kwiaty
- Jest rośliną dwupienną. Żeńskie i męskie kotki o długości 2 cm, są siedzące. Kotki męskie są krótsze. Nitki ich pręcików o czerwonych lub czarnych pylnikach są zrośnięte. Słupki w kwiatostanach żeńskich są siedzące, owłosione o krótkich i grubych znamionach.
- Owoc
- Torebka z licznymi i drobnymi nasionami.
Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]
Rośnie głównie w dolinach rzek, potoków, nad stawami, na mokrych łąkach. Wymaga podłoża o dużej wilgotności – jest hygrofitem. Rośnie na glebach ubogich, piaszczystych i żwirowych. Nanofanerofit. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla klasy Salicetea purpureae. Kwitnie przed rozwojem liści, od marca do połowy czerwca. Kwiaty wytwarzają nektar i zapylane są przez owady. Nasiona rozsiewane przez wiatr.
Zmienność[edytuj | edytuj kod]
Występuje w podgatunku ssp. lambertiana. Istnieje również odmiana uprawna[3] 'Pendula' – fioletowe pędy wyginają się do dołu w miejscu szczepienia[3].
Czasami można spotkać różniące się od typowej formy, trudne do oznaczenia mieszańce z wierzbami: borówkolistną, czerniejącą, dwubarwną, długokończystą, iwą, kruchą, lapońską, migdałową, ostrolistną, siwą, śląską, śniadą, szarą, uszatą, wawrzynkową[4].
Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]
- Roślina uprawna:
- Jest jedną z głównych roślin wykorzystywanych w wikliniarstwie. Jest też często uprawiana w tym celu.
- Używana jest jako faszyna do obsadzania wałów przeciwpowodziowych i brzegów rzeki w celu zabezpieczenia ich przed wymywaniem przez wodę.
- Jest jednym z głównych gatunków wierzb uprawianych jako tzw. rośliny energetyczne
- Roślina lecznicza:
- Surowiec zielarski: kora (Cortex Salicis) zawiera flawonoidy, kwasy organiczne oraz glikozydy. Najważniejszym z nich jest glikozyd fenolowy – salicyna. Korę zbiera się z 2 – 3-letnich gałęzi wczesną wiosną, gdy ruszają soki i łatwo jest ją oddzielić od drewna. Korę suszyć można zarówno w ciemnych, jak i jasnych pomieszczeniach. Do celów leczniczych wykorzystywana może być również kora wierzby kruchej, wierzby białej, wierzby pięciopręcikowej i wierzby wiciowej[5].
- Działanie : Salicyna ma silne działanie przeciwzapalne, przeciwgorączkowe i ściągające. Wykorzystywana jest przy takich dolegliwościach i chorobach, jak: ból głowy, przeziębienie przebiegające z gorączką, różne choroby reumatyczne, miażdżyca. Obecnie już nie pozyskuje się do celów leczniczych kory wierzby, gdyż jest zastępowana syntetycznie produkowanym kwasem acetylosalicylowym (nazwa handlowa "Aspiryna", "Polopiryna"). Napary z kory wierzby nie wywierają jednak tak szkodliwego działania na żołądek, jak aspiryna, a działają równie skutecznie. W medycynie ludowej wykorzystywano korę wierzby również do leczenia nerwobólów i jako środka ułatwiającego zasypianie i uspokajającego[5].
- Roślina ozdobna: ze względu na swoje kolorowe pędy, piękne kwiatostany i gęsty pokrój jest uprawiana w różnych odmianach jako roślina ozdobna.
Odmiany[edytuj | edytuj kod]
- ozdobne: 'Nana', 'Pendula' (ma zwieszające się cienkie pędy).
- wykorzystywane w wikliniarstwie: 'Jagiellonka', 'Piankówka'.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website (ang.). 2001–. [dostęp 2009-12-10].
- ↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-03-01].
- ↑ a b c d e f g h i Johnson O., More D.: Drzewa. Warszawa: Multico, 2009, s. 170. ISBN 978-83-7073-643-9.
- ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
- ↑ a b Anna Mazerant-Leszkowska: Mała księga ziół. Warszawa: Inst. Wyd. Zw. Zawodowych, 1990. ISBN 83-202-0810-6.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- W. Kulesza: Klucz do oznaczania drzew i krzewów. Warszawa: PWRiL, 1955.
- Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. ISBN 83-09-00256-4.
- Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
