Klasyfikacja dwukropkowa

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Klasyfikacja Dwukropkowa (KD, ang. Colon Classification, CC) – klasyfikacja piśmiennictwa opracowana przez Shiyali Ramamritę Ranganathana, wykładowcę matematyki na Uniwersytecie w Madrasie (później profesora katedry księgoznawstwa w Delhi), któremu w 1924 r. powierzono zadanie reorganizacji zbiorów biblioteki tej uczelni. Pierwsza wersja KD została opublikowana w 1933 r. Nazwa tej klasyfikacji pochodzi od dwukropka, będącego jedynym elementem łączącym symbole w pierwszej wersji klasyfikacji[1][2]. KD jest pierwszą klasyfikacją fasetową (o strukturze polihierarchicznej), która stała się wzorem dla współcześnie najbardziej rozpowszechnionego modelu hierarchicznej organizacji słownictwa wykorzystywanego do wyszukiwania informacji[3]. Klasy szczegółowe (tzw. izolaty, czyli pojęcia składające się na tematy dokumentów) zorganizowane są w niej wg dwóch kryteriów: przynależności do określonej dziedziny lub dyscypliny (podział dyscyplinarny) i przynależności do określonej kategorii pojęciowej (podział kategorialny).

Działy[edytuj | edytuj kod]

Podział dyscyplinarny KD w kolejnych jej wersjach był rozbudowywany. W pierwszej wersji klasyfikacji obejmował 33 klasy główne, w drugiej, wydanej w latach 50. XX w. składał się z 42 działów, W ostatnim, siódmym wydaniu tablic KD z 1987 r. schemat podziału dyscyplinarnego klasyfikacji został rozbudowany do 108 tzw. klas podstawowych i 10 tzw. klas uogólnionych[4][5]. Klasy podziału dyscyplinarnego ułożone są według ewolucyjnej koncepcji wiedzy, od nauk przyrodniczych począwszy, a skończywszy na naukach społecznych[6] i oznaczone cyframi arabskimi, literami alfabetu łacińskiego oraz wybranymi literami alfabetu greckiego. Schemat działów głównych w ostatniej wersji tablic KD obejmował następujące klasy[7][8]:

a Bibliografia

k Encyklopedie ogólne

m Czasopisma ogólne

p Materiały konferencyjne

w Biografie

z Generalia

1 Wiedza ogólnie

2 Bibliotekoznawstwo

3 Księgoznawstwo

4 Komunikacja masowa (Medioznawstwo)

8 Zarządzanie

A Nauki ścisłe i przyrodnicze

B Matematyka

C Fizyka

D Nauki techniczne

E Chemia

F Technologia chemiczna

G Biologia

H Geologia

I Botanika

J Nauki rolnicze

K Zoologia

L Medycyna

M Nauki stosowane

Δ Spirytualizm i mistycyzm

N Sztuka

O Literatura

P Język

Q Religia

R Filozofia

S Psychologia

T Edukacja

U Geografia

V Historia

W Nauki polityczne

X Ekonomia

Y Socjologia

Z Prawo

B*Z Nauki matematyczne i fizyczne

G*Z Nauki o życiu

K*Z Nauki o zwierzętach

L*Z Nauki medyczne

MZ*Z Humanistyka i nauki społeczne

MZ*ZZ Humanistyka

S*Z Nauki behawioralne

T*Z Nauki społeczne

Kategorie i fasety[edytuj | edytuj kod]

Podział kategorialny w KD obejmuje pięć tzw. kategorii podstawowych (ang. Fundamental Categories):

  • P – Personality (Indywiduum): kategoria oznaczająca pojęcia posiadające cechy indywidualne, tj. obiekty i ich części, oznaczana przecinkiem (,)
  • M – Matter (Materia): kategoria materiału i własności, oznaczana średnikiem (;)
  • E – Energy (Energia): kategoria procesów i działań, oznaczana dwukropkiem (:)
  • S – Space (Przestrzeń): kategoria miejsca, lokalizacji przestrzennej, oznaczana kropką (.)
  • T – Time (Czas): kategoria czasu, lokalizacji chronologicznej, oznaczana apostrofem (')

Izolaty należące do tej samej kategorii wyodrębnionej w ramach tej samej klasy dziedzinowej tworzą tzw. fasety (podkategorie), np. w klasie D (Nauki techniczne) w kategorii P (Indywiduum) wyodrębniona jest faseta 5 Transport - pojazdy, obejmująca pojęcia odpowiadające różnym typom pojazdów poruszających się w różnych środowiskach, np. 51 Pojazdy lądowe, 5153 Wagony kolejowe, 52 Pojazdy wodne, 521 Łodzie, 523 Statki parowe[9].

Klasyfikacja Dwukropkowa wymaga od opracowującego szczegółowej analizy treści dokumentów, tzw. analizy fasetowo-fazowej[10]. Technika tworzenia symboli powoduje, że KD jest bardziej skomplikowana od innych klasyfikacji. Poza bibliotekami indyjskimi, korzystają z tej klasyfikacji niektóre orientalistyczne biblioteki angielskie. Po śmierci twórcy rozwojem KD zajmuje się Ośrodek Badań i Szkolenia w zakresie Dokumentacji (Documentation Research and Training Center) w Bangalore[11][12].

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Barbara Sosińska-Kalata, Klasyfikacja: struktury organizacji wiedzy, piśmiennictwa i zasobów informacyjnych., 2002.
  2. ↑ Vanda Broughton, Essential Classification, 2004.
  3. ↑ Bibliotekarstwo. Pod red. A. Tokarskiej, 2013.
  4. ↑ M.P. Satija, Colon Classification (7th Edition). A Practical Introduction, New Dehli: Ess Ess Publications, 1989.
  5. ↑ Colon Classification, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2018-04-22] (ang.).
  6. ↑ Barbara Sosińska-Kalata, Klasyfikacja: struktury organizacji wiedzy, piśmiennictwa i zasobów informacyjnych., 2002.
  7. ↑ S.R. Ranganathan, Colon Classification. Sixth Edition, wyd. reprint 2006, Bangalore: Sarada Ranganathan Endowment for Library Science, 1960.
  8. ↑ M.P. Satija, Colon Classification (7th Edition). A Practical Instruction, New Delhi: Ess Ess Publication, 1989.
  9. ↑ S.R. Ranganathan, Colon Classification Sixth Edition, wyd. Reprint 2006, Bangalore: Sarada Ranganathan Endowment for Library Science, 1960.
  10. ↑ M.P. Satija, Colon Classification (7t Edition). A Practical Introduction, 1989.
  11. ↑ O. Ungurian, Teoria i praktyka klasyfikacji fasetowej S.R. Ranganathana, 1975.
  12. ↑ B. Sosińska-Kalata, Klasyfikacja: struktury organizacji wiedzy, piśmiennictwa i zasobów informacyjnych, 2002.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Bibliotekarstwo, red. A Tokarska. Warszawa: SBP, 2013.
  • V. Broughton, Essential Classification, London: Facet 2004.
  • Colon Classification, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2022-10-07] (ang.).
  • S. R. Ranganathan, Colon Classification. Sixth Edition. Bangalore: Sarada Ranganathan Endowment for Library Science 1960 [reprint, Ess Ess Publishing 2006].
  • M. P. Satija, Colon Classification (7th Edition). A Practical Introduction. New Delhi: Ess Ess Publications 1989.
  • B. Sosińska-Kalata, Klasyfikacja. Struktury organizacji wiedzy, piśmiennictwa i zasobów informacyjnych, Warszawa: Wydaw. SBP, 2002.
  • O. Ungurian, Teoria i praktyka klasyfikacji fasetowej S.R. Ranganathana, Warszawa: CIINTE, 1975.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Klasyfikacja_dwukropkowa&oldid=68450336”