Kościół Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny w Baku (1912–1934)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Kościół Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny w Baku (1912–1934)
Ilustracja
Zdjęcie kościoła z 1908 roku.
Państwo

 Zakaukaska FSRR

Miejscowość

Baku

Wyznanie

katolickie

Kościół

rzymskokatolicki

Wezwanie

Niepokalanego Poczęcia NMP

Położenie na mapie Baku
Mapa konturowa Baku, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Kościół Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny w Baku (1912–1934)”
Położenie na mapie Azerbejdżanu
Mapa konturowa Azerbejdżanu, po prawej znajduje się punkt z opisem „Kościół Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny w Baku (1912–1934)”
40°22′20,0568″N 49°50′50,0172″E/40,372238 49,847227
Multimedia w Wikimedia Commons

Kościół Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny w Baku – kościół katolicki w Baku. Budowę ukończono w 1912 roku. Budynek rozebrano w latach 30. XX wieku.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Wspólnota katolicka w Baku w 1860 roku starała się o zgodę na budowę kościoła, jednak jej nie uzyskała z powodu zbyt małej liczby wiernych tego wyznania. Kiedy katolików przybywało, znalezienie pomieszczenia na nabożeństwa stało się konieczne. W 1894 roku zbudowano kaplicę Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Panny Maryi. Ponieważ powstała bez zezwolenia, skonfiskowano ją i przekazano na potrzeby sądu. Ten wynajął ją księdzu Konradowi Kellerowi, który przez rok odprawiał tam nabożeństwa, równocześnie starając się o zgodę na powstanie parafii. W Baku mieszkało już około 2 tysięcy katolików. W 1895 roku władze nakazały Kellerowi opuszczenie wynajmowanego budynku. W dniu 30 marca 1900 roku katolicy uzyskali zgodę na budowę w Baku rzymskokatolickiej świątyni ze środków własnych. Wybrano komitet budowy kościoła, w skład którego weszli: Józef Płoszko, Stefan Zubałow, Brunon Ogólewicz, Józef Gosławski, Władysław Minkiewicz, Kazimierz Skórewicz i Andrzej Wiszniewski[1]. Pierwszym proboszczem wspólnoty został Władysław Kubik, który zmarł w 1902 roku[2]. Kolejnym proboszczem w 1904 roku został ksiądz Stefan Demurow[3]. Budowy kościoła nie rozpoczęto po otrzymaniu zezwolenia, ponieważ parafia nie posiadała na ten cel środków. Pieniądze na budowę przekazała głównie rodzina Rylskich, nafciarze polskiego pochodzenia, a także Witold Zglenicki, który w testamencie zapisał na ten cel 30 tysięcy rubli[4]. Stefan Rylski w 1908 roku przekazał na rzecz parafii 100 tys. rubli[5]. W 1912 roku zakończono budowę świątyni, która znajdowała się przy skrzyżowaniu ulic Merkuriewskiej i Kaspijskiej (obecnie Azerbejdżanu i Raszyda Bejbutowa)[6]. Ponieważ głównymi darczyńcami i parafianami świątyni byli w większości Polacy, kościół był nazywany „polskim”[7].

Po zajęciu Azerbejdżanu przez Armię Czerwoną w 1920 roku rozpoczęła się tam walka bolszewików z religią. Właścicielem majątku kościelnego stał się Bakiński Komitet Wykonawczy Robotników, Chłopów, Czerwonoarmistów i Marynarzy. Ksiądz Demurow starał się o odzyskanie kościoła lub chociaż o zgodę na jego dzierżawę. Gdy w 1922 roku powstała Zakaukaska Federacyjna Republika Radziecka, interweniował u przewodniczącego Centralnego Komitetu Zakaukaskiego. Nie przyniosło to efektu i w latach 1931–1934 kościół został rozebrany. Ksiądz Demurow w 1926 roku został mianowany zastępcą administratora apostolskiego Gruzji, a w 1937 roku rozstrzelany. W 1948 roku na miejscu świątyni wybudowano Pałac Kultury im. F. Dzierżyńskiego[6].

Projekt[edytuj | edytuj kod]

Projekt kościoła w 1903 roku przygotował warszawski architekt Józef Pius Dziekoński[8]. Pracami przy budowie kierował Józef Płoszko, który w latach 1907–1910 pełnił funkcję naczelnego architekta Baku[5][6]. Rosyjski badacz Sz. Fatułłajew w latach 60. XX wieku autorstwo projektu przypisał Płoszce[9]. Tezę tę wspiera korespondencja z Baku opublikowana w 1912 roku w Biesiadzie Literackiej[10]. Andrzej Majdowski, który w latach 80. XX wieku badał twórczość Dziekońskiego, uważa, że Płoszko jako kierownik budowy wprowadził tylko trudne do określenia zmiany do oryginalnego projektu Dziekońskiego[9].

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Z Baku, „Kraj” (50), 12 grudnia 1903, s. 22.
  2. ↑ Z kronik żałobnej, „Gazeta Polska” (245), 9 września 1902, s. 2.
  3. ↑ STEFAN DEMUROW — MARTYROLOGIUM [online], www.swzygmunt.knc.pl [dostęp 2022-01-17].
  4. ↑ Andrzej Jan Chodubski, Górnik, geolog. Witold Zglenicki (1850-1904) "Polski Nobel", Płock: Towarzystwo Naukowe Płockie, 2011, s. 106, ISBN 978-83-60348-24-6.
  5. ↑ a b Dawny dom rodziny Rylskich w Baku | Instytut Polonika [online], Polonika [dostęp 2022-01-17] (pol.).
  6. ↑ a b c Andrzej Furier, Z historii katolickiej parafii w Baku w drugiej połowie XIX wieku, „Studia Polonijne” (29), 2008, s. 263-281 [dostęp 2022-01-17].
  7. ↑ Józef PŁOSZKO [online], www.polonia-baku.org [dostęp 2022-01-17].
  8. ↑ Andrzej Majdowski, Stan badań nad twórczością Józefa Dziekońskiego w zakresie architektury sakralnej : w 150-lecie urodzin architekta, „Ochrona Zabytków” (3-4), 1994, s. 250-266.
  9. ↑ a b Andrzej Majdowski, Rzymskokatolickie budownictwo kultowe w twórczości projektowej Józefa Dziekońskiego (1844— 1927), „Nasza Przeszłość”, 68, 1987, s. 187-188.
  10. ↑ Kolonia polska w Baku, „Biesiada Literacka” (38), 1912, s. 234-235.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kościół_Niepokalanego_Poczęcia_Najświętszej_Marii_Panny_w_Baku_(1912–1934)&oldid=70787639”