Kościół obronny w Prejmerze

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Kościół obronny w Prejmerze
Biserica fortificată din Prejmer
BV-II-a-A-11745[1]
Ilustracja
Widok z lotu ptaka (2015)
Państwo

 Rumunia

Miejscowość

Prejmer

Adres

Strada Mare

Wyznanie

protestanckie

Kościół

Kościół Ewangelicki Wyznania Augsburskiego w Rumunii

Wezwanie

Świętego Krzyża

Położenie na mapie Rumunii
Mapa konturowa Rumunii, w centrum znajduje się punkt z opisem „Kościół obronny w Prejmerze”
Ziemia45°43′19,49″N 25°46′24,44″E/45,722081 25,773456
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Kościół obronny[2] w Prejmerze (kościół Świętego Krzyża[3][4]) – gotycki kościół z XIII wieku, otoczony fortyfikacjami z XV–XVIII wieku w Prejmerze w Rumunii, wpisany wraz z wsią na listę światowego dziedzictwa UNESCO, należy do Kościoła Ewangelickiego Wyznania Augsburskiego w Rumunii.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Kościół został wzniesiony przez zakon krzyżacki oraz osadników saksońskich w XII wieku[5], budowa została rozpoczęta w 1218 roku[4][6], zakończono ją u schyłku XIII wieku[6]. Po wygnaniu krzyżaków, które nastąpiło w 1224 roku[7] przeszedł na własność cystersów w 1240 roku[8] z opactwa w Cârța(inne języki)[7]. Prejmer z racji swego położenia na skraju państwa był szczególnie narażony na ataki wrogich armii, np. osmańskich[7]. Pierwsze fortyfikacje otaczające świątynię zbudowano po pierwszym tureckim najeździe na Siedmiogród w 1421 roku[8] (zob. wojny osmańsko-węgierskie(inne języki)). Cytadela powstawała od XV do XVIII wieku[9]. Ponad skrzyżowaniem naw wzniesiono masywną dzwonnicę w 1461 roku[6]. W latach 1512–1515 dobudowano nawy boczne od południa i północy, a także przedłużono zachodnią nawę o blisko 7 metrów[6]. Nowe sklepienie żebrowe ponad skrzyżowaniem naw powstało w 1588 roku[6]. W XVII wieku pożar uszkodził obwarowania i kościół[10]. W 1792 roku rozebrano most zwodzony[10]. Wieża w obrębie fortyfikacji częściowo zawaliła się w 1838 roku w wyniku trzęsienia ziemi, a po kilku latach została całkowicie rozebrana[10].

W XVI-XVII wieku dobudowano barbakan przy południowej wieży wejściowej[9]. Pierwotnie cytadelę otaczała fosa[9]. Obiekt był oblegany około pięćdziesięciokrotnie[11].

Świątynia przeszła gruntowną renowację w 2. połowie XX wieku[12][5]. Wieś Prejmer wraz z kościołem[13] została wpisana na listę światowego dziedzictwa UNESCO w 1999 roku[14] wraz z innymi wsiami i kościołami jako obiekt o nazwie wioski z kościołami obronnymi w Siedmiogrodzie[15]. Kościół można zwiedzać codziennie z wyjątkiem poniedziałków[16].

Architektura[edytuj | edytuj kod]

Kościół otaczają koliście[8] najpotężniejsze w Siedmiogrodzie[17], o grubości od 3 do 4,5 m[17], wysokie na 12 m mury obronne z kilkoma okrągłymi bastionami[5], w murach znajdują się pomieszczenia dla ludności na wypadek zagrożenia napaścią[12]; jest to największa świątynia obronna Europy środkowo-wschodniej[5]. Wejście w obręb cytadeli stanowi przesklepiony korytarz o długości 32 m, zamknięty dębowymi bramami[10], a pośrodku zabezpieczony broną[8]. Po wewnętrznej stronie murów znajdują się liczne schody prowadzące na ich różne poziomy[12], które prowadzą do ponad 270 pomieszczeń[11][5] (mogły one pomieścić ponad 1600 osób[10]). Jedno z nich przeznaczono nawet na salę lekcyjną dla dzieci, aby mogły kontynuować naukę[8]. Do cytadeli prowadziło tajne podziemne przejście, którym można było dostarczać żywność w przypadku oblężenia[5].

Świątynia w stylu wczesnego gotyku z wpływami cysterskimi[5] (np. charakterystyczny rodzaj sklepienia krzyżowo-żebrowego, żebra wsparte na konsolach[6]), wzniesiona na planie krzyża greckiego[4] (inspiracja wzorami bizantyjskimi[6]), co na średniowiecznej wsi rumuńskiej było rzadkością – wznoszono przeważnie proste kościoły jednonawowe[18]. Ponad skrzyżowaniem naw znajduje się dzwonnica[6]. W zakończeniu jednej z naw znajduje się empora organowa[19] z organami Wegenstaina z późnobarokowym prospektem z 1799 roku[16]. We wnętrzu, w prezbiterium znajduje się późnogotycki dwustronny tryptyk z XV wieku z Grupą Ukrzyżowania[19], najstarszy tego typu na terenie Rumunii[8]. Do zakrystii prowadzi renesansowy portal datowany na 1518 roku[16].

Galeria[edytuj | edytuj kod]

  • Widok zza murów (2023)
    Widok zza murów (2023)
  • Baszta (2009)
    Baszta (2009)
  • Mury obronne od strony wewnętrznej (2015)
    Mury obronne od strony wewnętrznej (2015)
  • Dzwonnica (2013)
    Dzwonnica (2013)
  • Wnętrze (1992)
    Wnętrze (1992)
  • Wnętrze, widok w kierunku empory (2023)
    Wnętrze, widok w kierunku empory (2023)
  • Ołtarz główny, tryptyk (2011)
    Ołtarz główny, tryptyk (2011)
  • Sala lekcyjna (2022)
    Sala lekcyjna (2022)

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Mărioara Pașcu, An Assessment of the Saxon Cultural Heritage by Other Cohabiting Ethnic Groups in Southern Transylvania, „Transylvanian Review”, 29 (4), 2020, s. 35–57, DOI: 10.33993/TR.2020.4.03 [dostęp 2024-04-16].
  2. ↑ Tadeusz Barucki, Architektura Rumunii, Mała Encyklopedia Architektury, Warszawa: "Arkady", 1979, s. 17, ISBN 978-83-213-2895-9.
  3. ↑ Insight Guides, Insight Guides Romania (Travel Guide eBook), Apa Publications (UK) Limited, 1 lipca 2019, ISBN 978-1-83905-120-3 [dostęp 2024-04-16] (ang.).
  4. ↑ a b c Marin Nicu Marius, Romania - Travel Guide, Marin Nicu Marius, s. 112, ISBN 978-973-0-27177-5 (ang.).
  5. ↑ a b c d e f g Rosemary Rennon, Language and Travel Guide to Romania, Hippocrene Books, 2007, s. 187, ISBN 978-0-7818-1150-7 (ang.).
  6. ↑ a b c d e f g h Franke 2007 ↓, s. 263.
  7. ↑ a b c Franke 2007 ↓, s. 262.
  8. ↑ a b c d e f Lucy Mallows, Paul Brummell, Romania: Transylvania, Bradt Travel Guides, 15 marca 2024, ISBN 978-1-80469-252-3 (ang.).
  9. ↑ a b c Peter Harrison, Castles of God: Fortified Religious Buildings of the World, Boydell Press, 2004, s. 131, ISBN 978-1-84383-066-5 (ang.).
  10. ↑ a b c d e Franke 2007 ↓, s. 264.
  11. ↑ a b Mark R. Welford, Robert A. Yarbrough, Human-Environment Interactions: An Introduction, Springer Nature, 6 października 2020, s. 239, ISBN 978-3-030-56032-4 (ang.).
  12. ↑ a b c Tadeusz Barucki, Architektura Rumunii, Mała Encyklopedia Architektury, Warszawa: "Arkady", 1979, s. 11, ISBN 978-83-213-2895-9.
  13. ↑ Hiram Calvo i inni, Advances in Computational Intelligence. MICAI 2023 International Workshops: WILE 2023, HIS 2023, and CIAPP 2023, Yucatán, Mexico, November 13–18, 2023, Proceedings, Springer Nature, 19 stycznia 2024, s. 4, ISBN 978-3-031-51940-6 (ang.).
  14. ↑ Val Juhasz, Fortified Church Of Prejmer - Core Conservation [online], 21 lipca 2018 [dostęp 2024-04-16] (ang.).
  15. ↑ Villages with Fortified Churches in Transylvania [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2024-04-13] (ang.).
  16. ↑ a b c Franke 2007 ↓, s. 266.
  17. ↑ a b Mark Baker, Steve Fallon, Anita Isalska, Lonely Planet Romania & Bulgaria, Lonely Planet, 1 lipca 2017, ISBN 978-1-78701-066-6 (ang.).
  18. ↑ Daniela Marcu-Istrate, Church Archaeology in Transylvania (ca. 950 to ca. 1450), BRILL, 19 września 2022, s. 245, ISBN 978-90-04-51614-4 [dostęp 2024-04-16] (ang.).
  19. ↑ a b Franke 2007 ↓, s. 265.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Arne Franke, Das wehrhafte Sachsenland: Kirchenburgen im südlichen Siebenbürgen, Potsdamer Bibliothek östliches Europa, Potsdam: Deutsches Kulturforum östliches Europa, 2007, ISBN 978-3-936168-27-3, OCLC 183256790.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kościół_obronny_w_Prejmerze&oldid=73537510”