Kościół ormiański w Kiszyniowie
| kościół parafialny | |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miejscowość | |||||||||||||||||||
| Wyznanie | |||||||||||||||||||
| Kościół | |||||||||||||||||||
| Diecezja | |||||||||||||||||||
| Wezwanie |
Matka Boża | ||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
Położenie na mapie Kiszyniowa  | |||||||||||||||||||
Położenie na mapie Mołdawii  | |||||||||||||||||||
 47°01′50,84″N 28°50′37,36″E/47,030789 28,843711
| |||||||||||||||||||
Kościół ormiański pw. Matki Bożej – świątynia Apostolskiego Kościoła Ormiańskiego w Kiszyniowie, przy Starym Placu (Piața Veche), wzniesiona w 1804 r. Wpisana do rejestru zabytków Mołdawii o znaczeniu narodowym[1].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Kościół ormiański został zbudowany w latach 1803–1804[1], o dacie ukończenia prac przypomina usytuowana nad wejściem tablica z inskrypcją[2]. Wzniesiono go na miejscu starszej cerkwi prawosławnej św. Mikołaja z XVII w., która przed 1741 r., z powodu licznych zniszczeń wojennych, popadła w ruinę[3]. Fundator budynku, Oganes syn Akop-giana z synami, poprzez budowę kościoła zamierzał upamiętnić swoich rodziców[1]. W 1817 r. budynek powiększono o wejście z portykiem od strony południowej[4].
W 1862 r. miejscowa parafia liczyła 495 wiernych[5]. W 1885 r. kościół został odnowiony i rozbudowany z funduszy Oganesa, syna Manuk-beja[1], tureckiego dyplomaty pochodzenia ormiańskiego, następnie właściciela ziemskiego w guberni besarabskiej. W ramach rozbudowy od strony południowej do świątyni dobudowano otwarty przedsionek, w którym znalazły się nagrobki Manuk-beja i jego córek Mariam i Gajane[6].
W 1925 r. budynek ponownie był remontowany z funduszy prywatnego darczyńcy – Harutiuna Frenkiana, który przekazał na ten cel 25 tys. lejów rumuńskich[3].
Po przyłączeniu Besarabii do ZSRR w 1940 r. kościół został odebrany parafii ormiańskiej i zaadaptowany na magazyn. W 1971 r. obiekt wpisano do rejestru zabytków i zdecydowano o jego przekształceniu w muzeum[3]. Wtedy też kościół przeszedł renowację pod kierunkiem Agasiego Ambarțumiana[1]. Ministerstwo Kultury Mołdawskiej SRR planowało zaadaptować świątynię na muzeum religii i ateizmu, jednak w 1973 r. zmieniło swoją decyzję i zgodziło się przekazać ją na laboratorium pomiarów elektrostatycznych Instytutu Badań Naukowych Budownictwa i Użytkowania Technicznego, do czasu, gdy ten ukończy prace nad nowym budynkiem[3]. Jako że instytut nie wywiązał się z obietnicy kontynuowania remontu zabytkowego budynku z zachowaniem jego charakteru, Ministerstwo Kultury zerwało z nim umowę i rozpoczęło prace renowacyjne od początku. Remont kościoła ukończono ostatecznie w 1982 r.[3]
Nawet w okresie, gdy kościół pozostawał nieczynny dla kultu, dla kiszyniowskich Ormian był symbolem ich kultury i tradycji[3]. W 1992 r., po uzyskaniu niepodległości przez Mołdawię, wspólnota ormiańska otrzymała budowlę na własność, od 1993 r. zaś w kościele ponownie odbywają się nabożeństwa[3].
Architektura
[edytuj | edytuj kod]Budynek reprezentuje styl ormiański w architekturze sakralnej[2][4]. Częściowo powtórzony został w nim układ starszej mołdawskiej cerkwi: wydłużona nawa świątyni, na planie równoległoboku[4], zakończenie od wschodu rotundą i obszerną absydą, w której mieści się pomieszczenie ołtarzowe[1]. Świątynia jest orientowana. W części zachodniej, nad jednym z przedsionków, wznosi się dzwonnica[4]. W odróżnieniu jednak od starszej cerkwi prawosławnej kościół ormiański ma również boczne kaplice z ołtarzami bocznymi oraz wydzielone baptysterium[1]. Po przebudowie zapoczątkowanej w 1885 r. w architekturze świątyni pojawiły się akcenty orientalne, zwłaszcza w przedsionku-mauzoleum rodziny Manuk-beja, prawdopodobnie zaprojektowanym przez Aleksandra Bernardazziego[1]. Architekturę arabską przypominają również starsze, wzniesione na początku XIX w. kolumny w portyku z trzema ostrymi łukami, wykonane z kamienia ciosanego[4]. Podczas przebudowy wzniesiono również dach wieżowy nad dzwonnicą, dobudowano niskie, dekoracyjne wieżyczki i wzbogacono detal dekoracyjny z motywem krzyży ormiańskich (chaczkarów)[1].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g h i Piaţa Veche, 8 – Biserica armenească apostolică Sf. Maica Domnului [online], www.monument.sit.md [dostęp 2021-03-22].
- ↑ a b Городские истории: Армянское подворье Кишинёва [online], Locals, 10 maja 2014 [dostęp 2021-03-22].
- ↑ a b c d e f g ZECE CURIOZITATI DESPRE BISERICA APOSTOLICA ARMEANA „SFINTA MAICA DOMNULUI” DIN CHISINAU [online], moldova-suverana.md [dostęp 2021-03-22].
- ↑ a b c d e Армянская Апостольская Церковь Святой Богородицы [online], Kishinev.info [dostęp 2021-03-22] (ros.).
- ↑ Страда Арменяска – улица этнических армян в Кишинёве [online], Армянский музей Москвы и культуры наций [dostęp 2021-03-22] (ros.).
- ↑ Захоронения у Армянской Апостольской Церкви [online], oldchisinau.com [dostęp 2021-03-22].