Kodra (wycinanka)
Kodra – jeden z trzech typów łowickiej wycinanki, obok „gwiozdy” i „tasiemki”, dawny element dekoracyjny wnętrz chłopskich chałup.
Rys historyczny[edytuj | edytuj kod]
Historia wycinanek łowickich sięga II połowy XIX wieku, kiedy to zaczęto nimi dekorować wnętrza chłopskich chałup[1]. Tradycja ta przyszła do polskiej sztuki ludowej z kultury żydowskiej. Żydzi zawieszali wycinanki z liturgicznymi ozdobieniami na oknach swoich domów w czasie świąt[2]. Wycinanki łowickie są właściwie nalepiankami z ręcznie wycinanych barwnych fragmentów papieru. Posiadają najczęściej wielokolorowe kwiatowe i figuralne motywy[3].
Technika[edytuj | edytuj kod]
Kodry to wycinanki wykonywane na podłożu w kształcie prostokąta o ułożeniu poziomym, zawierające najczęściej motywy kwiatowe, sceny rodzajowe z życia wsi oraz elementy zoomorficzne. Ich nazwa wywodzi się od kołtryn; staroświeckich poprzedniczek tapet[2]. Wcześniej nazywane były również toflami[4]. Kodry z motywami kwiatowymi posiadają zazwyczaj trzy lub jedną oś symetrii. Obrazkowe natomiast, przedstawiające sceny z życia wsi, najczęściej nie są symetryczne, a ich przestrzeń traktowana jest w sposób malarski tak jak w obrazach[4].
Są wykonane przez warstwowe naklejanie papieru kolorowego w kolejności od największych do najmniejszych elementów; podłoże stanowi biały karton. Wykonywano je ręcznie za pomocą nożyc do strzyżenia owiec[5]. Kodry, pełniące funkcje ozdobne, były najczęściej umieszczane na belkach pod stropem, na ścianach pomiędzy oknami lub nad drzwiami do chałupy.
Obecnie wycinanki łowickie nie pełnią funkcji użytkowej. Są popularną pamiątką kojarzoną z regionem łowickim.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Henryk i Anna Świątkowscy: Muzeum w Łowiczu: przewodnik. Muzeum Narodowe, 1968, s. 33-34.
- ↑ a b Janina Orynżyna: O sztukę ludową: pamiętnik pracy. Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1965, s. 219.
- ↑ Janina Orynżyna, Antonina Dobrzycka: Piękno użyteczne: ćwierćwiecze Cepelii. Zakład Wydawnictw CRS, 1975, s. 75.
- ↑ a b Błachowski 1986 ↓.
- ↑ Anna Świątkowska. Łowicka wycinanka. „Polska Sztuka Ludowa”. R. 15, 1961, nr 2, s. 67-83.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Aleksander Błachowski: Polska wycinanka ludowa. Toruń: Muzeum Etnograficzne w Toruniu, 1986, s. 60-61.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Wycinanki łowickie w bazie Repozytorium Cyfrowego Filmoteki Narodowej – film pokazujący sposób wykonania wycinanek, Polska Kronika Filmowa z 1947 roku.