Przejdź do zawartości

Kolcownica sosnowa

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Kolcownica sosnowa
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

podstawczaki

Klasa

pieczarniaki

Rząd

chropiatkowce

Rodzina

chropiatkowate

Rodzaj

korkoząb

Gatunek

kolcownica sosnowa

Nazwa systematyczna
Phellodon fuligineoalbus (J.C. Schmidt) R.E. Baird
Fungal Diversity 62: 63 (2013)

Kolcownica sosnowa (Phellodon fuligineoalbus (J.C. Schmidt) R.E. Baird) – gatunek grzybów z rodziny chropiatkowatych (Thelephoraceae)[1].

Systematyka i nazewnictwo

[edytuj | edytuj kod]

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Phellodon, Thelephoraceae, Thelephorales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].

Po raz pierwszy opisał go w 1817 r. Johann Carl Schmidt nadając mu nazwę Hydnum fuligineoalbum. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 2013 r. Richard E. Baird[1] Ma 12 synonimów. Niektóre z nich:

  • Bankera fuligineoalba (J.C. Schmidt) Coker & Beers ex Pouzar 1955
  • Hydnum virginianum Murrill[2].

Nazwę polską kolcownica sosnowa zaproponował Władysław Wojewoda w 2003 r. Wcześniejsze nazwy: kolcownica różowawa (Barbara Gumińska i W. Wojewoda 1983), kolczak podkopcony (Feliks Teodorowicz 1933)[3]. Jan Łuszczyński w 2014 r. podał nazwę kolcownica różowawa[4]. Wszystkie te nazwy są niespójne z aktualną nazwą naukową.

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Kapelusz

O średnicy do 15 cm, początkowo płasko-wypukły, potem nieco wklęsły i nieregularny. Brzeg początkowo podwinięty, później karbowany, płatowaty zamszowy albo omszony, w starszych owocnikach nagi, matowy, rzadziej z drobnymi łuseczkami[4]. Powierzchnia gładka, szorstka lub chropwata, niestrefowana, u młodych owocników miękka, pilśniowata i biała, u starszych gładka, bladobrunatna (zwłaszcza na środku)[5].

Hymenofor

Kolczasty. Kolce o długości do 2 mm, przy trzonie i brzegu kapelusza krótsze, podobne do brodawek. W stanie suchym mają barwę od białawej do szaropopielatej[5].

Trzon

Wysokość 2–6 cm, grubość 1–3 cm[4], centralny, pełny, ze zwężoną lub zgrubiałą podstawą, w starszych okazach brunatną[5]. Powierzchnia naga lub aksamitna, tej samej barwy co kapelusz, ale na szczycie jest wyraźnie jaśniejsza strefa widoczna zarówno u świeżych, jak i suszonych okazów[4],

Miąższ

W kapeluszu elastyczny, mięsisty o barwie od białawej do bladobrunatnej, przy trzonie ciemniejszy. Podczas suszenia wydziela zapach podobny do przyprawy magga[5].

Cechy mikroskopowe

Podstawki 27–35 × 4,5–5,5 μm, bez sprzążek bazalnych, ze sterygmami o długości do 3 μm. Zarodniki bezbarwne, nieco nieregularne w kształtach, eliptyczne, o wymiarach 4,7–5,4 × 2,7–3,6 μm, drobnokolczaste[4].

Występowanie

[edytuj | edytuj kod]

Występuje w Ameryce Północnej, Europie i Azji. W Europie jest rozprzestrzeniony od Pirenejów po północne krańce Półwyspu Skandynawskiego. Brak go w Europie Południowo-Wschodniej[6]. Wszędzie w Europie jednak jest rzadki, występujący w rozproszeniu[4]. W Polsce W. Wojewoda w 2003 r. przytacza liczne stanowiska, z uwagą, że gatunek ten w Polsce jest zagrożony wyginięciem[3]. Bardziej aktualne stanowiska podaje internetowy atlas grzybów[7]. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status E – gatunek zagrożony wyginięciem, którego przetrwanie jest mało prawdopodobne, jeśli nadal będą działać czynniki zagrożenia[8].

Grzyb naziemny występujący w lasach sosnowych i mieszanych z udziałem sosny, także w parkach[5]. Preferuje gleby piaszczyste, ubogie w związki azotu i fosforu. Grzyb mykoryzowy związany z sosną zwyczajną. Owocniki wytwarza zazwyczaj od sierpnia do października[3].

Gatunki podobne

[edytuj | edytuj kod]

W Polsce występują dwa podobne gatunki dawniej zaliczane do rodzaju Bankera (kolcownica): kolcownica sosnowa (różowawa) i kolcownica świerkowa (Phellodon violascens). Odróżniają się budową kapelusza oraz siedliskiem. Kolcownica świerkowa związane jest ze świerkami i jej kapelusz jest wyraźnie łuskowaty. Obydwa gatunki są rzadkie i zagrożone wyginięciem. Podobne są też niektóre gatunki o kolczastym hymenoforze zaliczane do rodzajów Hydnum (sarniak), Phellodon (korokoząb) i Hydnellum (kolczakówka)[4].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2022-04-06].
  2. Species Fungorum [online] [dostęp 2022-04-06].
  3. a b c Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1.
  4. a b c d e f g Janusz Łuszczyński, Bankera fuligineoalba w Polsce, „Fragm. Flor. Geobot. Polonica”, 11 (2), 2004, s. 383–387 [dostęp 2022-04-06].
  5. a b c d e Kolcownica sosnowa Bankera fuligineoalba (Schmidt: Fr.) Pouzar [online] [dostęp 2022-04-06].
  6. Miejsca występowania Phellodon fuligineoalbus na świecie (mapa) [online] [dostęp 2022-04-06].
  7. Aktualne stanowiska kolcownicy sosnowej w Polsce [online] [dostęp 2022-04-06].
  8. Zbigniew Mirek i inni, Czerwona lista roślin i grzybów Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, PAN, 2006, ISBN 83-89648-38-5.