Kombuļi
55°58′41″N 27°10′41″E/55,978056 27,178056 Kościół św. Józefa, stan w 2001 roku | |
| Państwo | |
|---|---|
| Gmina | |
| Parafia |
pohost Kombuļi |
| Wysokość |
190 m n.p.m. |
| Populacja (2020) • liczba ludności |
|
| Kod pocztowy |
LV-5656 Sauleskalns |
Położenie na mapie Łotwy  | |
| 55°58′41″N 27°10′41″E/55,978056 27,178056
| |
Kombuļi (dawniej łot. Kombuļu muiža, pol. Kombul[2], dawniej też Kambul[3]) − wieś na Łotwie w gminie Krasław, siedziba pohostu Kombuļi, 9 km na północ od Krasławia.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Kombul w XVII i XVIII wieku był częścią majątku Krasław. Należał do rodziny Rudnickich herbu Lis, później Freytagów, a następnie Broel-Platerów. W wyniku podziału majątku pomiędzy synami Augusta Platera (po 1745–1803), marszałka konfederacji targowickiej, i jego żony Anny z Rzewuskich, Kombul dostał się Józefowi Platerowi (1796–1852)[4], późniejszemu marszałkowi szlachty powiatu rzeżyckiego, żonatemu z Antoniną Sołtanówną (1800–1871)[3]. Krasław dostał się jego starszemu bratu Adamowi (1790–1862)[5]. Kolejnym dziedzicem Kombula był syn Józefa Michał (1834–1924), dwukrotnie żonaty, z Anielą Fölkersham (Felkerzamb), a następnie z Gabrielą Jaraczewską. W latach 80. XIX wieku majątek liczył 1812 dziesięcin[3]. Ostatnim właścicielem Kombula był syn Michała Józef Broel-Plater (1890–1941), żonaty z Ludwiką Nawroczyńską, zamordowany w Dachau[6].
Po I rozbiorze Polski w 1772 roku Kombul, wcześniej wchodząc w skład Polskich Inflant Rzeczypospolitej[6], znalazł się na terenie ujezdu dyneburskiego guberni witebskiej Imperium Rosyjskiego. Dobra należały do parafii krasławskiej[2]. Od końca I wojny światowej miejscowość należy do Łotwy, która w okresie 1940–1990, jako Łotewska Socjalistyczna Republika Radziecka, wchodziła w skład ZSRR.
W czasach radzieckich we wsi znajdowała się siedziba sowchozu „Sauleskalns”. Obecnie we wsi działają m.in.: szkoła podstawowa, biblioteka wiejska, ambulatorium i poczta.
Kościół
[edytuj | edytuj kod]Pierwszy drewniany kościół katolicki zbudowano tu w 1767 roku. Był to kościół przeniesiony z Krasławia, gdzie wtedy wzniesiono kościół murowany. Kościół ten stał tu przez około 60 lat. W 1823 roku Józef Plater (senior) adaptował ponoć stodołę w majątku na nowy, kamienny kościół, który stał się kaplicą rodzinną, a jednocześnie kościołem filialnym parafii krasławskiej[2]. W 1860 roku rozbudowano kościół. W 1923 roku dobudowano dwie wieże. W 1937 roku dobudowano kamienne prezbiterium. W latach 60. XX wieku ściany kościoła obłożono cegłami silikatowymi.
W obecnej formie kościół św. Józefa Robotnika stoi na planie krzyża o wymiarach 14 m na 14 m, z blaszanym dachem i dwiema wieżami. Ma drewnianą podłogę. W ogrodzie kościelnym otoczonym kamiennym ogrodzeniem jest mały cmentarzyk przykościelny, na którym leżą lokalni księża.
Pałac
[edytuj | edytuj kod]W latach 20. XIX wieku Józef Plater wybudował tu obszerny dwór, dwie oficyny i wyżej wspomniany kościół. W 1860 roku Michał Plater dobudował do środkowej, trójosiowej części domu duży kryty podjazd, mający charakter portyku, którego sklepienie było wsparte na dwóch potężnych czworograniastych filarach, i który był przykryty czteropołaciowym, nieco wypukłym, przez co przypominającym kopułę, dachem. Na początku XX wieku pałac miał formę dziewięcioosiowego budynku na planie prostokąta, nakrytego czterospadowym, gładkim, gontowym dachem o prostych elewacjach, jedynie z lizenami dzielącymi je na trzy części.
Pałac został splądrowany w 1863 roku w konsekwencji powstania styczniowego, w którym Leon Plater, brat właściciela majątku Michała, został rozstrzelany za udział w powstaniu. Pozostał w majątku jednak bogaty księgozbiór. Pałac został zniszczony w czasie I wojny światowej[6].
Park kombulski był słynny w całych Inflantach. Ponoć rosły tu drzewa i krzewy sześciuset gatunków[6].
Obecnie pozostałości po zabudowaniach dworu i resztki parku są lokalnym zabytkiem.
Majątek Kombul został opisany w 3. tomie Dziejów rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej Romana Aftanazego[6]. Został również szczegółowo opisany w książce Pro memoria Antoniego Urbańskiego w 1929 roku[7].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Baza danych o nazwach miejsc (Vietvārdu datubāze) [online], vietvardi.lgia.gov.lv [dostęp 2020-04-15] (łot.).
- ↑ a b c Kombul, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 308.
- ↑ a b c Kambul, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 729.
- ↑ Marek Minakowski, Profil Józefa Platera w Wielkiej genealogii Minakowskiego [online], wielcy.pl [dostęp 2020-04-11].
- ↑ Krasław, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 616.
- ↑ a b c d e Kombul, [w:] Roman Aftanazy, Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, wyd. drugie przejrzane i uzupełnione, t. 3: Województwo trockie, Księstwo Żmudzkie, Inflanty Polskie, Księstwo Kurlandzkie, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1992, s. 316–317, ISBN 83-04-03947-8, ISBN 83-04-03701-7 (całość).
- ↑ Kombul, [w:] Antoni Urbański, Pro memoria, 4-ta serja rozgromionych dworów kresowych, Warszawa: nakładem autora, 1929, s. 138–141., reprint wydany przez Oficynę Wydawniczą „Graf”, Gdańsk, 1991, ISBN 83-85130-46-2.