Koszatniczka

Koszatniczka
	Octodon
	E.T. Bennett, 1832
	; Przedstawiciel rodzaju – koszatniczka pospolita (O. degus)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	gryzonie
Podrząd	jeżozwierzowce
Infrarząd	jeżozwierzokształtne
Nadrodzina	Octodontoidea
Rodzina	koszatniczkowate
Rodzaj	koszatniczka
	Typ nomenklatoryczny
	Octodon cumingii E.T. Bennett, 1832 (= Sciurus degus Molina, 1782)
Synonimy
	Dendroleius Meyen, 1833; Dendrobius: Meyen, 1833;
	Dendroleius Meyen, 1833; Dendrobius: Meyen, 1833;
Gatunki
	5 gatunków – zobacz opis w tekście
	5 gatunków – zobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Koszatniczka^[4], koszatniczek^[5] (Octodon) – rodzaj ssaków z rodziny koszatniczkowatych (Octodontidae). Najliczniejszym przedstawicielem rodzaju jest koszatniczka pospolita (O. degus). Koszatniczki tego gatunku są popularnym gatunkiem hodowanym hobbystycznie^[6].

Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Ameryce Południowej^[7]^[8]^[9].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Długość ciała (bez ogona) 125–221 mm, długość ogona 81–170 mm; masa ciała 92–300 g^[8]^[10].

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Rodzaj zdefiniował w 1832 roku brytyjski zoolog Edward Turner Bennett na łamach Proceedings of the Committee of Science and Correspondence of the Zoological Society of London^[1]. Na gatunek typowy Bennett wyznaczył (oznaczenie monotypowe) koszatniczkę pospolitą (O. degus).

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

Octodon: łac. octo ‘osiem’; gr. οδους odous, οδοντος odontos ‘ząb’^[11]; w aluzji do ukształtowania trzonowców^[12], a nie ilości zębów^[13]^[14].
Dendroleius (Dendrobius): gr. δενδρον dendron ‘drzewo’; λεια leia ‘łup, zdobycz’^[15]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Sciurus degus Molina, 1782.

Nazwa zwyczajowa[edytuj | edytuj kod]

We wcześniejszej polskiej literaturze zoologicznej nazwa „koszatniczka” była stosowana dla oznaczenia gatunku Octodon degus^[16]^[17]. W wydanej w 2015 roku przez Muzeum i Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk publikacji „Polskie nazewnictwo ssaków świata” gatunkowi temu przypisano nazwę koszatniczka pospolita, rezerwując nazwę „koszatniczka” dla rodzaju Octodon^[4].

Podział systematyczny[edytuj | edytuj kod]

Rodzaj Octodon bywa dzielony (Anna Sporon w 1990 roku i Sharon Vanderlip^[18] w 2001) na kilka gatunków: najczęściej spotykaną koszatniczkę (pospolitą), nadbrzeżną i leśną. W literaturze podawana jest jeszcze zamieszkująca chilijskie wyspy przybrzeżne koszatniczka pacyficzna^[9]. Do rodzaju należą następujące gatunki^[19]^[10]^[7]^[4]:

Octodon degus (G.I. Molina, 1782) – koszatniczka pospolita – występuje najliczniej – znaleźć ją można w leżącej na północy Chile prowincji Atacama i na południe aż do okolic miasta Curicó (na południe od Santiago), czyli między 25° a 35° S, do wysokości 1200 m n.p.m.
Octodon pacificus Hutterer, 1994 – koszatniczka pacyficzna – występuje na należących do Chile wyspach, oraz w bardzo małym stopniu w okolicach Santiago
Octodon bridgesii Waterhouse, 1845 – koszatniczka leśna – występuje u podnóża Andów między 34° a 37° S
Octodon lunatus Osgood, 1943 – koszatniczka nadbrzeżna – występuje między 29° a 33° S, w linii nadbrzeżnej Pacyfiku
Octodon ricardojeda D’Elía, Teta, Verzi, Cadenillas & Patton, 2020

Koszatniczka pospolita jest wykorzystywana jako zwierzę laboratoryjne. Została także udomowiona i jest popularnym zwierzęciem hobbystycznym^[6].

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

↑ Niepoprawna późniejsza pisownia Dendroleius Meyen, 1833.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ ^a ^b E.T. Bennett. Characters of a New Genus of Rodcnt Mammalia, from Chili, presented by Mr. Cuming. „Proceedings of the Committee of Science and Correspondence of the Zoological Society of London”. 2, s. 46, 1832. (ang.).
↑ Meyen 1833 ↓, s. tab. xliv.
↑ Meyen 1833 ↓, s. 601.
↑ ^a ^b ^c Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 292. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ Erazm Majewski: Słownik nazwisk zoologicznych i botanicznych polskich: zawierający ludowe oraz naukowe nazwy i synonimy polskie, używane dla zwierząt i roślin od XV-go wieku aż do chwili obecnej, źródłowo zebrane i zestawione z synonimami naukowemi łacińskiemi w podwójnym porządku alfabetycznym i pomnożone porównawczym materyałem, zaczerpniętym z innych języków słowiańskich, Tom 2. Warszawa: Nakładem Autora; Skład Główny w Warszawie w księgarni E. Wendego i S-ki, 1894, s. 1–957.
↑ ^a ^b Barbara Gneiser. Abdominale Sonographie beim Degu ( Octodon degus , Molina 1782). „Inaugural-Dissertation”, s. 1–146, 2006. Ludwig-Maximilians-Universität München. (niem.).
↑ ^a ^b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 568. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ ^a ^b A. Ojeda: Family Octodontidae (Viscacha Rats, Degus, Rock Rats and Coruro). W: D.E. Wilson, T.E. Lacher, Jr & R.A. Mittermeier: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 6: Lagomorphs and Rodents I. Barcelona: Lynx Edicions, 2016, s. 549–550. ISBN 978-84-941892-3-4. (ang.).
↑ ^a ^b D.E. Wilson & D.M. Reeder (red. red.): Genus Octodon. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-12-18].
↑ ^a ^b Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 365. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
↑ Palmer 1904 ↓, s. 469.
↑ Ruprecht, Kościów, Kłys (ibid)
↑ Andrzej Lech Ruprecht, Robert Kościów, Grzegprz Kłys. Koszatniczka Octodon degus (Molina , 1782) , Octodontidae (Rodentia) nowym gatunkie m w faunie ssaków Polski. „Chrońmy przyrodę ojczystą”. LXI (61), s. 69–76, 2005. Instytut Ochrony Przyrody PAN. (pol.).
↑ Andrzej L. Ruprecht, Robert Kościów, Grzegorz Kłys: Koszatniczka "Octodon degus" (Molina, 1782), Octodontidae (Rodentia). 2005.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 222.
↑ K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 140, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
↑ Zygmunt Kraczkiewicz: SSAKI. Wrocław: Polskie Towarzystwo Zoologiczne – Komisja Nazewnictwa Zwierząt Kręgowych, 1968, s. 81, seria: Polskie nazewnictwo zoologiczne.
↑ Sharon Lynn Vanderlip: DEGU. A Complete Pet Owner Manual; Barron’s Educational Series, Londyn 2001
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-10-18]. (ang.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

F. Meyen. Beiträge zur zoologie, gesammelt auf einer reise um die erde. „Nova acta physico-medica Academiae Caesareae Leopoldino-Carolinae Naturae Curiosum”. 16 (2), s. 549–610; tab. xl–xlvi, 1833. (niem.).
T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904. (ang.).
Pine R.H., Miller S.D. & Schamberger M.L. 1979. Contributions to the mammalogy of Chile. Mammalia 43: 339-376.
Walker E.P. 1975. Mammals of the world. vol. II: I-VIII+645-1500. The Johns Hopkins University Press, Baltimore and London.

[3] Niepoprawna późniejsza pisownia Dendroleius Meyen, 1833.

[Bennett-1] E.T. Bennett. Characters of a New Genus of Rodcnt Mammalia, from Chili, presented by Mr. Cuming. „Proceedings of the Committee of Science and Correspondence of the Zoological Society of London”. 2, s. 46, 1832. (ang.).

[CITEREFMeyen1833[https://www.biodiversitylibrary.org/page/38634641_tab._xliv]-2] Meyen 1833 ↓, s. tab. xliv.

[CITEREFMeyen1833[https://www.biodiversitylibrary.org/page/38634621_601]-4] Meyen 1833 ↓, s. 601.

[Cichocki&inni-5] Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 292. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Majewski-6] Erazm Majewski: Słownik nazwisk zoologicznych i botanicznych polskich: zawierający ludowe oraz naukowe nazwy i synonimy polskie, używane dla zwierząt i roślin od XV-go wieku aż do chwili obecnej, źródłowo zebrane i zestawione z synonimami naukowemi łacińskiemi w podwójnym porządku alfabetycznym i pomnożone porównawczym materyałem, zaczerpniętym z innych języków słowiańskich, Tom 2. Warszawa: Nakładem Autora; Skład Główny w Warszawie w księgarni E. Wendego i S-ki, 1894, s. 1–957.

[Gneiser-7] Barbara Gneiser. Abdominale Sonographie beim Degu ( Octodon degus , Molina 1782). „Inaugural-Dissertation”, s. 1–146, 2006. Ludwig-Maximilians-Universität München. (niem.).

[Burgin&inni-8] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 568. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[Ojeda-9] A. Ojeda: Family Octodontidae (Viscacha Rats, Degus, Rock Rats and Coruro). W: D.E. Wilson, T.E. Lacher, Jr & R.A. Mittermeier: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 6: Lagomorphs and Rodents I. Barcelona: Lynx Edicions, 2016, s. 549–550. ISBN 978-84-941892-3-4. (ang.).

[Wilson&Reeder-10] D.E. Wilson & D.M. Reeder (red. red.): Genus Octodon. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-12-18].

[amw-11] Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 365. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/45655625_469]-12] Palmer 1904 ↓, s. 469.

[13] Ruprecht, Kościów, Kłys (ibid)

[Ruprecht_IOP-14] Andrzej Lech Ruprecht, Robert Kościów, Grzegprz Kłys. Koszatniczka Octodon degus (Molina , 1782) , Octodontidae (Rodentia) nowym gatunkie m w faunie ssaków Polski. „Chrońmy przyrodę ojczystą”. LXI (61), s. 69–76, 2005. Instytut Ochrony Przyrody PAN. (pol.).

[Ruprecht-15] Andrzej L. Ruprecht, Robert Kościów, Grzegorz Kłys: Koszatniczka "Octodon degus" (Molina, 1782), Octodontidae (Rodentia). 2005.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/45655378_222]-16] Palmer 1904 ↓, s. 222.

[Kowalski&inni-17] K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 140, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.

[Kracz-18] Zygmunt Kraczkiewicz: SSAKI. Wrocław: Polskie Towarzystwo Zoologiczne – Komisja Nazewnictwa Zwierząt Kręgowych, 1968, s. 81, seria: Polskie nazewnictwo zoologiczne.

[19] Sharon Lynn Vanderlip: DEGU. A Complete Pet Owner Manual; Barron’s Educational Series, Londyn 2001

[mdd-20] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-10-18]. (ang.).

[1]

[2]

[a]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]