Kościół Mariacki w Szczecinie

Kościół Mariacki
	; Kościół Mariacki od zachodu. Rycina wykonana przez Heinricha Kotego przed 1625 r.
Państwo	Polska
Miejscowość	Szczecin
Wyznanie
Wezwanie	Maria Panna
	Historia
Data budowy	XIII w.
Data zniszczenia	5 kwietnia 1579 r.; 1677; 9 lipca 1789
Data zburzenia	1829–1830
	Dane świątyni
Budulec	cegła
Stan obecny	niezachowany
	Położenie na mapie Polski Kościół Mariacki
	Położenie na mapie województwa zachodniopomorskiego Kościół Mariacki
	Położenie na mapie Szczecina Kościół Mariacki
	Położenie na mapie Starego Miasta w Szczecinie Kościół Mariacki
	53°25′37,3″N 14°33′25,7″E/53,427028 14,557139

Kościół Mariacki w Szczecinie – gotycki kościół, który przez długie lata był najważniejszym, obok fary św. Jakuba, kościołem Szczecina^[2]. Zniszczony w wyniku pożaru w 1789 roku.

Historia

W roku 1243 istniała w tym miejscu kaplica pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny. W tymże miejscu w 1263 wzniesiono kościół murowany z fundacji księcia Barnima I Gryfity, który przekazał sąsiadujący z kościołem teren kanonikom i zezwolił na budowę zespołu kolegiackiego. Sam fundator po śmierci w 1278 spoczął w krypcie kościoła Mariackiego, który odtąd aż do roku 1346 pełnił funkcję głównej nekropolii Gryfitów. Oprócz fundatora w kościele spoczęli Barnim II, Bogusław IV oraz Otton I. Po kilkukrotnej rozbudowie w XIV i XV wieku świątynia zyskała formę trzynawowej hali z trójbocznie zamkniętym prezbiterium, otoczonym obejściem i kaplicami bocznymi. Początkowo planowano budowę dwóch wież, jednak wybudowano tylko jedną z nich.

Kościół Mariacki zyskał sławę najpiękniejszego kościoła w mieście, a także centrum kulturalnego i edukacyjnego miasta. W budynkach kolegiaty mariackiej istniała biblioteka i rozwijało się szkolnictwo klasztorne. Po przyjęciu przez książąt pomorskich reformacji (sejm trzebiatowski 1534), w budynkach kolegiaty mariackiej powstało w 1543 roku książęce Pedagogium Szczecińskie, kształcące szczecińskich humanistów. Kantorem chóru przy Pedagogium był kompozytor motetów przełomu działający w Szczecinie na przełomie baroku i renesansu, Philipp Dulichius, pochowany w kościele Mariackim.

W roku 1677 podczas oblężenia Szczecina przez Brandenburczyków, spłonął dach i hełm wieży, a sklepienia naw runęły^[2]. Kościół odbudowywano etapami w zbarokizowanej formie, odbudowę zakończono w 1707 roku. W roku 1693 kościół otrzymał nowy ołtarz główny, z obrazem przedstawiającym ukrzyżowanie. W roku 1709 wyposażenie wzbogaciło się o barokową ambonę i chrzcielnicę, zaś między 1768 a 1777 rokiem wykonano organy. Wieża świątyni została przebudowana według projektu Karla Dornsteina w latach trzydziestych XVIII wieku.

Podczas następnego pożaru 9 lipca 1789 roku kościół Mariacki spłonął^[2]. Pożar ten, wywołany uderzeniem pioruna, był katastrofą dla świątyni, która nigdy już nie dała rady podźwignąć się z pogorzeliska. Ocalałe elementy jego wyposażenia zostały wkrótce sprzedane. Porzucony gmach wyburzono w latach 1829–1830. W XIX wieku wybudowano na jego miejscu Gimnazjum Mariackie, później w jego budynku mieścił się Zespół Szkół Ogólnokształcących nr 6 składający się z IX LO^[3] i Gimnazjum nr 42^[4].

Świadectwem istnienia kościoła Mariackiego w Szczecinie są dawne sztychy i ryciny, Domki Profesorskie, należące niegdyś do kanoników kapituły mariackiej, później do profesorów Pedagogium, nazwy ulicy Mariackiej i placu Mariackiego oraz tzw. Zaułek Mariacki – miejsce, gdzie zachowały się sąsiadujące z dawnym kościołem fragmenty muru dawnych zabudowań kolegialnych (ściana z widocznymi ostrołukami na licu muru).

Zachowany ołtarz z kościoła Mariackiego (obecnie w Sownie)
Widok kościoła pw. NMP od południa po pożarze w 1789 r. według C. Friedricha
Gimnazjum Mariackie wybudowane na miejscu kościoła pw. NMP. Widok od południa, po 1884 r.