Krytonosek śpiewny
| Scytalopus parvirostris[1] | |||
| J.T. Zimmer, 1939 | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
krytonosek śpiewny | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
| |||
Krytonosek śpiewny[4] (Scytalopus parvirostris) – gatunek małego ptaka z rodziny krytonosowatych (Rhinocryptidae). Występuje endemicznie w Andach w Peru i Boliwii. W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN klasyfikowany jest jako gatunek najmniejszej troski (LC, ang. Least Concern).
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Takson ten po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał amerykański ornitolog John T. Zimmer w 1939 roku na łamach „American Museum Novitates”. Autor nadał mu nazwę Scytalopus unicolor parvirostris, uznając go za podgatunek krytonoska jednobarwnego, a jako miejsce typowe podał rzekę Aceramarca w Boliwii[2][5]. Obecnie krytonosek śpiewny jest uznawany za osobny gatunek. Jest gatunkiem monotypowym[6][7].
Etymologia[edytuj | edytuj kod]
- Scytalopus: gr. σκυταλη skutalē lub σκυταλον skutalon „kij, pałka”; πους pous, ποδος podos „stopa”[8].
- parvirostris: łac. parvus – „mały”; łac. -rostris – „- dzioby”[9].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Mały ptak z czarnym dziobem. Nogi i stopy ciemnobrązowe. Tęczówki brązowe. Występuje niewielki dymorfizm płciowy. Samiec jest prawie cały ciemnoszary. Dolne części ciała nieco jaśniejsze, boki i zad ciemnobrązowe z ciemniejszymi czarniawymi pręgami. Samica jest nieco jaśniejsza z bardziej brązowymi bokami, skrzydłami, ogonem i zadem. Długość ciała 10,5 cm; masa ciała: samiec 17,5–21 g, samica 15,4–18 g[10].
Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
Krytonosek śpiewny występuje na zboczach Andów od północno-zachodniego Peru do środkowej Boliwii. Zasięg występowania (EOO, Extent of Occurrence) według szacunków organizacji BirdLife International obejmuje około 506 tys. km². W Peru występuje w zakresie wysokości od 1800 do 2500 m n.p.m., gdzie na niższych wysokościach zastępowany jest przez krytonoska rdzaworzytnego (Scytalopus femoralis), a na wyższych przez krytonoska peruwiańskiego (Scytalopus acutirostris). W Boliwii na wysokościach od 2000 do 3200 m n.p.m., a lokalnie do 3300 m n.p.m., gdzie na niższych wysokościach zastępowany jest przez krytonoska białogłowego (Scytalopus bolivianus), a na wyższych przez krytonoska diademowego (Scytalopus schulenbergi)[10][11].
Ekologia i zachowanie[edytuj | edytuj kod]
Jego głównym habitatem jest podszyt wilgotnych lasów górskich. Brak informacji o diecie tego gatunku. Żeruje samotnie lub w parach, głównie na ziemi lub w jej pobliżu[10]. Długość pokolenia jest określona na 3,01 lat[11].
Rozmnażanie[edytuj | edytuj kod]
Do niedawna brak było informacji o rozmnażaniu tego gatunku[10]. W 2014 roku Chris Smith i Gustavo Londoño opisali pojedyncze gniazdo znalezione w Parku Narodowym Manú we wrześniu 2009 roku. Gniazdo znajdowało się w zgniłym pniu drzewa 1,5 m nad ziemią. Miało kształt kulistej miseczki o wysokości 119 mm, szerokości 92,6 mm i głębokości 103,2 mm, wewnętrzne wymiary 50×57 mm, głębokość 25,1 mm. Gniazdo zbudowane było z dwóch warstw. Zewnętrzna zbudowana była głównie z małych korzonków (85%), porostów (10%) i mchów (5%), warstwa wewnętrzna składała się głównie z łusek paproci (90%), piór (5%) i strzępek grzybów (5%). W gnieździe znajdowały się dwa jednolicie białe jaja o wymiarach 19,3×22,5 mm i 19,3×23,1 mm oraz masie 4,05 g[12].
Status[edytuj | edytuj kod]
W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN krytonosek śpiewny jest uznawany za gatunek najmniejszej troski (LC, ang. Least Concern)[3]. Wielkość populacji nie jest oszacowana, gatunek ten jest opisywany jako dość pospolity lub pospolity. BirdLife International ocenia trend liczebności populacji jako spadkowy ze względu na utratę siedlisk leśnych[11].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Scytalopus parvirostris, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b Denis Lepage, Grey Tapaculo Scytalopus parvirostris [online], Avibase [dostęp 2024-02-19] (ang.).
- ↑ a b Scytalopus parvirostris, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Scytalopodinae Müller,J, 1846 – krytonoski (wersja: 2021-01-01). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2024-04-20].
- ↑ John T. Zimmer, Studies of Peruvian birds. No. 32, The genus Scytalopus, „American Museum Novitates”, 1044, 1939, s. 3 (ang.).
- ↑ HBW and BirdLife International, Handbook of the Birds of the World and BirdLife International digital checklist of the birds of the world. Version 8.1 [online], styczeń 2024 [dostęp 2024-04-18].
- ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v14.1). [dostęp 2024-04-19]. (ang.).
- ↑ Scytalopus, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2024-04-18] (ang.).
- ↑ parvirostris, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2024-04-19] (ang.).
- ↑ a b c d Niels Krabbe & Thomas S. Schulenberg: Trilling Tapaculo Scytalopus parvirostris, version 1.0. [w:] Birds of the World (red. J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D. A. Christie & E. de Juana) [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2020. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
- ↑ a b c Species factsheet: Scytalopus parvirostris [online], BirdLife International, 2024 [dostęp 2024-04-20] (ang.).
- ↑ Chris Smith, Gustavo Londoño, First description of nest, eggs, incubation behavior, and nestlings of Trilling Tapaculo (Scytalopus parvirostris), „The Wilson Journal of Ornithology”, 126, 2014, s. 81–85.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
- Nagrania głosów. [w:] xeno-canto [on-line].