Krytonosek duży

Krytonosek duży
	Scytalopus macropus
	Berlepsch & Stolzmann, 1896
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	wróblowe
Podrząd	tyrankowce
Rodzina	krytonosowate
Podrodzina	krytonoski
Rodzaj	Scytalopus
Gatunek	krytonosek duży
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies

Krytonosek duży^[3] (Scytalopus macropus) – gatunek ptaka z podrodziny krytonosków (Rhinocryptinae) w rodzinie krytonosowatych (Rhinocryptidae). Słabo poznany ptak występujący w zachodniej Ameryce Południowej, według IUCN nie jest zagrożony wyginięciem.

Zasięg występowania

Krytonosek duży występuje endemicznie w centralnej części peruwiańskich Andów – od południowego Amazonas na południe do regionu Junín^[4]^[5].

Taksonomia

Gatunek po raz pierwszy opisali w 1896 roku niemiecki ornitolog Hans von Berlepsch i polski zoolog Jan Sztolcman na łamach „Proceedings of the Zoological Society of London”^[6]. Jako miejsce typowe odłowu holotypu Berlepsch i Sztolcman wskazali Maraynioc, w Junín w Peru^[6]. Holotypem była samica odłowiona 28 listopada 1891 roku^[6]. Gatunek monotypowy^[5].

Etymologia

Nazwa rodzajowa: gr. σκυταλη skutalē lub σκυταλον skutalon – kij, pałka; πους pous, ποδος podos – stopa^[7]. Epitet gatunkowy: późnogr. μακροπους makropous, μακροποδος makropodos – długostopy, od gr. μακρος makros – długi; πους pous, ποδος podos – stopa^[8].

Morfologia

Długość ciała 14 cm; masa ciała samców 36–43 g, samic 32–32,5 g^[4]. Największy przedstawiciel rodzaju Scytalopus^[4]. U dorosłych ptaków upierzenie jest jednolicie czarno-szare. Tęczówka ciemnobrązowa, dziób czarny i skok ciemnobrązowy. Młode ptaki są nieco bledsze niż dorosłe, ciemnoszare, w górnej części ciała końcówki piór są ciemnobrązowe, natomiast spodnie części ciała są płowo-blade lub białawe^[4].

Ekologia

Krytonosek duży prowadzi najprawdopodobniej osiadły tryb życia, zamieszkując omszałe zarośla karłowatych i mglistych lasów, występując głównie wzdłuż strumieni, na wysokości 2400–3500 m n.p.m.^[4] Pieśń krytonoska dużego przez większość dnia trwa do 1 minuty lub nawet dłużej i składa się z monotonnej serii nut o częstotliwości 1,5–2 kHz w odstępach trwających 0,3 sekundy, zwykle kończących się różnymi nutami (zazwyczaj wyższymi)^[4]. Nawyki żywnościowe i okres lęgowy nie są znane^[4].

Status i ochrona

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody został zaliczony do kategorii LC (ang. Least Concern – najmniejszej troski)^[2]. Wielkość populacji nie jest znana, ale gatunek ten jest określany jako „rzadki” i występujący „lokalnie”^[2]^[4]. Występuje tylko w jednym obszarze chronionym: Parku Narodowym Rio Abiseo^[4]. Nie są znane dowody na jakiekolwiek spadki populacji lub jakieś inne istotne zagrożenia^[2].

Przypisy

↑ Scytalopus macropus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d BirdLife International, Scytalopus macropus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2017, wersja 2016-3 [dostęp 2017-03-21] (ang.).
↑ Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Scytalopodinae Müller,J, 1846 – krytonoski (wersja: 2020-07-26). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-01-18].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ N.K. Krabbe & T.S. Schulenberg: Large-footed Tapaculo (Scytalopus macropus). W: J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie & E. de Juana (red.): Handbook of the Birds of the World Alive. Barcelona: Lynx Edicions, 2017. [dostęp 2017-03-21]. (ang.).
↑ ^a ^b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Antthrushes, antpittas, gnateaters, tapaculos, crescentchests. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2021-01-18]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c H. von Berlepsch, J. Stolzmann. On the Ornithological Researches of M. Jean Kalinowski in Central Peru. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 64 (2), s. 387, 1896. (fr.).
↑ Jobling 2021 ↓, s. Scytalopus.
↑ Jobling 2021 ↓, s. macropus.

Bibliografia

James A. Jobling: The Key to Scientific Names. [w:] Birds of the World [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2021. (ang.).

Linki zewnętrzne

Zdjęcia i nagrania głosów. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).

[itis-1] Scytalopus macropus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[iucn-2] BirdLife International, Scytalopus macropus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2017, wersja 2016-3 [dostęp 2017-03-21] (ang.).

[Mielczarek&Kuziemko-3] Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Scytalopodinae Müller,J, 1846 – krytonoski (wersja: 2020-07-26). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-01-18].

[hbwalive-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ N.K. Krabbe & T.S. Schulenberg: Large-footed Tapaculo (Scytalopus macropus). W: J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie & E. de Juana (red.): Handbook of the Birds of the World Alive. Barcelona: Lynx Edicions, 2017. [dostęp 2017-03-21]. (ang.).

[ioc-5] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Antthrushes, antpittas, gnateaters, tapaculos, crescentchests. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2021-01-18]. (ang.).

[Berlepsch&Stolzmann-6] H. von Berlepsch, J. Stolzmann. On the Ornithological Researches of M. Jean Kalinowski in Central Peru. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 64 (2), s. 387, 1896. (fr.).

[CITEREFJobling2021[https://birdsoftheworld.org/bow/key-to-scientific-names/search?q=scytalopus_Scytalopus]-7] Jobling 2021 ↓, s. Scytalopus.

[CITEREFJobling2021[https://birdsoftheworld.org/bow/key-to-scientific-names/search?q=macropus_macropus]-8] Jobling 2021 ↓, s. macropus.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]