Krytonosek stokowy

Krytonosek stokowy
	Scytalopus altirostris
	J.T. Zimmer, 1939
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	wróblowe
Podrząd	tyrankowce
Rodzina	krytonosowate
Podrodzina	krytonoski
Rodzaj	Scytalopus
Gatunek	krytonosek stokowy
Synonimy
	Scytalopus magellanicus altirostris J.T. Zimmer, 1939;
	Scytalopus magellanicus altirostris J.T. Zimmer, 1939;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Artykuł ten został zgłoszony do umieszczenia na stronie głównej w rubryce „Czy wiesz”.
Pomóż nam go sprawdzić: oceń zgłoszoną nominację.

Krytonosek stokowy^[4] (Scytalopus altirostris) – gatunek małego ptaka z rodziny krytonosowatych (Rhinocryptidae). Występuje endemicznie w Andach w Peru. W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN klasyfikowany jest jako gatunek najmniejszej troski (LC, ang. Least Concern).

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Takson ten po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał amerykański ornitolog John T. Zimmer w 1939 roku na łamach „American Museum Novitates”. Autor nadał mu nazwę Scytalopus magellanicus altirostris, uznając go za podgatunek krytonoska magellańskiego, a jako miejsce typowe podał Atuen w regionie Amazonas w Peru^[2]^[5]. Obecnie krytonosek stokowy jest uznawany za osobny gatunek. Jest gatunkiem monotypowym^[6]^[7].

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

Scytalopus: gr. σκυταλη skutalē lub σκυταλον skutalon „kij, pałka”; πους pous, ποδος podos „stopa”^[8].
altirostris: łac. altus – „wysoki, głęboki”; łac. -rostris – „- dzioby”^[9].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Mały ptak z czarnym lub ciemnoszarym dziobem. Nogi i stopy brązowe, bladobrązowe lub bladoszarobrązowe. Tęczówki brązowe lub ciemnobrązowe. Występuje niewielki dymorfizm płciowy. Samiec jest prawie cały szary. Dolna część grzbietu, zad i górne części ogona brązowawe. Skrzydła szare, lotki ciemnobrązowe z czarnymi obrzeżami na końcach. Ogon ciemnoszary z zarysowującą się jasnobrązową pręgą. Dolne części ciała jasnoszare, podbrzusze i pokrywy podogonowe bladobrązowe z czarnymi pręgami. Samica jest nieco jaśniejsza z bardziej brązowymi skrzydłami, ogonem i zadem, ma też bardziej wyraźne pręgi na zadzie i podbrzuszu. Długość ciała 10–12 cm; masa ciała 17–22 g; długość skrzydła 58 mm, długość ogona 38 mm, długość dzioba 13,12 mm, długość skoku 21 mm^[10]^[11].

Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]

Krytonosek stokowy występuje na wschodnich zboczach Andów od południowej części regionu Amazonas do środkowej części regionu Huánuco. Od północy występowanie tego gatunku ogranicza kanion Río Marañón. Zasięg występowania (EOO, Extent of Occurrence) według szacunków organizacji BirdLife International obejmuje około 66,1 tys. km². Występuje w zakresie wysokości od 2900 do 3700 m n.p.m.^[10]^[12]

Ekologia i zachowanie[edytuj | edytuj kod]

Jego głównym habitatem są karłowate wilgotne lasy górskie, ich obrzeża oraz sąsiadujące z nimi trawiaste formacje paramo z luźno rosnącymi krzewami. Na obszarach tych często występują opady deszczu i mgły. Brak informacji o diecie tego gatunku, prawdopodobnie jest owadożerny^[10]. Długość pokolenia jest określona na 2,88 lat^[12].

Rozmnażanie[edytuj | edytuj kod]

Brak szczegółowych informacji o rozmnażaniu tego gatunku. Z opublikowanego filmu przedstawiającego gniazdo tego gatunku wynika, że jest ono typowe dla ptaków z rodzaju Scytalopus np. do opisanego niedawno gniazda krytonoska śpiewnego^[13]. Ma kształt kulistej miseczki z bocznym wejściem. Zbudowane jest głównie z traw i mchów^[10].

Status[edytuj | edytuj kod]

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN krytonosek stokowy jest uznawany za gatunek najmniejszej troski (LC, ang. Least Concern)^[3]. Wielkość populacji nie jest oszacowana; gatunek ten jest opisywany jako zazwyczaj rzadki, ale lokalnie dość pospolity lub pospolity. Ze względu na brak dowodów na spadki liczebności bądź istotne zagrożenia dla gatunku BirdLife International ocenia trend liczebności populacji jako prawdopodobnie stabilny^[12].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Scytalopus altirostris, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b DenisD. Lepage DenisD., Elfin Forest Tapaculo Scytalopus altirostris [online], Avibase [dostęp 2024-02-21] (ang.).
↑ ^a ^b Scytalopus altirostris, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Scytalopodinae Müller,J, 1846 – krytonoski (wersja: 2021-01-01). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2024-04-20].
↑ John T.J.T. Zimmer John T.J.T., Studies of Peruvian birds. No. 32, The genus Scytalopus, „American Museum Novitates”, 1044, 1939, s. 14 (ang.).
↑ HBW and BirdLife International, Handbook of the Birds of the World and BirdLife International digital checklist of the birds of the world. Version 8.1 [online], styczeń 2024 [dostęp 2024-04-18] .
↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v14.1). [dostęp 2024-04-19]. (ang.).
↑ Scytalopus, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2024-04-18] (ang.).
↑ altirostris, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2024-04-19] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Thomas S. Schulenberg: Neblina Tapaculo Scytalopus altirostris, version 1.0. [w:] Birds of the World (red. Thomas S. Schulenberg) [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2020. [dostęp 2024-04-21]. (ang.).
↑ Handbook of the Birds of the World. Josep del Hoyo, Andrew Elliott, David Christie (red.). T. 8: Broadbills to Tapaculos. Barcelona: Lynx Edicions, 2003, s. 780. ISBN 84-87334-50-4. (ang.).
↑ ^a ^b ^c Species factsheet: Scytalopus altirostris [online], BirdLife International, 2024 [dostęp 2024-04-21] (ang.).
↑ ChrisCh. Smith ChrisCh., GustavoG. Londoño GustavoG., First description of nest, eggs, incubation behavior, and nestlings of Trilling Tapaculo (Scytalopus parvirostris), „The Wilson Journal of Ornithology”, 126, 2014, s. 81–85 .

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
Nagrania głosów. [w:] xeno-canto [on-line].

[itis-1] Scytalopus altirostris, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[AviBase-2] DenisD. Lepage DenisD., Elfin Forest Tapaculo Scytalopus altirostris [online], Avibase [dostęp 2024-02-21] (ang.).

[iucn-3] Scytalopus altirostris, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[mk-4] Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Scytalopodinae Müller,J, 1846 – krytonoski (wersja: 2021-01-01). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2024-04-20].

[Pierwszy-5] John T.J.T. Zimmer John T.J.T., Studies of Peruvian birds. No. 32, The genus Scytalopus, „American Museum Novitates”, 1044, 1939, s. 14 (ang.).

[hbwcheck8-6] HBW and BirdLife International, Handbook of the Birds of the World and BirdLife International digital checklist of the birds of the world. Version 8.1 [online], styczeń 2024 [dostęp 2024-04-18] .

[ioc-7] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v14.1). [dostęp 2024-04-19]. (ang.).

[8] Scytalopus, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2024-04-18] (ang.).

[9] altirostris, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2024-04-19] (ang.).

[botw-10] Thomas S. Schulenberg: Neblina Tapaculo Scytalopus altirostris, version 1.0. [w:] Birds of the World (red. Thomas S. Schulenberg) [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2020. [dostęp 2024-04-21]. (ang.).

[HBW_8-11] Handbook of the Birds of the World. Josep del Hoyo, Andrew Elliott, David Christie (red.). T. 8: Broadbills to Tapaculos. Barcelona: Lynx Edicions, 2003, s. 780. ISBN 84-87334-50-4. (ang.).

[birdlife-12] Species factsheet: Scytalopus altirostris [online], BirdLife International, 2024 [dostęp 2024-04-21] (ang.).

[Smith&Londono-13] ChrisCh. Smith ChrisCh., GustavoG. Londoño GustavoG., First description of nest, eggs, incubation behavior, and nestlings of Trilling Tapaculo (Scytalopus parvirostris), „The Wilson Journal of Ornithology”, 126, 2014, s. 81–85 .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]