Kryza (ubiór)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Portret pastora z Hamburga Bernharda Klefekera w stroju z kryzą, Friedrich Carl Gröger

Kryza – okrągły, marszczony lub plisowany kołnierz, noszony w Europie Zachodniej, Środkowej i Północnej od połowy XVI wieku do połowy XVII wieku. Wykonywana z cienkiej tkaniny, zazwyczaj obszytej koronką. Pod koniec wieku XVI na popularności zyskiwały kryzy uszyte wyłącznie z koronki. [1] Do usztywnienia używano krochmalu lub drucianego stelaża.[2]

Mogły przyjmować duże rozmiary, o średnicy zbliżonej do średnicy damskiej sukni. Niekiedy były również upinane do góry, za uszami, tworząc kształt ściętego stożka. [3]

Kryza była symbolem statusu i bogactwa. Osoba ją nosząca wysyłała jasny sygnał, że nie musi wykonywać żadnej pracy fizycznej, co świadczyło o jej przynależności do wyższych warstw społecznych. Wpływ na postrzeganie tego elementu ubioru miał również fakt, że wymusza on wyprostowaną, postawę z wysoko podniesionym podbródkiem, co kojarzyło się z dumą i elegancją. Również wysoka cena koronek czyniła ten typ kołnierza produktem luksusowym[1].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Kryza skonstruowana z trzech warstw cienkiego, białego lnu, ściśle przylegająca do dekoltu, obszyta koronką klockową. Średnica: około 40 cm. Datowana na lata 20ste XVII wieku.

Moda na kryzy pojawiła się w XVI wieku w Hiszpanii, a w drugiej połowie XVI wieku przeszła do większości krajów Europy Zachodniej, Środkowej i Północnej. Najdłużej utrzymała się w Holandii, gdzie była noszona do połowy XVII wieku[4]. W Polsce moda na kryzy nie przyjęła się szeroko, nosili je przede wszystkim cudzoziemscy królowie i królowe [4].

Galeria[edytuj | edytuj kod]

  • XVI-wieczne krezy damskie, ilustracja z 1906 roku

  • Elżbieta I Tudor, Anglia, kopia oryginału z 1559

  • Francis Drake, Anglia, ok 1580

  • Zygmunt III Waza, Polska, 1590

  • Marchesa Brigida Spinola-Doria, Genua, 1606

  • Anna Rosina Marquart, żona burmistrza Lübeck , Niemcy, 1642

  • Adriana Croes, Holandia, 1644

  • Kreza noszona przez biskupa Duńskiego Kościoła Narodowego Erika Normanna Svendsena, 1999

  • Chórzyści Kościoła Anglikańskiego noszący kryzy, 2008

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b The Fashion Historian: Ruffs, The Fashion Historian [dostęp 2020-05-26].
  2. ↑ Wydawnictwo Naukowe PWN (Warszawa), Encyklopedia PWN, Wydawn. Naukowe PWN, OCLC 644242944 [dostęp 2020-05-26].
  3. ↑ Hab'k O.Westman, Transactions of the Society of Literary & Scientific Chiffoniers; being essays on primitive arts in domestic life. The Spoon, with upwards of one hundred illustrations, etc, 1844.
  4. ↑ a b Urszula Kołaczkowska, 500 zagadek z historii sztuki, 1969, s. 158.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kryza_(ubiór)&oldid=59912365”